دون‌شک تهران- سئول یکی از سخت‌ترین دوران‌های رابطه خود را می‌گذرانند. رابطه تجاری نزدیک به ۱۷ میلیارد دلار بین دو کشور که بعد از برجام به دست آمد، به سمت صفر میل کرده است، جلوی کالا‌های بشردوستانه‌ای مثل غذا و دارو که از کره‌جنوبی به ایران صادر می‌شد، گرفته شده و تولید برند‌های سامسونگ و ال‌جی که بخشی از آن در داخل ایران تولید و بخش دیگری از کره‌جنوبی به ایران می‌آمد و تحت خدمات پس از فروش بود، متوقف شده است.
به گزارش شرق، جریان از این قرار است: به دنبال اوج‌گرفتن تحریم‌های آمریکا در مورد تجارت با ایران، ابتدا کره‌جنوبی تا چند ماه به دنبال گرفتن معافیت‌های تحریمی برای خرید نفت از ایران بود، اما این معافیت‌ها از اردیبهشت ۹۸ دیگر تمدید نشد. همین موجب اولین گام جدی کاهش رابطه تهران - سئول بود. وقتی خرید نفت کاهش یافت، اولین دور افت سطح رابطه تجاری بین دو کشور رخ نمود. اما هر دو کشور تلاش داشتند این رابطه را از میل‌کردن به صفر دور کنند.
اما ۲۰ سپتامبر آخرین تیر ترکش آمریکایی، رابطه کره‌جنوبی و ایران را به‌طورکلی معلول کرد. اگرچه آمریکا برای سومین‌بار، تحریم کره‌جنوبی را تمدید می‌کرد، اما زنده‌کردن دوباره همان تحریم، کره‌جنوبی را برای قطع رابطه تجاری با ایران، داغ کرد. روایت کره‌ای‌ها از ماجرا، اما سوی دیگری از قضیه را نشان می‌دهد؛ طبق اظهارات آنها، هر تعامل بانکی خارجی باید از پول محلی کشور (وون) به دلار تبدیل شود، ازهمین‌رو، تمام تبادلات آنها در سیستم بانکی آمریکا، قابل رصد است. ازهمین‌رو، کره‌ای‌ها از هرگونه تحریم می‌هراسند.
کره‌ای‌ها در حالی واردات اندک غذا و دارویی که با ایران داشتند را قطع کردند که سریال‌ها و کارتون‌های چندین‌قسمتی آنها رایگان در اختیار صداوسیما و شبکه‌های اینترنتی خانگی قرار می‌گیرد و برای مخاطبان ایرانی پخش می‌شود. جالب اینجاست که پشت‌پرده پخش سریال‌های «جومونگ»، «جواهری در قصر» و ... تلاش آنها برای نفوذ فرهنگی و نشان‌دادن وجهه‌ای مثبت از کشورشان است. به این ترتیب است که به‌یک‌باره اسامی «سوسانو» و «یانگوم» از اسم اعضای خانواده‌هایمان بیشتر به گوش می‌خورد و کالا‌های کره‌ای خانه‌هایمان را تسخیر می‌کند، اما همه این‌ها تا زمانی است که بازار بی‌خطر ایران برایشان فراهم باشد. نگرانی از تحریم، هر سرمایه‌ای، حتی سرمایه به‌دنبال نفوذ کره‌ای‌ها را هم می‌رماند.
مذاکراتی بی‌نتیجه
با این اوصاف هفته گذشته نماینده ویژه رئیس‌جمهور کره‌جنوبی در قالب هیئتی به تهران آمد. اگرچه عنوان میهمان بسیار پرطمطراق بود، اما نتیجه سفر و سکوت و بی‌خبری بعد از آن، نشان می‌دهد که سفری بی‌حاصل بود. اینکه نتیجه مشخصی از مذاکرات بین طرف ایرانی و کره‌ای منتشر نشد، نشان‌دهنده این است که راه‌حلی برای گره موجود پیدا نشده است. اگرچه مذاکرات بین دو طرف بسیار سخت بود و تلاش شد تا راه‌حلی برای گره این تجارت فروخفته پیدا شود، اما شواهد نشان می‌دهد که راهی برای تغییر شرایط یافت نشده است. یک مقام دیپلماتیک می‌گوید وقتی همچنان واردات دارو و کالا‌های بشردوستانه از کره‌جنوبی متوقف است و شرایط تجاری تغییری نشان نمی‌دهد، یعنی کره‌جنوبی هیچ راه‌حل مثمرثمری نشان نداده است.
یک مقام مطلع می‌گوید که نماینده کره‌جنوبی هفته گذشته در ایران چندین ملاقات داشتند و راه‌حل‌هایی ارائه کردند، اما نتیجه‌گیری بحث‌ها این بود که وضعیت پیش‌آمده موضوعی تنها بین ایران و کره‌جنوبی نیست، بلکه یک موضوع سه‌طرفه است و آنها برای یافتن راه‌حلی برای تغییر شرایط نیازمند اخذ مجوز از آمریکا هستند. اگرچه ناگفته پیداست که وزارت خزانه‌داری آمریکا، هیچ‌وقت چنین مجوزی را نخواهد داد.
پولی که بلوکه مانده است
اما ماجرای ایران و کره‌جنوبی تنها تجارت ۱۷ میلیارددلاری‌ای که به صفر میل کرده، نیست؛ پول‌هایی از دوران تجارت ایران در بانک‌های کره‌جنوبی مانده که اکنون به واسطه تحریم‌ها، در این کشور بلوکه شده و امکان دسترسی به آنها وجود ندارد، حتی امکان خرید و استفاده از آن وجود ندارد. البته این اتفاق تنها در مورد کره‌جنوبی رخ نداده، بلکه در مورد بسیاری دیگر از کشور‌ها که در حال تجارت با ایران بودند، چنین اتفاقی رخ داده است. بعد از دستیابی به برجام و اجرائی‌شدن توافق، با اوج‌گرفتن همکاری‌های دو کشور، مبادلات دو کشور به رقم ۱۷ میلیارد دلار رسیده بود که شش میلیارد آن واردات ایران از کره‌جنوبی بوده؛ اعم از کالا‌های صنعتی، لوازم خانگی، خودرو، قطعات خودروسازی و...
بعد از خروج آمریکا از برجام و برداشته‌شدن معافیت خرید نفت از ایران، تجارت ایران و کره‌جنوبی به شش میلیارد دلار رسید و اکنون در هفت‌ماهه اول سال ۲۰۱۹ این رقم به حدود دو میلیارد دلار کاهش یافته است.
صدمه حذف دارو و غذا
یک مقام دیپلماتیک در مورد حذف دارو و غذا در این روند از میزان صادرات کره به ایران تأکید می‌کند که این کار همراهی با تروریسم اقتصادی است که آمریکا بر ایران وارد کرده، درحالیکه مدعی بشردوستی هستند، واردات دارو و غذا را نیز در عمل تحت تحریم قرار داده‌اند. او در پاسخ به این سؤال که شرکت‌های دارویی میزان این واردات را کم ارزیابی می‌کنند، چندین دلیل برای غیرقابل توجیه‌بودن این کار روایت می‌کند؛ اول اینکه وقتی کالا‌های بشردوستانه تحریم می‌شود، اتمسفر تجارت با ایران به‌هم می‌ریزد و همه کشور‌ها به سمت کاهش آن خواهند رفت، به‌ویژه آنکه برخی شرکت‌های ایرانی با همان مواد اولیه کره‌ای سال‌ها کار کرده و کیفیت محصولشان را با آن مواد اولیه تنظیم کرده‌اند و در صورت حذف آن باید به‌دنبال جایگزین و یافتن کیفیت و بازار جدید باشند.
این‌ها همه در حالی است که حذف هر کشور از تجارت با ایران، صدمه‌ای بزرگ به فضای روابط بین‌الملل کشور می‌زند و می‌تواند تجارت ایران را محدود کند.
همسو با این سیاست، تحریم بانک مرکزی و بلوکه‌شدن دارایی‌های ایران اقدامی است که از کشوری مثل کره جنوبی که مدعی تلاش برای حفظ رابطه با ایران است، عجب است. وقتی مسیر قانونی تعامل و ارتباط بین دو کشور دچار خدشه شود، نمی‌توان دورنمای خوشایندی از ادامه این بده بستان را متصور بود.
این در حالی است که کره جنوبی تا چندی پیش به دنبال برگزاری مراسم هفته فرهنگی کشورش در ایران بوده تا روابط فرهنگی دو کشور را ارتقا دهد. درحالیکه با برخی نهاد‌ها برای برگزاری این هفته فرهنگی هماهنگی‌هایی انجام شده، مقامات مسئول در واکنش به ایجاد محدودیت برای واردات دارو و غذا به ایران، این برنامه را لغو کرده‌اند.
از قاهره تا خیابان جمهوری
یکی از عمده‌ترین کالا‌هایی که از کره جنوبی به ایران صادر می‌شود، لوازم خانگی و لوازم صوتی و تصویری است؛ لوازمی که اکنون به‌ندرت جنس اصل آن در بازار ایران مشاهده می‌شود. اما کره جنوبی برای اینکه بازار پرفروش ایران را از دست ندهد، همچنان از کارخانه تولیدی‌اش در مصر به سمت ایران کالا می‌فرستند، اما این بار بدون ضابطه و نظم مشخص و از مسیر‌های قاچاق.
محمدرضا شهیدی، دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری با اشاره به نکته بالا می‌گوید: «کره‌ای‌ها از اتفاقی که رخ داده هیچ ضرری نمی‌کنند بلکه اکنون به شکل دیگری کالای خود را با کیفیت پایین و بدون ضمانت راهی بازار ایران می‌کنند». او البته انتقاد اصلی خود را به وضعیت داخلی کشور مربوط می‌داند که قاچاقچی با معافیت بیمه‌ای، معافیت از ثبت سفارش و هزینه گمرکی به‌راحتی کالای بی‌کیفیت را راهی بازار ایران می‌کند. شهیدی طبق اطلاعاتش می‌گوید دفتری که در قاهره کالا‌های کره‌ای را مونتاژ می‌کند، خیلی فعال شده و در چندماهه امسال، ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تلویزیون قاچاق از این مسیر وارد کشور شده است. بدین‌ترتیب قیمت تلویزیون قاچاق در ایران که بورس آن در خیابان جمهوری است، از خود بازار کره پایین‌تر تمام می‌شود. شهیدی البته یادآوری می‌کند کالایی که برای بازار آفریقا تولید می‌شود، از کیفیت پایین‌تری نسبت به بازار ایران برخوردار است.
این در حالی است که در سال‌های اخیر شرکت‌های ایرانی بخشی از کالا‌های کره‌ای را در داخل تولید می‌کردند و بخش دیگری از کالا که قطعات اصلی آن محسوب می‌شد، از کره به کارخانه آمده و نهایتا مرحله نهایی تولید انجام می‌شد، اما با شرایط فعلی که کره جنوبی تعامل تجاری خود را با ایران قطع کرده است، تمام این شرکت‌ها ورشکسته و کارگران آنها بی‌کار شده‌اند.
تلاش برای تولید در داخل
محمدرضا نجفی‌منش، رئیس انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی، اما سوی دیگر ماجرا را روایت می‌کند. او تأکید دارد که کره‌ای‌ها نه بر اساس خواست خودشان بلکه به دلیل فشار‌های ظالمانه آمریکا مجبور به این کار شده‌اند. درحالیکه فرانسه، کره جنوبی و دیگران علاقه‌مند به حضور در بازار ایران هستند؛ به شرطی که موضوع تحریم‌ها حل‌وفصل شود. نجفی‌منش که چندی پیش در ملاقات فعالان اقتصادی با مقام عالی کشور حضور داشت، می‌گوید به نظر نمی‌رسد این مشکل به‌زودی رفع شود، پس ما باید به سمت تولید در داخل برویم. او بنزین را مثال می‌زند که، چون به توانمندی داخلی رسیدیم، حتی اگر کیفیت آن پایین باشد، اما هیچ‌گاه امکان تحریم آن وجود ندارد.
نجفی‌منش که به حوزه قطعه‌سازی خودرو اشراف کامل دارد، به یک مشکل دیگر در همکاری با کره‌ای‌ها اشاره می‌کند. او می‌گوید که بر اساس همکاری‌ای که شرکت‌های ایرانی با شرکت‌های کره‌ای داشتند، برخی اجناس را به‌صورت نسیه گرفتند تا بعد از اتمام ساخت کالا و فروش آن بتوانند بدهی خود را به شرکت‌های کره‌ای بدهند. این تعامل بین شرکت‌های ایرانی و کره‌ای وجود داشت، اما با بالارفتن قیمت ارز از سال ۹۶ و اوج‌گرفتن آن در سال ۹۷، مبلغی که شرکت‌های ایرانی باید برای تسویه بدهی بدهد، چندبرابر شده و در مجموع شرکت‌های ایرانی بیش از دو میلیارد دلار به شرکت‌های کره‌ای بدهی دارند. نجفی‌منش پیشنهاد می‌کند که بانک مرکزی این موضوع را بررسی کند و طبق اسناد اگر ثبت سفارش قبل از گرانی ارز انجام شده به این شرکت‌ها ارز دولتی بدهد. در غیر این صورت باید شاهد موج جدیدی از ورشکستگی شرکت‌ها باشیم. البته این عضو انجمن قطعه‌سازان تأکید می‌کند که در حال رایزنی برای حل مسئله قطعات خودرو هستند و این کار از راه‌های دیگر انجام می‌شود.
سام جایگزین می‌شود
احسان فدایی، مدیر روابط عمومی گروه سام که محصولات سامسونگ در کشور را نمایندگی می‌کرد، می‌گوید که فقط می‌توانند به محصولات اصل سامسونگ که ضمانت اصلی دارند، تا پایان دوره‌شان سرویس بدهند. اما تولید کالا‌های سامسونگ و ال‌جی در ایران به پایان رسیده و امکان همکاری وجود ندارد.
فدایی معتقد است که کره‌ای‌ها به‌شدت اخلاق‌گرا هستند و به منافع ما ضربه نمی‌زنند، اما انتظار دارند که ما هم این کار را نکنیم. اما آنها نگران امنیت خود نیز هستند و امنیت خود را برای بازار دو‌درصدی ایران به خطر نمی‌اندازند. از همین رو فدایی توضیح می‌دهد که گروه سام تلاش کرده برای حفظ بازار خود به تولید محصول با کیفیت تحت برند سام بپردازد و برای کره جنوبی جایگزینی پیدا کرده است.
رابطه ایران و کره جنوبی اگرچه به نقطه پایان نرسیده، اما در نقطه خوبی نیز قرار ندارد. این رابطه نیازمند اندکی صبوری و البته ریسک است تا بتواند در شرایط پایدار بماند؛ در غیر این صورت بازار هیچ کشوری، ملک کشور دیگری نیست که همیشه برای آن باقی بماند.