هبوط، لیبرالیسم ایرانی، گزیده فیه‌ما‌فیه، تفسیر المیزان و صدها کتاب دیگر، بی‌جنب‌وجوش در قفسه‌های نفیس کتابخانه‌ای مجلل آرام گرفته‌اند و هرازچندگاهی بازدیدکنندگان، قطورترین کتاب نزدیک‌ترین قفسه را دست می‌گیرند، به صفحه‌ای خیره می‌شوند و پس از ثبت تصویر فرهنگی، جای خود را به فرد موبایل به دست می‌دهند؛ این‌جا کتابخانه جندی‌شاپور، قلب فرهنگی بزرگترین مال خاورمیانه است و شما هر گوشه‌ای که باشید، ناخواسته در قاب تصویر چندین موبایل قرار گرفته‌اید.
به گزارش شهروند، بازار بزرگ ایران به مساحت ۲۷هکتار که حالا با نام ایران‌مال شناخته می‌شود، در فاصله بین تهران و کرج و در منطقه ۲۲ تهران قرار گرفته و قرار است غرب تهران را به رقیب گردشگری و تجاری همسایه‌‌های شیخ‌نشین ایران تبدیل کند. کتابخانه‌ای با معماری کلاسیک اروپایی و تزیینات معماری ایرانی، باغ ماهان که قرار است نمادی از شهر کرمان باشد، باغ دیدار، حدود ۲۰۰ رستوران، بزرگترین هایپرمارکت ایران، شربت‌خانه، مسجد نبی، تالار آینه، بازار چارسوق، پیست یخ، ایوان بلور، زمین تنیس، آبشار گلستان، دو هتل پنج‌ستاره و ۲۰هزار پارکینگ در مجموعه‌ای با زیربنای یک‌میلیون و ۷۰۰هزار متر مربع، بخش‌های این پروژه بزرگ تجاری‌اند که فاز اول آن اردیبهشت پارسال افتتاح شد و این‌روزها هم میزبان بخشی از مردم ایران است. این اما تمام ماجرای یکی از پنج مال بزرگ دنیا نیست و تخلفات موجود ردر ساخت این پروژه هم پرونده‌ای مفصل دارد که همچنان در انتظار رأی کمیسیون ماده ۱۰۰ است.
این‌روزهای ایران‌مال
در فاصله بین تهران و کرج و پس از عبور از ساختمان‌های بلندی که ریه‌های پایتخت را بسته‌اند، ۵۲ ورودی به‌صورت زیرگذر، پل، رمپ و تونل راه رسیدن به ایران‌مال را فراهم می‌کنند. در کنار هر ورودی و دوراهی فردی ایستاده تا بازدیدکنندگان غول گردشگری و تجاری ایران را راهنمایی کند. بازدید از چنین مجموعه بزرگی اما چندین روز زمان می‌خواهد و دیدن تمام بخش‌های آن نیاز به پیاده‌روی به اندازه میدان منیریه تا تجریش دارد. مرحله بعد ورود به زیرزمین و پارکینگی با ستون‌های سیمانی است. ده‌ها آسانسور اما این پارکینگ‌ها را به مجموعه گردشگری وصل می‌کند و در هر آسانسور هم راهنمایی کت‌وشلواری نشسته و دکمه مقصد را انتخاب می‌کند. «علی» یکی از این راهنمایان است که می‌گوید هر روز از ۵بعدازظهر تا ۳ شب کارش نشستن روی همین صندلی و در همین آسانسور است. او که با مدرک دیپلم استخدام شده و با یک شرکت پیمانکاری قرارداد بسته که می‌گوید در وضع امروز، همین کار هم غنیمت است.
رسیدن آسانسور یعنی ورود به دنیایی از مدرن‌ترین امکانات در یک سمت و در سوی دیگر هم محیطی کارگاهی که قرار است فاز دوم ایران‌مال را تشکیل دهد. باغ ماهان هنوز تکمیل نشده و در سمت دیگر آن، باغ دیدار شلوغ است. صدای پمپ‌های آب با موسیقی کافه این باغ در هم تنیده شده و دوربین موبایل‌ها هم روشن است. افراد حراست با لباس‌های سورمه‌ای همه جا حضور دارند و مدام بازدیدکنندگان را به تماشای بخش‌های مختلف راهنمایی می‌کنند.
طی‌کردن یک راهرو عریض با فروشگاه‌هایی از برندهای معتبر، به باغ کتاب منتهی می‌شود. ساختمان مجلل سه‌طبقه‌ای به مساحت ۳هزار و ۳۰۰ مترمربع که قرار است «با ترکیبی از معماری گوتیک اروپایی و تزیینات معماری ایرانی، تداعی‌گر بافت متنوع فرهنگ و دانش جهانی باشد». این کتابخانه یکی از شناخته‌شده‌ترین بخش‌های فاز یک این پروژه است که در ماه‌های گذشته از طریق عکس‌های شخصی افراد بازدیدکننده و انتشار این تصاویر در شبکه‌های اجتماعی به شهرت رسیده است. امروز هم این کتابخانه شلوغ‌تر از دیگر بخش‌های درحال فعالیت ایران‌مال است و بازار سلفی داغ است.
می‌خواهیم دموکراتیک‌ترین کتابخانه ایران را ایجاد کنیم
در تابلو معرفی کتابخانه جندی‌شاپور که در طبقه اول این ساختمان قرار گرفته به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی از قرارگرفتن ۷۰هزار جلد کتاب در این مجموعه سخن به میان آمده است، اما نزدیک به یک‌سال پس از آغاز فعالیت فاز اول ایران‌مال از چنین مجموعه‌ای از کتاب‌های مختلف خبری نیست. در برخی قفسه‌های نفیس این مجموعه، کتاب‌های قطور و با رنگ جلدی شبیه به قفسه‌ها به چشم می‌خورد و در دیگر بخش‌ها هم کتاب‌ها بدون نظم مشخص به حال خود رها شده‌اند. هرکس دستش به هر کتابی می‌رسد، برمی‌دارد و معمولا هم پس از ثبت یک عکس، کتاب را در نزدیک‌ترین قفسه رها می‌کند. «مریم» یکی از معدود کتابدارهای حاضر در این مجموعه است که می‌گوید این کتابخانه صبح‌ها کتابدارهای بیشتری دارد. او فارغ‌التحصیل همین رشته از دانشگاه شهید بهشتی است و آن‌طور که خودش می‌گوید پیش از این در کتابخانه این دانشگاه و چندین کتابخانه معتبر دیگر تهران کار کرده اما ایران‌مال را متفاوت از بقیه می‌داند: «دیدم که خیلی درباره این‌جا بد نوشته‌اند، ولی بي‌انصافی است. کتاب‌های ما هنوز دسته‌بندی موضوعی نشده ولی الان داریم همین کار را می‌کنیم.» او چندهفته پیش از تعطیلات نوروز به این مجموعه پیوسته و هنوز در دوران آزمایشی است: «هنوز که حقوق نگرفته‌ام، ولی خودم این کار را دوست دارم. کتابخانه ملی و خیلی از کتابخانه‌های بزرگ تهران، سیستم بدی دارند اما این‌جا دموکراتیک‌ترین کتابخانه ایران می‌شود؛ طوری که هر کسی خودش بگردد و کتابی را که خواست بردارد و بخواند.»
وی‌آی‌پی فیلم ببینید
پردیس سینمایی ایران مگامال سه سالن وی‌آی‌پی با ظرفیت ۱۷ نفر دارد که حتی کرایه‌کننده می‌تواند فیلم را هم پیشنهاد دهد. علاوه‌براین، در هر کدام از ۱۲ سالن این پردیس سینمایی، ردیف‌هایی به‌عنوان وی‌آی‌پی شناخته می‌شود که یا قابلیت فروش عمومی ندارد یا این‌که برای نشستن روی آنها باید پول بیشتری پرداخت کرد. تمام صندلی‌های این سینماها هم قابلیت تنظیم دارد و پرده نمایش یا کیفیت پخش فیلم در این سینماها هم آن‌طور که سازندگان می‌گویند با آخرین فناوری روز دنیا ساخته شده است. چندمتر آن‌طرف‌تر از این سالن‌ها هم کافه‌سینما با مساحت ۸۵۰ متر مربع است که به نظر می‌آید قرار است به محلی برای نقد و بررسی فیلم‌ها تبدیل شود. در کنار کتابخانه و هایپرمارکت، این پردیس سینمایی یکی از عوامل جذب بازدیدکننده در این روزهای ایران‌مال است.
کارکنان چه می‌گویند؟
هر گوشه از ایران‌مال نیروهای کار با لباس‌های مشخص حضور دارند؛ افرادی که یا نیروی شرکت‌های کارفرما هستند یا این‌که طرف قرارداد یکی از پیمانکارهای این مجموعه. در ورودی باغ ماهان که فقط آخر هفته باز است، یکی از این افراد ایستاده که مانع از ورود بازدیدکنندگان شود. او یک‌سال پیش به دفتر یکی از شرکت‌های ایران‌مال در میرداماد رفته و پس از پرکردن فرم استخدام و انجام آزمایش‌های مختلف جذب این مجموعه شده است. او که با مدرک دیپلم به استخدام این شرکت درآمده درباره شرایط کاری این‌روزهایش می‌گوید: «۱۲-۲۴ هستیم؛ ۱۲ساعت کار و ۲۴ساعت هم استراحت. مثلا امروز ۷ صبح آمدم و ۷ عصر هم کار تمام می‌شود و فردا دوباره باید ۷ شب برگردم سر کار.»
آن‌طور که محمد می‌گوید، او پارسال ماهانه نزدیک به ۲میلیون و ۲۰۰هزارتومان حقوق می‌گرفته و امیدوار است که امسال حقوقش به ۳میلیون برسد: «ما نسبت به نیروهای پیمانکار، پادشاهیم. حداقل این‌که به موقع حقوق می‌گیریم. کار سخت است اما بهتر از بیکاری است. الان هم این استخدامی جدید را ثبت‌نام کردم که ان‌شاء‌الله شرایط بهتر شود.» او البته می‌گوید که چندان نمی‌شود به این استخدامی هم امیدوار بود: «الان توی همین استخدامی زده‌اند هزار نفر برای حراست می‌خواهند اما درواقع ۳۰۰ نفر می‌گیرند. چرا؟ چون الان ۷۰۰ نیروی حراست دارند.» ایران مال اما به همین جذابیت‌ها خلاصه نمی‌شود چرا که بعضی نمایندگان مجلس، شهردار منطقه ٢٢ و شورای شهر تهران در یک سال گذشته بارها از تخلفات گسترده در ساخت این پروژه سخن گفتند که در بخش دوم گزارش به آنها پرداخته می‌شود.
ادعای مجلس: تخفیف غیر عادی در واگذاری زمین و پرونده ساخت
ماجرای بلندپروازی صاحبان مجتمعی که در پایگاه اطلاع‌رسانی خود آن را با «مال آمریکا» مقایسه می‌کنند، به همین صندلی‌های راحت سینما، معماری ایرانی-اروپایی، باغ‌های طبیعی و نیروهای شیک‌پوش خدماتی خلاصه نمی‌شود. صاحبان ایران‌مال دست کم دو سال دنبال جایابی این مجتمع بودند و حتی می‌خواستند چنین ایده‌ای را در قلب تاریخی پایتخت یعنی بازار تهران عملی کنند که به در بسته خوردند. در مرحله بعد آنها منطقه ۲۲ تهران و مکانی در نزدیک محله کودکی یکی از صاحبان یعنی علی انصاری را نشانه گرفتند و این روزها اسنادی از تخلف این مجموعه از همان گام اول یعنی خرید زمین منتشر می‌شود. این موضوع را نمایندگان مجلس و اعضای کمیته تحقیق و تفحص از ایران‌مال می‌گویند هر چند که تا کنون گزارش نهایی خود را منتشر نکردند.
پیش از این و در ۱۸ مرداد پارسال «احمد بیگدلی» عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی به خبرگزاری خانه ملت گفته بود که «بر اساس تحقیق و تفحص صورت‌گرفته از پروژه ایران‌مال تخلف شهرداری منطقه ۲۲ از نظر کمیسیون محرز است و این تخلف به واسطه نحوه قیمت‌گذاری، نحوه و نوع واگذاری زمین و مدت زمان تسویه با شهرداری منطقه ۲۲ است.» او در توضیح این تخلفات هم گفته بود: «قیمت زمین‌های واگذارشده به کارفرمای پروژه ایران‌مال بسیار پایین‌تر از قیمت واقعی محاسبه‌شده و هزینه‌های صدور جواز ساخت و عوارض شهرداری نیز در مورد این پروژه لوکس تجاری عظیم غرب تهران، بسیار کمتر از قیمت روز بوده است.» نزدیک به یک سال پس از آغاز این طرح تحقیق و تفحص در مجلس شورای اسلامی هنوز گزارش نهایی منتشر نشده اما اعضا معتقدند که تخلفات شهرداری در واگذاری زمین و مجوز ساخت آشکار است. بیگدلی حالا در پاسخ به این پرسش «شهروند» که «آیا این تحقیق و تفحص به نتیجه رسیده و گزارش آن منتشر شده یا نه؟» می‌گوید: «نه خیر.» این پاسخ عضو کمیته تحقیق و تفحص از ایران‌مال در حالی است که نزدیک به یک سال از آغاز تحقیق می‌گذرد و روند معمول این است که در زمانی کمتر تحقیق و تفحص به سرانجام برسد. او در پاسخ به این پرسش که چرا تاکنون چنین تحقیق و تفحصی به نتیجه نرسیده هم می‌گوید: «والله فکر کنم یک‌سری بررسی‌ها انجام شد و آن ابهاماتی که در ذهن دوستان بود، رفع شد.»
۲۱۰هزار متر مربع تخلف در ساخت
کمیته تحقیق و تفحص مجلس از تخفیف‌های غیر عادی شهرداری به ایران‌مال می‌گویند اما در سمت دیگر هم شهرداری منطقه ۲۲ و کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر می‌گویند که ایران‌مال در مراحل ساخت تخلفات آشکار داشته است. «محمد سالاری» رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر، «علی اعطا» سخنگوی شورای شهر و همچنین «علی نوذرپور» شهردار منطقه ۲۲ تاکنون چندین‌بار اطلاعاتی درباره تخلفات پروژه ایران‌مال منتشر کردند. خلاصه گفته‌های آنها این است که ایران‌مال در این ۷ سال هشت بار پروانه ساخت را تغییر داده و درنهایت هم به آخرین پروانه ساخت وفادار نبوده و تغییراتی غیرقانونی در روند ساخت ایجاد کرده است. خرداد پارسال شهردار منطقه ۲۲ در این‌باره گفته بود: «در قسمت‌هایی از این پروژه به جای این‌که پارکینگ احداث شود، ساخت‌وساز تجاری انجام شده در حالی که کارفرما می‌توانست نسبت به اصلاح نقشه و دریافت پروانه تکمیلی اقدام کند و تغییرات مورد نظر را قانونی انجام دهد؛ اما چنین نکرد. مغایرت ساخت با پروانه صادرشده، تخلف آشکار ایران‌مال است.»
او در توضیح این تخلفات هم گفته بود: «به عنوان مثال، پروانه ساختمانی ایران‌مال یک‌میلیون و ۶۵۰هزار متر مربع بوده در حالی که برای یک‌میلیون و سیصد‌هزار متر مربع ساخت‌وساز انجام شده است و با وجود تراکم پهنه ۵۰۰ درصدی، ۳۰۵درصد پروانه اخذ شده است و ۱۹۵درصد تخلف تراکم وجود دارد. ایران‌مال حدود بیست‌وهفت‌هزار متر مربع به معبر چهار باغ که در تملک آن نیست، تعرض داشته و از آن به عنوان تخلیه نخاله ساختمانی و کارگاه استفاده می‌کند که باید آن را تخلیه کند. همچنین حدود سه‌هزار و نهصد پارکینگ کسری دارد که باید آن را تأمین کند.» نوذرپور درباره نتیجه رسیدگی به این تخلفات و شرایط کنونی ایران‌مال هم به «شهروند» می‌گوید: «به همه تخلفات رسیدگی می‌شود؛ حتما کمیسیون ماده ۱۰۰ تمام این تخلفات را بررسی می‌کند. قبل از این همه تخلفات را اعلام کرده‌ایم و موضوع تازه‌ای نیست، باید منتظر رأی کمیسیون ماده ۱۰۰ باشیم. توضیح بیشتر تنها فضا را ناآرام می‌کند.»
علاوه‌براین پیش از این هم سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران از چنین تخلفاتی سخن گفته و مجموع تخلفات را حدود ۲۱۰هزار متر مربع دانسته بود. سالاری یک سال پس از خبری‌شدن تخلفات ایران‌مال درباره نتیجه رسیدگی‌ها هم به «شهروند» می‌گوید: «من توضیح جدیدی در این‌باره ندارم و می‌دانیم که پرونده به کمیسیون ماده ۱۰۰ رفته و آن‌جا باید درباره این تخلفات نظر دهند و تصمیم بگیرند.» گسترده بودن همین تخلفات باعث شد تا بررسی تخلفات این پرونده به کمیسیون ماده ۱۰۰ سپرده شود. خرداد پارسال «علی اعطا» سخنگوی شورای شهر در این‌باره در صحفه توییتر خود نوشته بود: «پرونده تخلفات پروژه ایران‌مال از سوی شهرداری به کمیسیون ماده ١٠٠ ارسال شده است؛ به‌زودی در کمیسیون به تخلفات احتمالی آن رسیدگی و رأی صادر می‌شود.»
در چنگال کمیسیون ماده ۱۰۰؛ نتیجه چه خواهد بود؟
نزدیک به ۱۰ ماه است که شهرداری تهران پرونده تخلفات ایران‌مال را به کمیسیون ماده ۱۰۰ فرستاده؛ هر چند که تاکنون این کمیسیون رأی صادر نکرده است اما این کمیسیون ماده ۱۰۰ چیست و رأی آن به چه صورت خواهد بود؟ این کمیسیون بر اساس ماده ١٠٠ قانون شهرداری تشکیل شده و به کمیسیون ماده ۱۰۰ معروف است. کمیسیون ماده ١٠٠ قانون شهرداری مرجعی برای رسیدگی به تخلفات ساختمانی از لحاظ ضوابط شهرسازی و ایمنی است و وقتی تخلفات گسترده باشد این پرونده به این کمیسیون ارسال می‌شود. این کمیسیون سه عضو اصلی دارد: نماینده دادگستری، نماینده شورای شهر و نماینده فرمانداری؛ البته شهرداری هم یک نماینده در این کمیسیون دارد که حق رأی ندارد اما می‌تواند پرونده را به اعضا توضیح دهد. نتیجه رأی کمیسیون ماده ۱۰۰ می‌تواند تخریب تخلفات، اصلاح برخی بخش‌ها یا جریمه مالی باشد که تاکنون رأی این کمیسیون درباره ایران‌مال نامشخص است.» با همه این توصیفات و وضع نامشخص تخلفات، فاز اول ایران‌مال این‌روزها تبدیل به مکانی برای سرگرمی چندین ساعته شهروندان تهرانی و حتی مردمی از سراسر ایران شده است؛ افرادی که این پروژه بزرگ را افتخاری برای ایران می‌دانند و می‌گویند که ساخت چنین پروژه‌هایی می‌تواند حتی زمینه ورود گردشگر به تهران را فراهم کند.