فرارو- کیاوش حافظی؛ "مذاکره با آمریکا تابو نیست. " این چیزی است که این روز‌ها از زبان سیاستمداران می‌شنویم. استناد این دسته از سیاستمداران گفتگو‌های برجامی دو کشور است که حتی در سطح دیدار‌های دوجانبه وزرای خارجه ایران و آمریکا پیش رفت. همکاری ایران با آمریکا در مبارزه با طالبان، گفتگو بر سر عراق و حتی سفر مک فارلین با ایران از دیگر ارتباطاتی دو کشور در ۴۰ سال گذشته بوده است. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا حالا خواهان گفتگو با ایران است، آنطور که محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور گفته در سفر سال گذشته روحانی به نیویورک ترامپ از تیم ایرانی هشت بار درخواست دیدار با روحانی کرده بود. سوالی که پیش می‌آید آن است که در سفر امسال روحانی به سازمان ملل امکان ملاقات بین دو رئیس جمهور فراهم است؟
بیشتر بخوانید: در جمهوری اسلامی مذاکره تابو نیست
ترامپ اخیرا اعلام کرد حاضر به گفتگوی بدون پیش شرط با ایران است. هرچند این خواسته با مخالفت و موضع‌گیری سریع عده‌ای رو به رو شد، اما افراد زیادی هم بوده اند که ترجیح دادند در همان ابتدا با نفس مذاکره مخالفت نکنند، آن‌ها می‌گویند درباره این موضوع می‌توان بررسی کرد. آن‌ها می‌گویند مذاکره با آمریکا تابو نیست، اما گفتگو‌های پیشین مقامات ایران هیچ گاه در سطح روسای جمهور نبوده است. تا کنون هیچ کدام از روسای جمهور ایران در مدت مسئولیت خود با مقامات آمریکا دیدار نداشته اند. اگر اتفاق بیفتد چیز جدیدی به شمار می‌رود.
حمله اصولگرایان به گفتگوی ۱۵ دقیقه‌ای روحانی با اوباما
تابوی برقرار کردن تماس با روسای جمهور آمریکا قبلا شکسته شده است. سال ۹۲ پس از سفر حسن روحانی به نیویورک تماسی تلفنی بین روسای جمهور ایران و آمریکا برقرار شد. حسن روحانی در حال رفتن به فرودگاه جان اف کندی برای بازگشت به ایران بود که مرد اول کاخ سفید با او تماس گرفت. روحانی درباره این گفتگو توضیح داده: بحثی که با اوباما داشتیم عمدتاً مسئله هسته‌ای بود، گفتیم این مسئله نه تنها حق مردم ایران است بلکه غرور ملی ملت ایران است که رئیس جمهور آمریکا هم عنوان کرد ما به حقوق هسته‌ای ملت ایران اذعان داریم. وی ادامه داد: دربارهٔ ۱+۵ گفتم با دریچه‌ای که از سوی ملت ایران ایجاد شده باید از این فرصت استفاده و در این مسئله تسریع کرد؛ که رئیس جمهور آمریکا گفت: من به وزیر خارجه دستور می‌دهم که در این امر تسریع داشته باشد؛ عمده بحث ما این بود که در بحث هسته‌ای با سرعت بیشتری عمل کنیم. او همچنین درباره این تماس تلفنی گفته: اوباما وی را فردی بسیار مؤدب و باهوش یافتیم. البته مخالفین دولت نسبت به گفتگوی روحانی با اوباما به شدت واکنش نشان دادند.
استقبال اصولگرایان از نامه احمدی نژاد به بوش
واکنش‌های شدید به روحانی در حالی بود که اگر تماس تلفنی روحانی و اوباما اولین تماس روسای جمهور ایران و آمریکا نبود. ۱۵ دقیقه مکالمه که از سوی اوباما برقرار شده بود اولین تماس شفاهی به حساب می‌آمد. اما چندین سال قبل، محمود احمدی نژاد رئیس دولت‌های نهم و دهم مستقیما به رئیس جمهور آمریکا نامه نوشت، هرچند که برخی نامه‌های وی را خارج از عرف دیپلماتیک ارزیابی می‌کنند. سال ۸۵ کمتر از یک سال بعد از انتخاب محمود احمدی نژاد به عنوان رئیس دولت نهم، او نامه‌ای خطاب به جوج بوش، رئیس جمهور آمریکا نوشت. احمدی نژاد در نامه ۱۸ صفحه‌ای خود بوش را به پیروی از راه انبیا توصیه کرده بود. کاخ سفید به احمدی نژاد پاسخ نداد. اما برخلاف تماس روحانی که با واکنش گروه‌های اصولگرا همراه شد، این گروه سیاسی از نامه احمدی نژاد استقبال کرد. به عنوان مثال آیت‌الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان و در نماز جمعه تهران این نامه را از «الهامات خدا» خواند.
نامه‌ای پر از غلط نگارشی به اوباما
پس از پیروزی باراک اوباما در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، احمدی‌نژاد یک بار دیگر برای رئیس جمهور آمریکا نامه نوشت. نامه‌ای که به نامه پرغلط نگارشی مشهور است. ماجرا از این قرار است که نامه تبریک احمدی‌نژاد به اوباما به وزارت خارجه ارسال می‌شود تا مراحل اداری و قانونی آن سپری شود. وزارت خارجه اشکالاتی نگارشی و املایی در متن مشاهده می‌کند. این موارد با مجتبی هاشمی ثمره مشاور ارشد رئیس‌جمهور در میان گذاشته می‌شود. ثمره هاشمی نامه اصلاح‌شده را به احمدی‌نژاد ارجاع می‌دهد، اما احمدی‌نژاد این نامه را امضا نمی‌کند و می‌گوید همان نامه قبلی را بفرستید. درباره استدلال او نقل به مضمون شده است که: نامه قبلی را با «حالی» امضا کردم که این «حال» دیگر تکرار نمی‌شود.
احمدی نژاد هنوز برای کاخ سفید نامه مینویسدالبته احمدی نژاد بعد از پایان کار خود هم به نامه نگاری برای رئیس جمهور آمریکا ادامه داد. رئیس دولت‌های نهم و دهم بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ در کاخ سفید دست به قلم شد و به ترامپ که در رفتار و کردار با خودش مقایسه می‌شد. احمدی نژاد در این نامه نیز که پر از پند اندرز بود از انتخاب ترامپ استقبال کرده بود و خواستار اصلاح نظام انتخاباتی آمریکا شده بود. تماس‌های احمدی نژاد با ترامپ هنوز هم به پایان نرسیده است. مثلا در میان نوشتن همین گزارش، احمدی نژاد در توئیتی ترامپ را صدا (mention) کرده و در ارتباط با
ترور نافرجام نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا به او می گوید: آقای آیا این یکی از همان وعده های انتخاباتی شما برای بهبود روابط با جهان بود؟ ترور کار انسان های ضعیف است که در هر شکل و نقطه ی جهان به طور کامل محکوم است.
مخفی شدن خاتمی در توالت؟
تلاش احمدی نژاد رئیس دولت‌های اصولگرای نهم و دهم در حالی است که روایت می‌شود محمد خاتمی رئیس جمهور دوران اصلاحات در سازمان ملل برای جلوگیری از ملاقات تصادفی با بیل کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا مخفی شده بود. به روایتی گفته شده است که «کلینتون به توصیه مشاورانش، برای شکستن یخ روابط آمریکا با ایران، در راهرو سازمان ملل منتظر ایستاد که مثلا به طور غیر منتظره با خاتمی روبرو شود و با وی دست دوستی دهد. اما محافظان خاتمی او راآنقدر معطل کردند تا بیل کلینتون خسته شد و مأیوسانه پی کار خود رفت.»
بیشتر بخوانید: ماجرای کلینتون و خاتمی
ملاقات ممنوع؟ حتی ملاقات تصادفی؟خبرگزاری تسنیم نیز به نقل از سعید حجاریان می‌نویسد: "حجاریان گفت: سفر اول خاتمی که به نیویورک رفتیم. من مشاورش بودم و همراهش بودم در نیویورک. من بودم و ابطحی و آقا رضا خاتمی. ظریف هم بود و کمک کرد. ولی نماینده ایران در سازمان ملل آن موقع آقای نژاد‌حسینیان (محمدهادی) بود. وزیر خارجه هم که آقای کمال خرازی بود. وی افزود: ما سه تا (حجاریان، ابطحی و رضا خاتمی) داشتیم می‌رفتیم در کریدور (راهرو) کنار شورای امنیت. دیدیم یک دفعه کلینتون با گاردش دارد می‌آید. خاتمی (محمد) هم به ما گفته بود مبادا شما جایی روبرو شوید با اینها. بنا بود بالاخره دست ندهیم دیگر. به ما گفته بود نکنید اینکار را. ما تا دیدیم کلینتون و گاردش دارند می‌آیند واقعاً ماندیم چه کنیم. (خنده) واقعا تصادفی بود. ساعت ۳ بعد از ظهر بود و واقعا بعید بود کلینتون آن موقع بیاید. حجاریان ادامه داد: خلاصه دیدیم چاره‌ای نداریم، پریدیم در سالن اندونزی و پشت پرده‌ها قایم شدیم. (خنده) آن‌ها آمدند و رد شدند. ما مدام می‌ترسیدیم که نکند گاردش بفهمد و بگوید اینها ایستاده‌اند اینجا که کلینتون را ترور کنند! و این بشود اول دعوا. حجاریان گفت: یک محافظ آقای خاتمی بود که او بیرون ماند و نتوانست بیاید داخل و کلینتون با او دست داد و رفت. "
ابطحی: مخفی شدن خاتمی دروغ محض استاما ابطحی هر دو روایت قبلی را از اساس تکذیب می‌کند. او به فرارو می‌گوید: فقط یک مورد و هنگام عکس دست جمعی بود که آقای خاتمی در این عکس دست جمعی شرکت نکردند.
گفتگو در این شرایط یعنی نفی گفتگو‌های قبلی
این فعال سیاسی همچنین در ارتباط با احتمال دیدار روحانی و ترامپ در سازمان ملل می‌گوید: ایران و آمریکا مذاکرات خود را انجام داده اند. مذاکرات هسته‌ای جدی‌ترین مذاکرات تاریخی بود که کشور‌های اروپایی پشت آن بودند و شورای امنیت سازمان ملل آن را تایید کرد. مذاکرات جدید به معنای نفی مذاکرات قبلی و برجام از سوی ایران است. اروپایی‌ها هم نمی‌خواهند زیر امضای خود بزنند.
ابطحی ادامه می‌دهد: معادله نباید اشتباه طرح می‌شود. ایران مذاکره خود را انجام داده و آن را به نتیجه رسانده است. این آمریکا بود که به صورت یک جانبه از برجام خارج شد. گفتگو به معنای نفی گفتگو‌های گذشته و خالی شدن پشت ایران توسط اروپا و کشور‌هایی است که دوست دارند زیر فشار آمریکا قرار نگیرند.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پاسخ به اینکه "آیا ملاقات دو رئیس جمهور با هم تابوست؟ " می‌گوید: این اتفاق در حد تلفنی عملی شده است. ملاقات دو رهبر جهان با همدیگر اینگونه نیست که آن‌ها برای همدیگر دلتنگ شده باشند و بخواهد همدیگر را ببینند. دستور کار گفتگو‌ها تعیین کننده است. گاهی اوقات یک مکاتبه عادی یا ملاقات‌ها در سطح سفیر می‌تواند مشکلات را حل کند. فکر هم نمی‌کنم آقای روحانی علاقه‌مند باشد با ملاقات با ترامپ گفتگو‌های قبلی خود را بی‌نتیجه اعلام کند.
او ادامه می‌دهد: ترامپ به شوآف علاقه دارد. بیشتر از اینکه بخواهد به محتوای گفتگو‌ها توجه کند، علاقه دارد مخالفان جهانی اش را رو به روی خود بنشاند تا آن را موفقیت خود نشان دهد. طبیعتا صرف ملاقات با او به نفع هیچ کشوری نیست. مهم این است که هرکشوری بتواند در گفتگو‌ها مشکلات خود را حل کند.
احتمال دیدار ترامپ و برجام وجود دارد، اما به انتخاب ایران بستگی دارد
علی خرم، کارشناس مسائل بین‌الملل به فرارو می‌گوید: احتمال دیدار آقای روحانی و ترامپ حتما وجود دارد، اما این به ایران بستگی دارد. اگر خاطرتان باشد در زمان آقای خاتمی، بیل کلینتون، رئیس جمهور آمریکا درخواست گفتگو با رئیس جمهور ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل را داشت. آقای خاتمی، اما به خاطر برخی ملاحضات داخلی مجبور شد به این درخواست جواب منفی بدهد. در دوران آقای روحانی هم همین اتفاق افتاد. اوباما این درخواست را داشت، اما فقط به یک تماس تلفنی ختم شد که بعد از آن عده‌ای در ایران با آن بد برخورد کردند. در حالی که در روابط بین الملل این مسائل الفبای کار است.
او در پاسخ به اینکه "آیا دیدار روحانی و ترامپ تابو است؟ " پاسخ می‌دهد: این تابو هم ساخته ذهن بشر است. تابویی وجود ندارد. امام (ره) گفته بودند آمریکا از انگلیس بدتر، انگلیس از آمریکا بدتر، شوروی از هر دو بدتر، همه از هم بدتر. اما خودشان برای برقراری ارتباط با شوروی هیاتی تعیین کردند. این ارتباط هیچ گونه دردسری نداشت. مردم هم از هرگونه بهبود روابط استقبال کردند. شوروی هم از مشکل سیاست خارجی ما کنار رفت.
مذاکره الفبای روابط بین‌الملل است
خرم می‌گوید: این درباره آمریکا هم صادق است. در روابط بین الملل دشمنی نمی‌تواند بیشتر از چند سال ادامه پیدا کند. الفبای کار روابط بین‌الملل بر نشست و برخاست و مذاکره است. هرکس باید منافع و امنیت ملی خود را مطرح کند. این بهتر از این است که ما یک سوی دیوار و آمریکایی‌ها در سوی دیگر دیوار قرار بگیریم و مرتب به همدیگر فحش رد و بدل کنیم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل راهکار را بیان مطالبات از سوی طرفین به یکدیگر می‌داند و می‌گوید: مذاکرات آقای ظریف با جان کری نمونه بیان مطالبات هردو طرف است. البته از دید آمریکایی‌ها ایران در این مذاکرات پیروز شدند. عده قلیلی هم در ایران می‌گویند آمریکایی‌ها پیروز میدان بودند. در صورتی که اصلا چنین چیزی وجود ندارد. ایران فاکتور‌هایی اصلی را به دست آورد که اکنون ترامپ، عربستان و اسرائیل به خاطر آن‌ها ناراحت است.
خرم معتقد است: ایران نمی‌خواهد درباره برجام مذاکره کند. برجام یک توافق بین‌المللی حقوقی است و همه جهان از آن حمایت می‌کنند. هرگونه نشست و برخاست بین ایران و ترامپ نباید در چارچوب مذاکره هسته‌ای باشد. بلکه باید در ارتباط با روابط دوجانبه باشد. در این مذاکره ممکن است از سوی ایران مسائلی مثل سابقه آمریکا در ۲۸ مرداد مطرح شود. آمریکایی‌ها هم در مقابل از ۱۳ آبان صحبت کنند. به هرحال ممکن است این مذاکرات چند سال طول بکشد. اصلا معلوم نیست که در زمان به نتیجه رسیدن مذاکرات ترامپ بر سر کار باشد.
دنبال حرف‌های قعر تاریخی نرویم
او در پایان می‌گوید: به طور کلی احتمال دیدار وجود دارد، اما این به انتخاب ایران که هنوز موضعی رسمی در این باره نگرفته بستگی دارد. شاید آقای روحانی درگفتگوی تلویزیونی خود در این باره چیزی بیان کند. اما دیدار آقای روحانی با ترامپ در این شرایط بحرانی می‌تواند آثار زیادی برای ایران داشته باشد. اولا می‌تواند محیط را آرام کند، ثانیا از فشار تحریم‌ها کم خواهد کرد. از همه مهمتر اینکه دشمنانی منتظرند کشتاری بین مردم و حکومت اتفاق بیفتد که با سیل پول و اسلحه جوانان را جذب کنند و از دل آن گروه‌هایی مثل داعش و جبهه النصره خارج شود. ما باید حواسمان را جمع کنیم که در این دام نیفتیم. به همین خاطر دیداری مثل آقای روحانی و ترامپ می‌تواند اسرائیل، عربستان و دشمنان خارجی را ناامید کند. به خاطر همه این مسائل باید عاقلانه فکر کرد و دنبال حرف‌های قدیمی قعر تاریخی مثل تابو نرفت.
بنازم به غيرت و شهامتتان. دنيا بايد از شماها درس غيرت و شهامت بياموزد. پرده‌ها را به سرتان هم كشيديد؟