«چرا سوال تخصصی نمی‌پرسید؟»، «من به این سوال جواب نمی‌دهم»، «چرا آنقدر سوال‌ها ساده است؟» این پرسش‌ها در نشست‌های پرسش و پاسخ فیلم‌های حاضر در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر از سوی فیلمسازان و عوامل فیلم‌ها بار‌ها و بار‌ها مطرح می‌شود.
به گزارش خبرآنلاین، حاشیه نشست‌های رسانه‌ای این دوره از جشنواره فیلم فجر بیشتر به بحث عوامل فیلم‌ها، اهالی رسانه و منتقدان مربوط می‌شد؛ بحث‌هایی که گاهی دونفره می‌شد و از حوصله دیگر حاضران در این مراسم خارج بود. فیلمسازان و عوامل فیلم سوال‌هایی که مطرح می‌شد را دوست نداشتند و سطح آن‌ها را پایین می‌دانستند.
یکی از فیلم‌هایی که نشست پرسش و پاسخ آن با اعتراض‌های بسیاری درباره سوال‌های مطرح‌شده، برگزار شد، «طلا» ساخته پرویز شهبازی بود.
سوالی مثل «به نظر شما دو قاچاقچی در پایان فیلم بیان درستی داشتند؟» یا ایراداتی درباره فیلم موجب شد که کارگردان آن نه به اهالی رسانه بلکه خطاب به مجری برنامه بگوید: «اگر بخش‌هایی از فیلم باورپذیر نیست باید فیلم را نقد کنند و در یک یادداشت کوتاه بنویسند که چه ایراداتی دارد. برای من هم نه، زیرا من آن را نمی‌خوانم. نمی‌خواهم بخوانم. به من مربوط نیست. این جلسه پرسش و پاسخ است و ما برای نقد فیلم نیامده‌ایم. سوالی با پاسخ بله و خیر، ارزشی ندارد. اینترنت، فضایی ایجاد کرده که هر کسی به خودش اجازه می‌دهد با یک خط یا جمله‌ای مثل «فیلمبرداری ضعیف است» یا «کارگردانی خوب است» در شبکه‌های اجتماعی اظهارنظر کند در حالی که این مباحث خیلی فنی هستند و باید درباره هر کدام به شکل تخصصی صحبت شود».
رامبد جوان به عنوان یکی از تهیه کنندگان این فیلم نیز واکنش‌هایی در این‌باره داشت و در بخشی از نشست، بیان کرد: «جشنواره فیلم فجر است. جلسه نقد و بررسی فیلم است. قطعاً شما اصحاب رسانه به بخش سینمایی ارتباط دارید که اینجا هستید. من فکر می‌کنم چرا سوال‌ها آنقدر ساده هستند؟ سینما مجموعه‌ای از عناصری است که ما می‌توانیم با هر کدام از آن‌ها به صورت مجزا مواجه شویم مثل تصویر، نقاشی، رنگ، موسیقی و هزار موضوع دیگر. جمع این موارد می‌شود یک اثر سینمایی. چرا هیچکدام از شما یک مبحث مهم را درباره سینمای پرویز شهبازی باز نمی‌کنید؟ وقتی فیلم پرویز را تماشا می‌کنیم به نظر یک فیلم ساده می‌آید در حالی که اهالی سینما متوجه می‌شوند این یک کار پیچیده و مهندسی سخت است. چطور می‌شود یک کارگردان، فیلمی که پر محاسبه است، آنقدر ساده برگزار کند که به نظر ما یک فیلم معمولی می‌آید؟ به نظرم بهتر است مباحثی مطرح شود که بیرون از اینجا اتفاق نمی‌افتد».
اگر یک مطلب تخصصی درباره فیلمبرداری نوشته باشند، اسمم را عوض می‌کنم
حمیدرضا مدقق که اجرای این نشست را برعهده داشت به رامبد جوان یادآوری کرد که اسم این مراسم نشست پرسش و پاسخ است نه نقد و بررسی فیلم.
همچنین پرسشی از رامبد جوان در این نشست موجب خنده حاضران شد. سوال خبرنگار این بود: «آیا برنامه خندوانه بعد از عید ادامه پیدا می‌کند؟» جوان هم گفت: واقعاً جای این سوال در این نشست نیست.
البته در این نشست پرویز شهبازی و طناز طباطبایی (بازیگر فیلم) هم اعتراض‌ها و نقد‌های دیگری به اهالی رسانه و نحوه پرسش‌ها داشتند.
در نشست فیلم «جان دار» نیز محمدرضا دلپاک (صداگذار) خطاب به خبرنگاران حاضر در این نشست بیان کرد: «دوست داشتم در این جلسات سوال‌ها کمی تخصصی‌تر باشد، زیرا در همه جای دنیا مطبوعات وقتی عوامل فیلم را دعوت می‌کنند هر کدام یک تخصصی دارند و از آن تخصص برای نوشتن مطلبشان در رسانه استفاده می‌کنند. برای مثال دوست داشتم بپرسند ویژگی فیلمبرداری فیلم «جان دار» چه بود؟ یا بسیاری از مسائل دیگر. اما سعی می‌شود بیشتر به مسائل حاشیه‌ای پرداخته شود. من در سی دوره این جشنواره حضور داشته‌ام، اما متأسفانه در این دوره احساس می‌کنم سوال‌ها بیشتر خبرنگاری است و نقد فیلم نیست».
این صحبت دلپاک منجر به بحث لفظی با برخی از اهالی رسانه شد و او در جواب اعتراض یک خبرنگار اعلام کرد: «اگر شما توانستید یک سوال تخصصی درباره نورپردازی یا سوال تخصصی درباره بازی زیر پوستی آقای حامد بهداد بپرسید. بحث من تخصصی است. شما بیشتر گرفتار محتوا هستید. اگر در مطبوعات یک مطلب تخصصی درباره فیلمبرداری نوشته باشند، من اسمم را عوض می‌کنم».
هومن بهمنش (مدیر فیلمبرداری این فیلم) هم گفت: «من، در طول جشنواره فیلم فجر برای دو فیلم دیگر هم در نشست‌های پرسش و پاسخ حضور داشتم و به نظرم برای آنکه وقت عواملی که در بخش هنری، کار‌های فنی انجام می‌دهند، گرفته نشود، بهتر بود این نشست‌ها با حضور تهیه‌کننده، کارگردان و فیلمنامه‌نویس برگزار شود. این روش اشتباه است، زیرا بی‌احترامی به افرادی است که ۵۰ درصد کار یک فیلم را انجام می‌دهند. در روز‌های دیگر هنگامی که نشست تمام می‌شد و عوامل فیلم قصد خروج از سالن را داشتند، خبرنگاران دیگری به صورت مجزا ایستاده‌اند تا از عوامل سوال بپرسند. چرا این افراد در بین دیگر خبرنگارانی که در سالن نشسته‌اند سوالشان را مطرح نمی‌کنند؟ به نظر من این جلسه با حضور همه‌ی عوامل نباید برگزار شود و این روند غیرحرفه‌ای است».
نوید محمدزاده بازیگر فیلم «متری شیش و نیم» هم در نشست پرسش و پاسخ این فیلم نسبت به پرسش برخی خبرنگاران گفت: «وقتی در این مدت نشست‌ها را می‌بینم، متوجه می‌شوم درباره اصل سینما صحبت نمی‌کنیم و همه صحبت‌ها درباره حاشیه است. ۹۰ درصد سوال‌ها درباره حاشیه است و این موضوع در همه نشست‌ها تکرار می‌شود و حیف است».
این موضوع به فضای مجازی هم کشیده شد و مهناز افشار هم با توجه به پرسش خبرنگاران در نشست‌های پرسش و پاسخ جشنواره مبنی بر پول‌های کثیف در سینما در توئیتی نوشت: «هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد» در ایام جشنواره کنفرانس‌های خبری باید متمرکز بر نقد فنی و محتوایی فیلم باشند و بررسی منابع مالی سرمایه‌گذاران در جلسات رسیدگی قوه قضائیه صورت پذیرد؛ هم منابع مالی سینما و هم منابع مالی کلیه اصناف دیگر!
حسن نمک دوست - روزنامه‌نگار و مدرس علوم ارتباطات - در پاسخ به این توئیت نوشت: «سلام خانم افشار. اشتباه می‌فرمایید. کنفرانس‌های خبری جشنواره باید بر پرسش‌های خبرنگاران متمرکز باشد. پرسش‌های خبرنگاران هم بر موضوع‌های مربوطی که به آگاهی مخاطب از وجوه گوناگون فیلم و فرایند تولید آن کمک می‌کند. البته با رعایت ملاک‌های دقت، انصاف، توازن و عدم سوگیری. برقرار باشید.»
جشنواره ما بسیار منحصر به فرد و مربوط به خودمان است.
اما حمیدرضا مدقق - یکی از مجریان نشست‌های پرسش و پاسخ این دوره از جشنواره در این‌باره معتقد است: «جشنواره فیلم فجر چندان هم با جشنواره‌های خارجی قابل قیاس نیست. جشنواره ما بسیار منحصر به فرد و مربوط به خودمان است. هیچ جایی در دنیا جشنواره‌ای با این سطح گسترده را برگزار نمی‌کنند و اجازه ورود به این تعداد رسانه نمی‌دهند. سالی که من به جشنواره کن رفتم قاعده‌ی کار به این شکل بود که به رسانه‌ای اجازه ورود به جشنواره می‌دادند که حداقل دو یا سه گزارش درباره جشنواره قبل تولید کرده باشد و رزومه‌ای از سه دوره جشنواره کن داشته باشد. اما ما مقرراتی برای ورود رسانه‌ها به این معنا نداریم.
این مدرس علوم ارتباطات ادامه داد: در نتیجه با رسانه‌هایی مواجه می‌شویم که مثل رسانه‌های مطرح به شکل تخصصی کار نمی‌کنند و برای دیده‌شدن به جشنواره می‌آیند تا کار‌های محتوایی انجام دهند و تیراژ خود را با سلبریتی‌ها بالا ببرند. یکی از جا‌هایی که بیشترین تماس را با سلبریتی‌ها و عوامل رسانه برگزار و برقرار می‌کنند همین نشست‌های رسانه‌ای جشنواره فیلم فجر است. به همین دلیل بسیاری از رسانه‌هایی که در این نشست‌ها قرار می‌گیرند، تخصصی نیستند، بنابراین سطح سوال‌ها پایین می‌آید و ما با کسانی روبه‌رو می‌شویم که به شکل دقیقی فیلم را ندیده و سوالاتی می‌پرسند که دقیق نیست، اما همه هم این طور نیستند و در نشست‌های خبری پرسش‌های دقیقی هم پرسیده می‌شود. این طور نیست که همه‌ی سوال‌ها بد باشد. ممکن است از بین پنج سوال، سه سوال خوب و دو سوال ضعیف هم داشته باشیم.
او با بیان اینکه در نشست‌هایی که من مجری آن بودم، همه‌ی سوال‌ها هم ضعیف نبودند، افزود: اتفاقاً در نشست فیلم «شبی که ماه کامل شد» سوال‌های بسیار خوبی هم پرسیده شد. برخی از رسانه‌ها پرسیدند تحقیقاتی که درباره شخصیت ریگی شده به چه صورت بوده است؟ یا اینکه خانم صدر عرفایی چطور لهجه‌ها را تمرین کرده و به چنین بازی خوبی رسیده است؟ نباید خیلی نا امیدانه بگوییم سوال‌ها خوب نبوده است.
این منتقد و فعال حوزه رسانه همچنین اظهار کرد: برخی هنرمندان و کارگردانان توقع اینکه کسی به آن‌ها بگوید بالای چشم کارشان ابرو هست را ندارند. ما کارگردانی داشتیم که در یکی از نشست‌ها گفت: «من نیامدم که به سوالی پاسخ بدهم، یا من اصلاً هیچ نقدی را نمی‌خوانم» در حالی که این کارگردان با فرض اشتباه و اینکه این نشست‌ها مربوط به نقد فیلم است به جلسه آمده. کسی هم نمی‌گوید جای نقد است؛ ما آمدیم درباره کار یک فیلمساز بپرسیم و معمولاً برآیند این پرسش‌ها به نفع فیلم یک کارگردان تمام می‌شود، اما از همان اول با سوگیری و موضع‌گیری به نشست آمده است. در مقابل نمونه‌های دیگری هم داریم که فیلمساز به پرسش خبرنگار پاسخ می‌دهد و می‌گوید اگر شما چنین برداشتی از فیلم من کرده‌اید نشان می‌دهد که موفق نبوده‌ام. هر دو گروه نیاز به تحمل و سعه صدر بیشتری دارند.
مدقق ادامه داد: رسانه‌ای‌ها نیاز دارند که قوانین مدونی برای جشنواره فیلم فجر و درباره اینکه هر رسانه چگونه وارد آن شوند، نوشته شود. شاید لازم باشد تیمی از رسانه که شامل خبرگزاری‌ها، صدا و سیما، رسانه‌های دیجیتال، رسانه‌های مکتوب و سایر رسانه‌ها می‌شوند دورهم جمع شوند و بر اینکه چه کسانی وارد فضای رسانه‌ای جشنواره شوند، نظارت بیشتری کنند. برای اینکه بتوانیم سطح سوال‌ها را از آنچه که هست بالاتر ببریم و جدی‌تر کنیم، باید یادمان بماند که ما در این نشست‌ها پرسش و پاسخ داریم و نقد نمی‌کنیم.
او با بیان اینکه نقد در جلسه پرسش و پاسخ کار اشتباهی است، افزود: من این موضوع را چند بار هم مطرح کردم. باید سوالی که روی کاغذ می‌نویسند و به مجری می‌دهند در انتها به علامت سوال ختم شود. نقد یک فیلم باید بعد از چند بار دیدن آن انجام شود و کار کسی است که زیاد فیلم دیده باشد و درباره آن هم زیاد خوانده باشد. اینکه متنی را بنویسند و در اینستاگرام منتشر کنند نقد محسوب نمی‌شود و در خوشبینانه‌ترین حالت، اظهار نظر یک فرد است.
این مدرس دانشگاه همچنین بیان کرد: سوی دیگر ماجرا، هنرمندان و فیلمسازانی هستند که نیاز به مِتُد برخورد با رسانه‌ها دارند؛ موضوعی که ما در فرهنگ و علوم ارتباطات کشورمان بسیار کم داریم. هنرمندان، سلبریتی‌ها، سیاست‌مداران، ورزشکاران و همه کسانی که به نوعی با رسانه‌ها در ارتباط هستند باید متد مواجه با رسانه‌ها را یاد بگیرند و بدانند با آن چطور برخورد کنند. در برابر رسانه قرار گرفتن یک فن است. ما در ایران فقط دو کتاب داریم که در آن روش مواجهه افراد با رسانه آموزش داده شده است. این کتاب‌ها که ترجمه هستند در سال‌های اخیر منتشر شده‌اند و آموزش می‌دهند که آن‌ها با رسانه‌ها چطور برخورد یا مصاحبه کنند.
مدقق گفت: از طرفی باید روابط عمومی فیلم‌ها، مشاوران رسانه‌ای و همکاران ما که در کنار کارگردانان و تهیه‌کنندگان قرار می‌گیرند به عوامل فیلم‌ها آموزش دهند که وقتی در کنار رسانه قرار می‌گیرند، چگونه با آن‌ها برخورد کنند؛ موضوعی که متأسفانه به آن بی‌توجهی شده است، به همین دلیل گاهی اوقات سوءتفاهم‌هایی ایجاد می‌شود و فیلمسازان طلبکارانه در مقابل رسانه قرار می‌گیرند و در قرن بیست و یک به اندازه کافی با رسانه‌ها آشنا نیستند و نمی‌دانند برخوردی که با رسانه‌ها دارند به ضرر آن‌ها و فیلمشان تمام می‌شود. در نتیجه برخورد توهین‌آمیز و نگاه بالا به پایینی دارند. اگر یک فیلمساز زیرک باشد می‌داند چگونه از چنین فضایی به نفع کار خودش استفاده کند.
سوپر استار‌های روزنامه‌نگاری در مقابل سوپراستار‌های سینمایی
منصور ضابطیان یکی دیگر از مجریان حاضر در نشست‌های پرسش و پاسخ این دوره از جشنواره فیلم فجر هم در این‌باره بیان کرد: بحث اصلی در ماهیت نشست‌هاست. نباید از این نشست‌ها که بلافاصله بعد از فیلم و در فضایی متأثر از شلوغی جمعیت برگزار می‌شود انتظار نقد‌های عمیق داشت، زیرا نقد عمیق مستلزم این است که یک فیلم چند بار دیده شود.
او هم معتقد است: یکی از دلایل پایین بودن سطح سوالات این است که روزنامه‌نگاران واقعی که فعال این حوزه هستند یا در جلسه حضور ندارند یا ترجیح می‌دهند سکوت کنند. طبیعی است از ۵۰ سوالی که به دست مجری می‌رسد، سوال‌های ضعیفی هم وجود داشته باشد. از طرفی وقتی در یک نشست سوال‌های محدودی به دست ما می‌رسد مجبور می‌شویم همان پرسش‌ها را بخوانیم. اگر من جای برگزارکنندگان جلسه بودم اجازه می‌دادم که مجری‌ها سوال‌ها را انتخاب کنند و تصمیم‌گیرنده باشند که چه سوالی پرسیده شود و چه سوالی پرسیده نشود، در نهایت اگر پرسشی خوب نبود این اختیار را داشته باشند تا سوال دیگری جایگزین کنند. اما این اجازه داده نشده و ما باید تمام سوالاتی که به دستمان می‌رسد، بپرسیم. به هرحال این جلساتی است که سوپراستار‌های سینما در آن شرکت می‌کنند و باید سوپراستار‌های روزنامه‌نگاری از آن‌ها سوال بپرسند، اما متأسفانه این اتفاق نمی‌افتد و به همین دلیل ممکن است سطح پرسش‌ها پایین بیاید.
ضابطیان درباره اینکه برخی از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران معتقدند پرسیدن سوال‌های سطحی رسانه‌های ناشناحته یا کمتر شناخته‌شده در این نشست‌ها موجب می‌شود که فیلمسازان همه‌ی اهالی رسانه را به یک چشم و بی‌سواد ببینند، گفت: وقتی رزومه یک روزنامه‌نگار مشخص باشد و کار قابل دفاعی داشته باشد یک فیلمساز هیچ وقت به او نه نمی‌گوید. گرچه گاهی اوقات شرایطی به وجود می‌آید که سره و ناسره با هم مخلوط می‌شوند. به هر حال حرفه روزنامه‌نگاری جزو کار‌های رزومه‌دار است و اگر یک روزنامه‌نگار کارش را ارائه دهد نمی‌تواند نگران این موضوع باشد. به هر حال پاسداری از حریم روزنامه‌نگاری و اینکه بگوییم روزنامه‌نگاران افراد عمیقی هستند یکی از وظایف ثانویه ماست و باید رفتارمان به شکلی باشد که بتوانیم از جامعه روزنامه‌نگاری تصویر قابل دفاعی بسازیم