فرارو- در پی ترور سردار قاسم سلیمانی و ملتهب شدن فضای سیاسی ایران و آمریکا، راه حل‌های دیپلماتیک به نحو چشمگیری به حاشیه رفته و گزینه رویارویی نظامی برجسته شده است.
به گزارش فرارو، تاکید بر ضرورت تنش‌زدایی در منطقه، وجه مشترک اظهارات اکثر مقامات کشور‌های منطقه‌ای و بین المللی است. از چین و ژاپن گرفته تا فرانسه و آلمان همگی از احتمال افزایش تنش‌ها در خاورمیانه ابراز نگرانی می‌کنند. اکثر مقامات منطقه‌ای و بین المللی، از ایران و آمریکا می‌خواهند گام‌هایی برای تنش‌زدایی بردارند.
ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه، از ایران خواسته است که از پاسخ دادن به آمریکا خودداری کند. وی گفت: «هنوز امکان توسل به دیپلماسی برای حل بحران با ایران وجود دارد.»
اما ظاهرا تاکنون، راهکار‌های دیپلماتیک هنوز نتوانسته‌اند ایران را از پاسخ دادن به آمریکا منصرف کنند. از جمعه گذشته تاکنون مقامات نظامی ایران قاطعانه می‌گویند ایران از آمریکا به خاطر ترور سردار سلیمانی انتقام سختی خواهد گرفت.
در این میان، لحن و ادبیات برخی مقامات ایران که به گفتگو و تعامل مشهور بودند نیز تغییر ملموسی کرد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در توئیتی، همتای آمریکایی‌اش، مایک پمپئو، را «دلقک مغرور» توصیف کرده و در توئیت دیگری، ترامپ را به «هذیان گفتن» و «تقلید کردن از داعش» متهم کرده است.
پس از ترور سردار سلیمانی، پمپئو نامه تندی به وزارت خارجه ایران ارسال کرد که ظریف آن را «بسیار نابخردانه» و «سخیف» توصیف کرد. سپس وزارت خارجه ایران، در اقدامی قابل توجه، نامه‌ای به امضای دفتر ظریف به پمپئو فرستاد.
افزون بر این، ظریف، در گفتگو با شبکه آمریکایی سی ان ان، ترور سردار سلیمانی را اقدام متجاوزانه‌ای دانست که با حمله مسلحانه به ایران برابری می‌کند. وی گفت: «این یک اقدام متجاوزانه علیه ایران است و به مثابه یک حمله مسلحانه به ایران است. ما پاسخ خواهیم داد. اما ما به طور متناسب، نه به طور غیرمتناسب، پاسخ خواهیم داد. ما به طور قانونی پاسخ خواهیم داد. ما افراد بی قانونی مثل رئیس جمهور ترامپ نیستیم.»
اشاره ظریف به یکی از توئیت‌های مناقشه برانگیز اخیر دونالد ترامپ است. رئیس جمهور آمریکا اخیرا در اقدامی عجیب، ایران را به هدف قرار دادن سایت‌های مهم فرهنگی آن در صورت پاسخ دادن به ترور سردار سلیمانی تهدید کرده است. امری که از دیدگاه بسیاری از ناظران، «جنایت جنگی» محسوب می‌شود. اگر چه وزارتخانه‌های دفاع و خارجه آمریکا تلاش کردند این موضع ترامپ را تعدیل کنند، اما ترامپ بر آسیب رساندن به اماکن فرهنگی ایران مجددا تاکید کرد.
ترامپ با صادر کردن فرمان ترور سردار سلیمانی، تنش‌ها با ایران را به نحو کم سابقه‌ای بالا برد.
انسداد دیپلماتیک
سید عباس عراقچی، معاون ظریف، نیز در اظهاراتی هشدارآمیز گفته است که یا همه کشور‌های خلیج فارس امنیت دارند یا هیچکدام ندارد. وی با بیان اینکه امنیت در خلیج فارس قابل تفکیک نیست یا همه امنیت دارند یا ندارند، افزود: «نمی توانید امنیت در منطقه داشته باشید که یک کشور تحت تحریم باشد و نتواند نفتش را بفروشد و از تحریم‌ها رنج ببرد.»
به موازات این اظهارات، علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، از تصویب طرحی در زمینه تروریستی معرفی کردن ارتش آمریکا خبر داد و گفت: «امروز و با این اقدام وقیحانه آمریکایی‌ها که ترامپ نیز علنا مسوولیت آن را بر عهده گرفت و پنتاگون نیز مجری آن بود، در این طرح تمامی اعضای پنتاگون، شرکت ها، موسسات و سازمان‌های وابسته به آن و فرماندهان و عاملان شهادت سردار سپهبد قاسم سلیمانی نیرو‌های تروریستی محسوب می‌شوند.»
از سوی دیگر، آمریکا نیز همچنان ایران را تهدید می‌کند. آمریکایی‌ها تهدید کرده‌اند که چنانچه ایران به به خاطر ترور سردار سلیمانی به آمریکا پاسخ دهد، ۵۲ سایت مهم در داخل ایران را هدف قرار خواهند داد. همچنین آمریکا از صدور روادید به ظریف برای حضور در سازمان ملل خودداری کرده است. ظریف در توئیتی ضمن تایید این خبر، تلویحا گفته دولت آمریکا از حقیقت می‌ترسد.
این تحولات در حالی اتفاق افتاد که اندکی قبل از ترور سردار سلیمانی، در برخی رسانه‌ها گزارش‌هایی درباره احیای وساطت ژاپن میان ایران و آمریکا منتشر شده بود. حسن روحانی در سفر اخیر خود به ژاپن پیشنهاد جدیدی برای رفع تحریم‌ها ارائه کرده بود و رایزنیها در این خصوص ادامه داشت. ولی با ترور سردار سلیمانی چشم انداز حل اختلافات از طریق سازوکار‌های دیپلماتیک به شدت تیره و تار شد.
بخوانید:
اما سوای ماجرای ترور سردار سلیمانی، تنش‌ها پیرامون برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نیز بالا گرفته است. ایران به تازگی پنجمین و آخرین گام کاهش تعهدات هسته‌ای مندرج در برجام را برداشت. دولت حسن روحانی با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد ایران تمام محدودیت‌های عملیاتی خود در برجام را کنار گذاشته است. اروپا از این اقدام ایران ابراز تاسف کرد. وزرای خارجه فرانسه، بریتانیا و آلمان روز سه شنبه در بروکسل برای بررسی گام پنجم کاهش تعهدات و نیز تنش‌های مرتبط با ترور سردار سلیمانی، دیدار می‌کنند. روز دوشنبه، وزیر خارجه فرانسه گفته بود اروپایی‌ها در واکنش به گام پنجم ایران در روز‌های آینده درباره فعال سازی مکانیسم حل اختلاف تصمیم گیری خواهند کرد. پیش‌تر اروپایی‌ها تلویحا ایران را به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، یا بازگرداندن تحریم‌های بین المللی تهدید کرده بودند.
به هر حال، به گفته عراقچی، گام‌های کاهش تعهدات به آخر رسیده و گام دیگری باقی نمانده است. از این رو، چنانچه اروپایی‌ها و ایران در روز‌ها و ماه‌های آینده به توافقی بر سر اجرای کامل برجام نرسند، احتمال فروپاشی کامل این توافق وجود دارد. خصوصا که ماجرای ترور سردار سلیمانی، در کنار به حاشیه راندن پرونده هسته‌ای، راهکار‌های دیپلماتیک در حل مناقشات را نیز کمرنگ کرده است.