فرارو- با وجود اینکه پس از رونمایی از طرح صلح آمریکایی موسوم به «معامله قرن»، افکار عمومی جهان عرب علیه آمریکا و اسرائیل بسیج شده است، سران برخی کشورهای عربی تلاش‌ها برای عادی سازی روابط با اسرائیل را بیشتر کرده اند. آنچه در این میان قابل توجه، زمینه و منطق این عادی سازی است که تا حدودی به ایران و تهدیدات ادعایی آن مربوط است.
به گزارش فرارو، هنگامی که دونالد ترامپ برای حل مسئله فلسطین از طرح صلح معروف به «معامله قرن» رونمایی کرد، افکار عمومی کشورهای عربی به شدت با این طرح مخالفت کردند. مردم این کشور‌ها انتظار داشتند که حکومت‌های‌شان مواضع محکمی در رد طرح ترامپ اتخاذ کنند، اما حکومت‌های عربی، به جز چند مورد، یا سکوت کردند یا عملا از معامله قرن حمایت کردند. این در حالی است که ناظران و محافل سیاسی زیادی، از جمله داخل آمریکا، معامله ترامپ را ناعادلانه دانستند که به شدت به نفع اسرائیل طراحی شده است.
در این میان، چیزی که افکار عمومی کشورهای عربی به هیچ وجه انتظار آن را نداشت، عادی سازی روابط میان این کشور‌ها و اسرائیل بعد از طرح ناعادلانه معامله قرن بود. اما برخلاف انتظار، دقیقا بعد از رونمایی از معامله قرن، روند عادی سازی روابط عربی با اسرائیل شدت بیشتری گرفت. نکته قابل تامل در این روند، جنبه ضدایرانی بودن آن است. به نحوی که هر بار خبری از دیدار میان مقامات عربی و اسرائیلی منتشر می‌شود، افزایش هماهنگی علیه ایران یکی از محور‌های گفتگو‌ها عنوان می‌شود.
عادی سازی روابط عربی - عبری در حالی اتفاق می افتد که با طرح «معامله قرن» کاخ سفید، تاسیس کشور مستقل فلسطین عملا منتفی شده است.
امضای پیمان عدم تجاوز، اما نه با ایران
بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ و شروع کارزار «فشار حداکثری» علیه ایران، گزارش‌هایی درباره همکاری اطلاعاتی میان اسرائیل و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس علیه ایران مطرح شد، اما دیدار‌های علنی در این زمینه برگزار نشد. تا اینکه تقریبا یک سال پیش، یعنی در فوریه ۲۰۱۹، با حمایت آمریکا، کنفرانس ورشو درباره ایران برگزار شد. در این کنفرانس بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، در کنار دیپلمات‌های بلندپایه عرب نشست و از ضرورت مقابله با ایران سخن گفت.
ظاهرا بعد از همین کنفرانس، دیدار‌های سری میان مقامات عربی و اسرائیلی شدت بیشتری گرفته و به سطوح بالایی رسیده است. علاوه بر این، هدف این دیدارها، از مقابله با ایران فراتر رفته و به عادی سازی روابط دیپلماتیک میان کشورهای عربی و اسرائیل رسیده است.
هفته گذشته، در حالی که رسانه‌های عربی به شدت روی دیدار غافلگیرانه عبدالفتاح البرهان، رئیس شورای حاکمیتی سودان، با نتانیاهو در اوگاندا متمرکز بودند، وبگاه خبری آمریکایی «آکسیوس» از یک دیدار سری میان اسرائیل، امارات و آمریکا در کاخ سفید خبر داد که هدف آن بررسی روند عادی سازی روابط میان کشورهای عربی و اسرائیل از طریق امضای پیمان عدم تجاوز میان آن‌ها و نیز افزایش هماهنگی‌ها علیه ایران خبر داد. در این دیدار که در ۱۷ دسامبر اتفاق افتاد، مقاماتی نظیر رابرت اوبراین مشاور امنیت ملی آمریکا و معاونش ویکتوریا کوتس، برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، مئیر بن شابات، مشاور امنیت ملی اسرائیل و یوسف العتبیه سفیر امارات در آمریکا، حضور داشتند.
بیشتر بخوانید:
البته بعد از اینکه این دیدار افشا شد، امارات در پی کاهش تبعات آن برآمد. در نتیجه، به گفته امیر موسوی، دیپلمات سابق ایرانی، هئیت امنیتی به تهران اعزام کرد و سعی نمود دیدارها با اسرائیلی‌ها در کاخ سفید را توجیه کند. این هیئت به ایران گفته که امارات قصد ندارد به ایران آسیب برساند. موسوی، با بیان اینکه ایران تحرکات امارات را رصد می‌کند، به شبکه الجزیره گفت: «ایرانی‌ها صبری مانند صبر "بافنده فرش" دارند، اما این صبر ممکن است تمام شود. ایران اصول همسایگی را ارج می‌نهد و اماراتی‌ها باید از این خصلت تهران استفاده کنند و از آن سوءاستفاده نکنند.» موسوی همچنین افزود که ایران به امارات در خصوص فعالیت‌های ضدایرانی‌اش هشدار داده است.
منابع عربی می‌گویند یکی از اهداف تماس‌های پشت پرده میان اسرائیل و کشورهای عربی، امضای پیمان عدم تجاوز میان اسرائیل و تعدادی از این کشورهاست. حمد بن جاسم بن جبر، نخست وزیر سابق قطر، به تازگی در توئیتی نوشت: «در تاریخ ۱۴ دسامبر سال گذشته توئیتی نوشتم و در آن از معامله قرن خبر دادم و گفتم که این {معامله} اوایل سال جاری اعلام خواهد شد. الان {می گویم که} بعد از آن {معامله}، یک پیمان عدم تجاوز میان اسرائیل و کشورهای شورای همکاری خلیج{فارس} و نیز مصر و اردن و شاید مراکش امضا خواهد شد.»
تلاش‌ها برای امضای پیمان عدم تجاوز، در حالی صورت می‌گیرد که ایران پیش از این به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس پیشنهادی برای امضای پیمان مشابهی ارائه کرده بود، اما این کشور‌ها عملا پیشنهاد ایران را رد کردند.
افکار عمومی جهان عرب با طرح صلح آمریکایی در فلسطین و همچنین با عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل مخالف است.
دیدار بن سلمان با نتانیاهو
ظاهرا ایده امضای پیمان عدم تجاوز میان عرب‌ها و اسرائیل به مرحله اجرا نزدیک شده و فقط منتظر یک نشست علنی میان سران کشورهای عربی و اسرائیل است. پشت پرده، تدارکات گسترده‌ای برای برگزاری این نشست در جریان است و به اعتقاد برخی ناظران، افشاگری‌ها درباره این تدارکات، مقدمه‌ای برای برگزاری نشست است.
هفته گذشته، روزنامه دست راستی «اسرائیل هایوم» در گزارشی اختصاصی به نقل از دیپلمات‌های بلندپایه عرب مدعی شد که با وساطت آمریکا گفتگو‌های فشرده‌ای با هدف برگزاری نشست سران اسرائیل، آمریکا، مصر و عربستان در جریان است. بر اساس این ادعا، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، و نتانیاهو در این نشست حضور خواهد داشت. علاوه بر این، سران کشورهای امارات، سودان، بحرین و عمان نیز در نشست مزبور شرکت خواهند کرد.
روزنامه قطری «العربی الجدید» در گزارشی به نقل یک منبع مصری، خبر «اسرائیل هایوم» را تایید کرد. منبع مصری گفته کشورهای عربی، از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس، برای برگزاری یک نشست علنی بلندپایه با اسرائیل تحرکاتی انجام می‌دهند. مصر و امارات، نقش مهمی در هماهنگ سازی این نشست انجام می‌دهند و این امر در چارچوب کمک به نتانیاهو برای پیروزی در انتخابات پیش روی اسرائیل در دوم مارس است.
مهمتر از اینها، منابع ویژه العربی الجدید از یک دیدار سری بن سلمان و نتانیاهو خبر دادند. به گفته این منابع، بن سلمان در نیمه دوم ماه نوامبر گذشته، در منطقه نئوم عربستان در ساحل دریای سرخ با نتانیاهو دیدار کرد. در این دیدار که با تمایل اسرائیل انجام شد، «طرح‌های ویژه مقابله با ایران و تلاش‌ها برای تشکیل یک جبهه برای مقابله با ایران» بررسی شد. نتانیاهو در این دیدار، گزارش‌های اطلاعاتی اسرائیل درباره تحرکات ایران در خلیج فارس را به بن سلمان داد.
نزدیکی روزافزون اسرائیل به کشورهای عربی با هدف مهار ایران، به عنوان دشمن مشترک، انجام می‌شود؛ بنابراین برقراری رسمی روابط میان اسرائیل و اعراب، ممکن است متضمن تهدید‌هایی برای ایران باشد. خصوصا که این عادی سازی، در شرایطی صورت می‌گیرد که آمریکا با هدف تشدید فشار‌ها بر ایران برای تشکیل جبهه متحد علیه این کشور تلاش می‌کند. گذشته از این، سران کشورهای عربی از حساسیت افکار عمومی جهان عرب نسبت به عادی سازی روابط با اسرائیل آگاه هستند و می‌دانند که حضور در کنار مقامات اسرائیل می‌تواند برای آن‌ها هزینه‌ساز باشد. از این رو، در ازای عادی سازی روابط با اسرائیل، احتمالا از آمریکا و اسرائیل امتیازاتی گرفته اند که با توجه به شرایط فعلی منطقه، این امتیازات ممکن است با ایران ارتباط داشته باشند.