فرارو- ایران، روسیه و چین، به تازگی رزمایش دریایی مشترکی را در منطقه شمال اقیانوس هند و دریای عمان برگزار کردند. این رزمایش تاکنون، واکنش‌های مختلفی را در عرصه بین المللی برانگیخته است. به طور خاص، ایالات متحده آمریکا درباره این رزمایش ابراز نگرانی کرده است. "ولید فارس" مشاور اسبق ترامپ در امور نظامی و امنیتی گفته است: "این رزمایش برای آمریکا بسیار خطرناک است". "گوردن داف" نظامی اسبق نیروی دریایی آمریکا و تحلیلگر مسائل نظامی و استراتژیک نیز گفته: "حماقت ترامپ موجب همگرایی هر چه بیشتر ایران، روسیه و چین شده است".
به گزارش فرارو، پنتاگون نیز ضمن ابراز نگرانی از این رزمایش گفته است به دقت تحولات مرتبط با آن را رصد می‌کند. با این حال در جبهه مقابل برخی رسانه ها، برگزاری این رزمایش را پیروزی بزرگی برای ایران تلقی کرده اند. شبکه روسی "راشاتودی" در گزارشی برگزاری این رزمایش را اقدامی هوشمندانه از جانب ایران ارزیابی کرده است. این رسانه گفته است ایران در این رزمایش توانست چین و روسیه را که دومین و سومین قدرت عمده نظامی در جهان هستند با خود همراه کند. "روزنامه مردم چین" نیز در گزارشی ایران را دوستی خوب برای چین ارزیابی کرد و اشتباهات کشور‌های غربی در قبال ایران، روسیه و چین را که موجب نزدیکی این کشور‌ها شده، دلیل اصلی نگرانیِ غربی‌ها از برگزاری رزمایش سه جانبه ایران، روسیه و چین دانسته است. با این حال، این رزمایش از حیث منطقه‌ای و بین المللی، حاوی پیام‌هایی است که باید آن‌ها را مورد بررسی و توجه قرار داد.
رزمایش سه جانبه ایران، روسیه و چین و تضعیف ائتلاف آمریکایی در منطقه
از زمان خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران موسوم به "برجام"، این کشور از تمامی ظرفیت‌های خود برای تحت فشار قراردادنِ هر چه بیشترِ تهران استفاده کرده است. واشنگتن در فاز اقتصادی، تحریم‌های گسترده و همه جانبه‌ای را علیه ایران به اجرا گذاشت و در فاز سیاسی و امنیتی نیز تلاش کرده است تا با ترویج ایران هراسی و تشکیل ائتلاف‌ها و صف کشی‌های منطقه‌ای علیه این کشور، زمینه را برای محدود سازی هر چه بیشتر ایران فراهم سازد. شبیه این سیاست را پیش از این، آمریکا در قالب دکترین "سیاست مهار/Containment Policy" در قبال شوروی به کار بسته بود. با این حال، تشدید تلاش‌های منطقه‌ای آمریکا علیه ایران در شرایط فعلی به دو دلیل شکست خورده است: اولا، پس از حادثه حمله به تاسیسات نفتی آرامکو و جوسازی‌های گسترده‌ای که علیه ایران انجام شد، کشور‌های منطقه بویژه عربستان سعودی انتظار داشتند آمریکا پاسخی انتقام جویانه به تهران بدهد. با این حال، انفعال آمریکا بار دیگر به آن‌ها نشان داد که آمریکا شریک قابل اعتمادی نیست و نمی‌توان در موقعیت‌های حساس روی آن حساب باز کرد.
درست به همین دلیل است که در ماه‌های اخیر شاهد افزایش رایزنی‌های کشور‌های منطقه بویژه امارات و عربستان با ایران هستیم. حتی زمزمه‌هایی مبنی بر گشایش در روابط تهران-ریاض در روز‌های آتی به گوش می‌رسد. ثانیا، ایران بواسطه برگزاری رزمایش نظامی با متحدان خود یعنی روسیه و چین نشان داد که در زمینه صف کشی‌های منطقه ای، چندان هم دستش خالی نیست و برخلاف لاف زنی‌های دور و دراز واشنگتن برای متحدان منطقه‌ای اش، از متحدانی برخوردار است که حاضرند در میدان عمل به نفع تهران وارد میدان عمل شوند. کشور‌های عربی منطقه نیز به خوبی این پیغام را دریافته اند و دیپلماسی با تهران را به منازعه و درگیری با این کشور ترجیح می‌دهند.
بخوانید:
در واقع، کشور‌های منطقه با توجه به نیرو‌های نیابتی ایران در منطقه خاورمیانه و متحدان قدرتمند بین المللی این کشور (نظیر چین و روسیه)، توازن قدرت را در شرایطی فعلی به نفع ایران می‌بینند و بواسطه تحلیل هزینه-فایده (بررسی انتخاب‌ها از طریق درنظرگرفتن مزایا و خسارات تصمیم‌هایی که قرار است گرفته شوند) تنش زدایی با تهران را در پیش گرفته اند. چندان دور از انتظار نیست که ایران با استفاده از این کارت جدید خود (برخورداری از حمایت نظامی چین و روسیه)، بتواند از میزان فشار‌های آمریکا بکاهد و واشنگتن را تا حدی وادار به عقب نشینی در مواضع خود علیه تهران کند.
تحلیل رزمایش سه جانبه ایران، روسیه و چین در سطح بین المللی
هر سه کشور ایران، روسیه و چین، در عرصه معادلات بین المللی از یک ویژگی مشترک برخوردار هستند: آن‌ها با یکجانبه گرایی آمریکا در مسائل بین المللی مخالف هستند و در مسائل مختلف با این کشور اختلاف نظر دارند و حتی تحت تحریم‌های شدیدی از جانب واشنگتن قرار دارند. در شرایط فعلی، روسیه به دلایل مختلفی نظیر الحاق شبه جزیره کریمه به خاک خود، و ادعا‌هایی که از جانب سیاستمداران آمریکایی مبنی بر دخالت‌های احتمالی این کشور در جریان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ابراز می‌شود، از جانب این کشور تحت فشار و تحریم است. چین نیز علاوه بر اختلافات سیاسی و استراتژیک خود با آمریکا در مسائلی نظیر تایوان، هنگ کنگ و دریای چین جنوبی، با این کشور درگیرِ جنگ تجاری گسترده‌ای است. جنگی که از زمان روی کار آمدن ترامپ در قدرت، بر علیه چین آغاز شده است. در این دوره آمریکا تعرفه‌های تجاری گسترده‌ای را بر علیه کالا‌های چینی وضع کرده و فعالیت شرکت‌های تکنولوژیک این کشور نظیر هوآوی را نیز محدود کرده است.
در قالب این شرایط، روسیه و چین به عنوان دو ابرقدرت جهانی و ایران به عنوان یک قدرت شاخص منطقه ای، بواسطه زمینه مشترکی که دارند (مقابله با اقدامات یکجانبه گرایانه آمریکا)، رزمایشی را برگزار کرده و پیغام مشخصی را به واشنگتن ارسال کرده اند. در واقع، این سه کشور به این نتیجه رسیده اند که رفتار تهاجمی آمریکا در عرصه روابط بین الملل به حدی رسیده که باید سیاست تحدید نفوذ اتخاذ شده از جانب این کشور بر علیه ایران، روسیه و چین را به نحو معکوسی بر علیه خودِ ان به اجرا بگذارند.
از این منظر، برگزاری رزمایش سه گانه ایران، روسیه و چین بسیار مهم تلقی می‌شود. بسیاری در دوره ریاست جمهوری ترامپ به صورت مداوم بر علیه وی این اتهام را مطرح می‌کردند که او روابط مرموزی با روسیه در پیش گرفته است. آن‌ها به این نکته اشاره می‌کردند که ترامپ روابط دوستانه خاصی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه دارد.
با این حال، هنگامی که خبرنگار فرارو در سال ۲۰۱۷ در همین خصوص سوالی از "کنستانتین کاساچوف" سناتور ارشد روس پرسید با این پاسخ رو به رو شد: "ترامپ به روسیه ابراز نزدیکی می‌کند، زیرا از نزدیکی میان چین و روسیه به عنوان دو قدرت برتر جهانی هراس دارد". درست از همین منظر می‌توان گفت: برگزاری رزمایش سه گانه ایران، روسیه و چین، همانطور که بسیاری از تحلیل گران غربی گفته اند خسارتی بزرگ برای آمریکاست، زیرا نه تنها حاکی از هماهنگی کامل روسیه و چین است بلکه ضلع قدرتمند سومی به نام ایران نیز به این معادله افزوده شده و کار را برای اقدامات آتی آمریکا در منطقه بسیار سخت‌تر کرده است. به طور خاص می‌توان به ائتلاف دریایی آمریکا در منطقه خلیج فارس اشاره کرد که واشنگتن از تشکیل آن با هدف حراست از کشتیرانی بین المللی در برابر آنچه تهدید ایران عنوان شده خبر داده است.
حال با برگزاری رزمایش سه جانبه ایران، روسیه و چین، وزن و اهمیت این ائتلاف در نزد کشور‌های شرکت کننده در آن و کشور‌های ناظر در عرصه بین المللی، بیش از پیش تضعیف خواهد شد. اهمیت این امر زمانی مشخص می‌شود که به این نکته توجه کنیم که دولت ترامپ فقط دولتِ فریاد‌های بلند است و اقدامات عملی اش نشانی از قاطعیت مواضعش ندارند. به طور خاص می‌توان به رویکرد این کشور در مورد کره شمالی اشاره کرد. سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸، تنش‌ها میان آمریکا و کره شمالی به حدی بالا گفت که ترامپ حرف از به راه انداختن جنگ علیه کره شمالی زد و حتی گفت: این کشور با آتش و خشم واشنگتن مواجه خواهد شد. با این حال، اندکی بعد ترامپ با رهبر کره شمالی دیدار کرد و وی را مردی خارق العاده توصیف کرد. در شرایط فعلی هم شاهدیم که کره شمالی ضرب الاجلی یکساله برای دولت به اصطلاح مقتدر آمریکا تعیین کرده و گفته دیگر مساله خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی در مذاکرات دو جانبه مطرح نخواهد شد. به طور کلی، برگزاری رزمایش سه گانه ایران، روسیه و چین را می‌توان نمودی از تغییر معادلات قدرت در غرب آسیا دانست که در عرصه عملی، موضع ایران را تقویت و تحرکات منطقه‌ای آمریکا را تضعیف خواهد کرد.