فرارو- با گذشت تقریبا دو هفته از ناپدید شدن
جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی، در کنسولگری عربستان در استانبول، شواهد و قراین قتل این روزنامه‌نگار به حدی زیاد شده است که حتی مقامات ریاض هم خود را برای پذیرش مسئولیت قتل آماده می‌کنند.
به گزارش فرارو، دیروز گروه تحقیق ترکیه‌ای به مدت ۹ ساعت ساختمان کنسولگری عربستان را، که خاشقجی در حین مراجعه به آن ناپدید شد، مورد تفحص قرار داد. اعلام نتایج تحقیقات تیم ترکیه‌ای سه روز طول می‌کشد، با این حال یک منبع در دفتر دادستان کل ترکیه گفته نتایج اولیه، قتل خاشقجی در کنسولگری را تایید می‌کند.
به موازات تحقیقات، منابع ترکیه‌ای از وجود یک نوار صوتی ۱۱ دقیقه‌ای از لحظات قتل خاشقجی سخن گفتند. این مدرک صوتی مشخص کرد که خاشقجی دو دقیقه پس از ورود به دفتر سرکنسول مورد حمله چند نفر قرار گرفت. خاشقجی با افراد مهاجم درباره تلاش آن‌ها برای آمپول زدن به او گفتگو کرده، اما لحظاتی بعد صدای او خاموش می‌شود.
چرخش سریع برای یافتن عناصر "خودسر"
با گذشت دو هفته از ناپدید شدن خاشقجی، دیگر کسی از احتمال زنده ماندن او سخن نمی‌گوید بلکه طبق برخی گزارش‌های رسانه‌ای، مقامات عربستان خود را برای پذیرش مسئولیت قتل خاشقجی آماده می‌کنند. پس از اوج‌گیری احتمال کشته شدن خاشقجی، مقامات عربستانی درصدد "ماست مالی کردن" این واقعه برآمده‌اند.
از دو روز پیش، پذیرش مسئولیت قتل خاشقجی به تدریج و به شکل غیررسمی آغاز شد. ابتدا ملک سلمان بن عبدالعزیز به دادستان کل عربستان دستور داد که تحقیق درباره مسئله ناپدید شدن خاشقجی را آغاز کند. سپس رسانه‌های عربستان گزارش کردند که مقامات این کشور آن ۱۵ نفری که اسامی آن‌ها به عنوان تیم ترور خاشقجی مطرح شده بود را فراخواهند خواند. پذیرش مسئولیت قتل، اما بدون مشخص کردن عوامل این ترور معنا ندارد. به همین دلیل برخی رسانه‌های آمریکایی از قول منابع آگاه مدعی شدند که عربستان در حال آماده شدن برای پذیرش مسئولیت قتل است، اما برای حفظ جایگاه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، افراد دیگری را به عنوان مقصر ترور خاشقجی معرفی خواهد کرد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، هم این کار را برای سعودی‌ها آسان کرد. او پس از تماس با ملک سلمان، به رسانه‌ها گفت: شاید "قاتلان خودسر" به ترور روزنامه‌نگار منتقد مبادرت ورزیده‌اند. او در به خبرنگاران گفت: "آن طور که من فهمیدم، شاید اینها، قاتلان خودسر باشند". این روایت ترامپ، ناظران و سیاستمداران را متقاعد نکرد.
سناتور کریستوفر مورفی از حزب دمکرات، در توئیتی، فرضیه "قاتلان خودسر" را مضحک دانست و ترامپ را روابط عمومی عربستان توصیف کرد. مضاف بر این، روزنامه واشنگتن پست هم که خاشقجی ستون‌نویس آن بود، اظهارات ترامپ را تلاشی برای لاپوشانی کردن قتل خاشقجی دانست.
البته فرضیه قاتلان خودسر را نخستین بار یاسین آکتای، مشاور رئیس‌جمهور ترکیه، مطرح کرده است. او چند روز پس از ناپدید شدن خاشقجی، طی یادداشتی در روزنامه ینی‌شفق گفته بود که ممکن است عناصر خودسر در دستگاه امنیتی عربستان این روزنامه‌نگار را به قتل رسانده‌اند.
به هر حال، پس از مطرح شدن این فرضیه، شبکه سی‌ان‌ان و چند رسانه آمریکایی دیگر، به نقل از منابعی ادعا کردند عربستان خودش را برای پذیرش مسئولیت آماده می‌کند. طبق این گزارش‌ها، عربستان ادعا خواهد کرد که ابتدا قرار بود از خاشقجی بازجویی شود، اما بازجویان به اشتباه او را به قتل رسانده‌اند.
برخی رسانه‌ها حتی اسامی برخی قربانیان احتمالی را مطرح کرده‌اند. روزنامه عربی ۲۱ به نقل از منابعی که نام آن‌ها فاش نشده است، اعلام کرد تصمیم برکناری عبدالعزیز بن سعود بن نایف، وزیر کشور، و محمد الهویرینی، رئیس پلیس سری، گرفته شده و این دو نفر احتمالا مقصر قتل خاشقجی معرفی خواهند شد.
اما آیا این روایت بن سلمان را نجات خواهد داد؟
پس از دو هفته انکار، اکنون پذیرش مسئولیت قتل خاشقجی توسط عناصر خودسر ممکن است فقط عده خیلی کمی را متقاعد کند. شورای سردبیری روزنامه واشنگتن پست در سرمقاله امروز این روزنامه اعلام کرد که گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا نشان می‌دهد دستور قتل خاشقجی از جانب محمد بن سلمان صادر شده است.
واقعیت این است که رسانه‌ها و مقامات ترکیه، به گونه‌ای شواهد قتل خاشقجی را به رسانه‌ها داده‌اند که به طور غیرمستقیم بن سلمان را مسئول ترور خاشقجی معرفی می‌کند. به عنوان نمونه، وقتی دو تن از اعضای تیم ۱۵ نفره،
محافظان شخصی بن سلمان هستند، پذیرش اینکه بن سلمان در این واقعه دستی نداشته، سخت است.
محمد دیگری لازم است؟
شاید به همین دلیل است که این روز‌ها رسانه‌های غربی از پایان نزدیک بن سلمان سخن می‌گویند. دیوید هرست، سردبیر وبگاه خبری تحلیلی میدل‌ایست آنلاین، از پایان حکمرانی بن سلمان سخن گفته است. هرست در یادداشتی که در همین وبگاه منتشر شده گفته دوران حکمرانی محمد بن سلمان قبل از اینکه شروع شود، به پایان رسید. او این پرسش استفهامی را مطرح کرد که "اگر ولیعهد سعودی فقط پس از ۱۶ ماه در این سمت اینگونه عمل می‌کند، پس وقتی که او بر کرسی (پادشاهی) تکیه بزند چه اتفاقی خواهد افتاد".
در حالی که این روز‌ها بن سلمان در رسانه‌های غربی با انتقادات کم‌سابقه‌ای مواجه شده است، برخی محافل رسانه‌ای مجددا نام محمد بن نایف، ولیعهد عزل‌شده، را مطرح کرده‌اند. تا قبل از اینکه بن سلمان قدرت بگیرد، بن نایف یکی از ولیعهد‌ها بود.
رسانه‌های آمریکایی به شدت از بن سلمان انتقاد می‌کنند. نیکولاس کریستوف، روزنامه‌نگار آمریکایی طی یادداشتی در روزنامه نیویورک‌تایمز، خواستار اخراج سفرای عربستان از کشور‌های ناتو و اعمال تحریم بر مقامات سعودی از جمله بن سلمان شده است. کریستوف نوشت: "صادقانه بگویم، مایه ننگ است که مقامات دولت ترامپ و بازرگانان بزرگ آمریکایی بن سلمان را تشویق و تقویت می‌کنند. زیرا او مدیران تجاری را به زندان افکند، نخست وزیر لبنان را ربود، به طور شتاب‌زده با قطر بحران ایجاد کرد و با یمن وارد جنگ شد".
کریستوف گفته آمریکا می‌تواند به آل سعود بگوید که شما باید ولیعهد جدیدی روی کار بیاورید.
همزمان با این انتقادات، برخی از آمریکایی‌ها به یاد محمد بن نایف افتاده‌اند. بن نایف که توسط بن سلمان از ولایت عهدی کنار زده شد، نقش مهمی در همکاری‌های اطلاعاتی میان ریاض و واشنگتن داشته است. نگرانی بن سلمان از رابطه نزدیک بن نایف با آمریکایی‌ها، باعث شد او تلاش‌های فراوانی برای نزدیک شدن به دولت ترامپ، و مشخصا به جارد کوشنر، داماد و مشاور ترامپ، انجام دهد.
آیا اکنون قتل خاشقجی بار دیگر آمریکایی‌ها را به محمد بن نایف متمایل می‌کند؟ پاسخ دادن به این پرسش آسان نیست. اما سابقه کوتاه بن سلمان در قدرت نشان می‌دهد که رفتار‌های شتاب‌زده‌اش ممکن است باعث بدبین شدن آمریکایی‌ها به او شود.
در پی ماجرای خاشقجی، جان برنان، رئیس سازمان سیا بین سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۷، دستاورد‌های بن نایف را یادآوری کرد. او گفت: "دستگاه اطلاعاتی و امنیتی عربستان شهرت وحشتناکی داشت. چرا که برای چند دهه عملیات ربودن شهروندان عربستانی و غیرعربستانی انجام داده بود. اما این رفتار‌ها با آمدن محمد بن نایف، ولیعهد سابق، به وزارت کشور در سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۷ متوقف شد".
به گفته برنان، با عزل بن نایف و قدرت گیری بن سلمان، مهارت دستگاه امنیتی عربستان کم‌تر شده است.
این روز‌ها بن سلمان در صدر رسانه‌های آمریکاست. البته در صدر اخبار بودن فی‌نفسه چیز بدی نیست، اما وقتی انتقاد و اعتبارزدایی از سیاستمداری در صدر اخبار قرار گیرد، می‌تواند تبعات ناگواری برای آن سیاستمدار داشته باشد.
روبن رایت، روزنامه‌نگار برجسته آمریکایی طی یادداشتی در نشریه نیویورکر، از فقدان اعتماد نخبگان آمریکا به محمد بن سلمان سخن گفت. به گفته رایت، نخبگان آمریکایی در حال رها کردن ولیعهد "بی‌پروای" عربستان هستند.
این بی‌پروایی، گمانه‌زنی‌هایی متعددی درباره آینده بن سلمان مطرح کرده است. مجله فارین‌پالیسی، در گزارشی، شایستگی بن سلمان برای تخت پادشاهی را محل تردید دانست. بروس ریدل، مشاور چندین رئیس‌جمهور آمریکایی، به این مجله گفت: "بن سلمان هنوز از حمایت پدرش برخوردار است، اما از برکناری یا حتی ترور او غافلگیر نخواهم شد".
امروز مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، به ریاض رفت و با پادشاه عربستان و ولیعهد او دیدار خواهد کرد. بحران خاشقجی در رأس گفتگو‌ها قرار دارد، اما مسائل دیگری، از جمله آینده بن سلمان، هم مورد بررسی قرار خواهد گرفت. روزنامه القدس العربی، به نقل از منابع ناشناس، گفته پومپئو برای مقامات عربستان یک راه حل آورده است که سه بخش دارد: ۱- عربستان اذعان کند که نیرو‌های امنیتی به طور غیرعمد در هنگام بازجویی از خاشقجی مرتکب جرم شده‌اند و به دلیل اضطراب، جنازه را پنهان کرده‌اند. ۲- عربستان زندانیان سیاسی و فعالان مدنی را آزاد می‌کند و به شاهزادگانی که در هتل ریتز کارلتون بازداشت شده بودند، آزادی عمل بدهد. ۳- آینده محمد بن سلمان بررسی شود. چرا که بعد از ماجراجویی‌های او در یک سال و نیم ولایتعهدی، جامعه بین المللی به سختی می‌تواند او را به عنوان پادشاه آینده بپذیرد.
القدس العربی، مورد سوم را دشوارترین بخش توصیف کرده است.
به هر حال حتی اگر حرف‌وحدیث‌ها درباره برکناری محتمل بن سلمان درست نباشد، بعد از ترور خاشقجی روابط او با واشنگتن دوران سختی را پشت سر خواهد گذاشت. شورای سردبیری واشنگتن‌پست امروز گفته نتیجه پرونده خاشقجی هر چه باشد، بازترسیم بنیادی روابط ریاض و واشنگتن، ضروری خواهد بود.
عربستان اطلاع نداشت که نامزد آقای خاشقچی در بیرون سفارت منتظر ایشان است و تصور مقامات عربستان این بود که با کشتن و از بین بردن جسد او در کنسولگری ، ترکیه زیر سوال خواهد رفت چرا که ورود او به خاک ترکیه محرز است و دنیا را بر علیه ترکیه به رهبری امریکا بسیج می کند تا ترکیه پاداش زندانی کردن کشیش امریکایی و چرخش به سمت روسیه و حمایت از قطر را دریافت کند