جالوت هامور یک گونه از ماهیهای خاردار غولپیکر در اقیانوس اطلس است که وقتی چیزی به آنها نزدیک میشود صدای بسیار بلندی تولید میکند
تلاش برای به کارگیری حیوانات به عنوان جاسوس، سلاح و سیستمهای هشداردهنده تاریخچهای طولانی دارد. با این حال استفاده از آبزیان به عنوان حس‌گر حرکتی پروژه تازهای است که شاید از همه عجیبتر به نظر میرسد.
چندی پیش وقتی یک نهنگ سفید که افسار مخصوص برای نصب دوربینهای زیر آب به تن داشت در آبهای نروژ پیدا شد، عدهای احتمال دادند ارتش روسیه آن را برای جاسوسی تربیت کرده باشد.
این اتفاق آنقدر‌ها هم که به نظر میرسد غیرممکن نیست. نیروی دریایی آمریکا از دهه ۱۹۶۰ میلادی دلفینها را برای شناسایی مین و نجات غواصان گمشده نیروی دریایی آموزش میدهد و گفته میشود روسیه هم همین کار را میکند.
کوسهها، موش‌ها و کبوتر‌ها هم سالها به عنوان ابزاری برای استراقسمع به خدمت گرفته شده اند هر چند نتایج این پروژه‌ها قطعی و دقیق نبوده.
آژانس پروژههای تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا (دارپا) در تازهترین طرح خود روی استفاده از طیف گستردهای از موجودات دریایی برای بهتر کردن اطلاعات نظامی تمرکز دارد. در این پروژه آبزیان ریز و درشت، از ماهیان غولآسا گرفته تا موجودات تک سلولی بسیار کوچک به عنوان سیستم هشداردهنده در زیر آب به کار گرفته خواهند شد.
دکتر لوری آدورناتو، مدیر این پروژه که "پالس" نام دارد میگوید: "سعی ما بر این است که بفهمیم این موجودات چه چیزی در مورد وجود و حرکت انواع زیردریاییهای بدون سرنشین دراقیانوس به ما میگویند. "
موجودات زنده به اشکال مختلف به وجود وسائل نقلیه در نزدیکی خود واکنش نشان میدهند. یکی از شناختهشدهترین این پدیدهها تولید نور توسط آنهاست. برخی از موجودات دریایی وقتی آرامششان به هم میخورد شروع به درخشیدن میکنند و این یکی از شاخههای پروژهای است که دارپا رویش تمرکز کرده است.
موجودات زیستتاب از خود نور تولید میکنند، به ویژه وقتی به حریمشان تجاوز میشود
دکتر آدورناتو میگوید: "اگر شبتابهای دریایی روی آب اقیانوس باشند و یک زیردریایی بدون سرنشین هم نزدیک به سطح آب قرار داشته باشد میتوانی از آسمان آن را ببینی و دلیلش نوری است که این موجودات تولید میکنند. ".
اما تیم تحقیقاتی دارپا امیدوار است بتواند به تصویر کاملتری از حرکت زیردریاییها و پهباد‌های زیرآبی دست یابد.
ورن بویل، نایب رییس شرکت هوافضا و صنایع دفاعی آمریکا به نام " نورتروپ گروپ که در این پروژه با دارپا همکاری میکند، میگوید: "میخواهیم بفهمیم آیا میشود واکنش موجودات نسبت به عوامل طبیعی و مصنوعی بر هم زننده آرامش یا حتی شاید برخی از ساختههای دست بشر را از هم تشخیص داد. ما از تکنیکهای پردازشی پیشرفته از جمله یادگیری ماشین برای تحلیل سیگنالها و شناسایی ویژگیهای منحصربه فرد استفاده خواهیم کرد. "
برداشت یک هنرمند از روش کار احتمالی سیستم حس‌گر زیرآبی
این تیم‌های تحقیقاتی روی گونه‌های مختلف موجودات و رفتار‌های آنها مطالعه میکنند. برای مثال وقتی غواصها به جالوت هامور - که طولش میتواند تا ۲ و نیم متر هم برسد- نزدیک میشوند صدای بسیار بلندی تولید میکند. این جانوران علاوه بر این نسبت به اشیاء جدیدی که به محل زندگیشان وارد میشوند، کنجکاوی نشان میدهند.
لارن چروبین، پژوهشگر ارشد دانشگاه فلوریدا آتلانتیک میگوید: " فناوریهای نظارتی غیر تهاجمی ما در زیر دریا به شکلی نامحسوس در محل زندگی جالوت‌های هامور قرار خواهند گرفت. این موجودات با واکنش صوتی خود نسبت به وجود هر گونه تهدید و عامل مزاحم احتمالی یا هر شی مشکوک و نامناسبی که در منظر صوتی و بصری معمول‌شان قرار بگیرد، هشدار خواهند داد. "
آلیسون لافریر، یکی از اعضا شرکت "ریتیون بیبیان تکنولوژیز که در این طرح همکاری میکند میگوید نظارت بر آنچه با نام منظر صوتی شناخته میشود یکی از بخشهای این پروژه به حساب میآید. گونه‌های مختلف ماهی برای برقراری ارتباط و همین طور واکنش نشان دادن به تهدید‌های خارجی به طور پیوسته صدا تولید میکنند.
آلیسون لافریر میگوید استفاده از موجودات دریایی به عنوان حس‌گر، ارزان و در عین حال پربازده است
" تصور ما این است که اگر یک زیردریایی به محیط زندگی این موجودات وارد شود، رفتار آنها طوری تغییر میکند که قادر به شناسایی آن هستیم. هنوز در مراحل ابتدایی این پروژه قرار داریم. به تازگی از سفر به جزایر ویرجین آمریکا برگشتهایم. در آنجا منظر صوتی این موجودات را در حضور زیردریاییهای بدون سرنشین و بدون آنها اندازه گرفتیم و حالا کار تجزیه و تحلیل این دادهها را آغاز کردهایم. "
رفتار این موجودات شاخص مهمی برای وجود عوامل متجاوز احتمالی در زیر آب به حساب میآید. به عنوان مثال طبق مشاهدات، یک گونه ماهی به نام سی باس با شنیدن صدای بلند به اعماق دریا می‌رود. آیا ممکن است آنها در مواجهه با یک زیردریایی بدون سرنشین هم به شکلی قابل پیشبینی واکنشی مشابه از خود نشان دهند؟
ماهی سی باس سیاه با شنیدن صدای بلند به اعماق دریا می‌رود
دکتر هلن بیلی، استاد مرکز مطالعات علوم محیط زیست در دانشگاه مریلند میگوید: "تقریبا اطمینان داریم که شاهد چنین واکنشی خواهیم بود و فقط باید آن را ارزیابی کنیم. ما میتوانیم حسگرهای بسیار کوچک در بدن ماهیها کار بگذاریم تا قادر به شناسایی حرکاتشان باشیم. این تکنولوژی در حال حاضر وجود دارد. "
دکتر بیلی میگوید هیچ دلیلی وجود ندارد که نتوانیم از یک گروه سی باس سیاه به عنوان سیستم هشدار دهندهای مقرون به صرفه در برابر زیردریاییهای دشمن استفاده کنیم: " باید آن را با سیستم کنونی و میزان هزینهای مقایسه کنیم که صرف هواپیماها، کشتیها، دستگاههای لرزهیاب آب و تجهیزات نظارتی میشود. همه اینها فقط عکس‌های فوری بسیار کوچک تولید میکنند، اما سیستمی که در موردش حرف میزنیم ماه‌ها کار خواهد کرد. "
خانم لافریر میگوید یک روش عجیبتر هم برای استفاده از موجوادات دریایی به منظور شناسایی زیردریاییهای بدون سرنشین وجود دارد.
میگو الفید با به هم زدن پنجههای خود صدای تق تق مداوم تولید میکند که میتواند به عنوان سیگنال صوتی استفاده شود
میگوی الفید در آبهای کم عمق سراسر دنیا با عرض جغرافیایی کمتر از حدود ۴۰ درجه پیدا میشود. این موجودات با به هم زدن پنجههای خود به صورت مداوم یک سیگنال صوتی پیوسته تولید میکنند که با برخورد به اشیاء اطراف منعکس میشود.
مانند سیستمهای ردیاب صوتی معمولی، با اندازهگیری قدرت یک سیگنال صوتی و مدت زمانی که طول میکشد تا برگردد، میتوان اندازه، شکل و فاصله اشیاء زیر آب را مشخص کرد.
خانم لافریر میگوید: "این روش به تغییر رفتار میگو در مواجهه با یک زیردریایی بدون سرنشین کاری ندارد و فقط از صدایی که تولید میکند، بهره میگیرد. "
موجودات زیستتاب
این مسأله مهمی است، چون سیستم نظارتی نباید قابل شناسایی باشد یا صدایی تولید کند که روی حسگرها اثر بگذارد. دکتر لافریر میگوید: " این یک سیستم منفعل است که مصرف انرژی پائینی دارد و میتواند بی صداترین زیردریاییها را شناسایی کند. "
وقتی میشود از یک گروه میگو برای شناسایی زیردریایی بدون سرنشین استفاده کرد، چرا باید این همه انرژی مصرف کنیم؟
سوال اینجاست که آیا این پروژه‌ها قابلیت اجرا دارند یا صرفا تصورات هیجانزده پژوهشگرانی است که به فکر بودجه دولتی هستند؟
دکتر توماس کامرون، استاد دانشکده زیستشناسی دانشگاه ساسکس میگوید: "یک تقاضای جهانی برای استفاده از حیوانات در سنجش از دور وجود دارد، چه در رابطه با حیوانات آزاد در طبیعیت و چه در دامپروری و پرورش آبزیان. این البته اولین بار نیست که برای دریافت سیگنالهایی در رابطه با محیط پیرامون خود سراغ رفتار‌های حیوانات میرویم؛ ما قبلا هم از قناریها در معادن استفاده کردهایم و از سگها در محل زندگیمان. آنچه این پروژه را خاص میکند تمرکز روی موجودات وحشی آزاد است و تلاش برای آشنایی با علامتدهی جانوران زیر دریا از طریق تمرکز روی رفتار‌های آوایی، بصری و حرکتی آنها. "
به گفته او حیوانات و گیاهان هم میتوانند به اندازه انسانها در "انقلاب بزرگ اطلاعات" نقش داشته باشند.