اگرچه در طول جام جهانی شرط بندی‌های فوتبالی به اوج خود رسیده، اما بیش از یک دهه است که این نوع شرط بندی در ایران رواج دارد. شروع شرط بندی فوتبالی در ایران به ۱۵ سال قبل و با ورود برگه‌هایی به نام توتو به شهر‌های شمالی کشور باز می‌گردد.
به گزارش ایران، «مسابقات جام جهانی زمین حاصلخیزی را در اختیار بعضی‌ها می‌گذارد و سایت‌های شرط بندی نیز یکی از همان‌ها هستند که برای جذب مشتری‌های آنلاین، رقابت شدیدی دارند. اگرچه تأثیر اصلی کوتاه مدت بر عملکرد مالی آنها، احتمالاً درآمدی است که از خود بازی‌ها به دست می‌آید. اکثر تجارت‌ها و شرکت‌های بزرگ شرط بندی در انگلستان هستند و به همین دلیل پیروزی انگلیس در بازی‌ها می‌تواند بسیار پرهزینه باشد.
میزان شرط بندی در طول جام‌جهانی مدام افزایش پیدا می‌کند و در این جام از همیشه بیشتر شده است. برنامه‌های گوشی‌های هوشمند، شرط بندی را آسان‌تر از هر زمان دیگری کرده است.
Betfair، شرکتی است که بزرگ‌ترین شرط بندی‌های آنلاین را در جهان برگزار می‌کند. بر اساس برآورد این شرکت، شدیدترین میزان فعالیت‌ها در طول جام‌جهانی انجام و برآورد می‌شود که شرط بند‌ها ۳.۳ میلیارد دلار پول بپردازند. تنها استرالیایی‌ها در طول این جام ۱۴۰ میلیون دلار پول برای شرط بندی می‌دهند، آنها در طول جام ۲۰۱۴ نیز ۱۲۶ میلیون دلار پول برای شرط بندی نتیجه مسابقات داده بودند.»
نشریه «فورچون» بتازگی از فضای شرط بندی فوتبالی در طول جام‌جهانی چنین گزارش داده است، اما این فقط مختص به کشور‌های خارجی نیست. در ایران نیز سایت‌های شرط بندی آنلاین زیادی فعالیت می‌کنند که اگرچه فیلترهستند، اما فعالیت‌ها و دریافت پول‌شان از مشتریان آنلاین، همچنان جریان دارد.
۶۰۰ میلیون، حداقل گردش مالی برای سایت‌های شرط بندی
اگرچه در طول جام جهانی شرط بندی‌های فوتبالی به اوج خود رسیده، اما بیش از یک دهه است که این نوع شرط بندی در ایران رواج دارد. شروع شرط بندی فوتبالی در ایران به ۱۵ سال قبل و با ورود برگه‌هایی به نام توتو به شهر‌های شمالی کشور باز می‌گردد. برگه‌هایی که در آن نام تیم‌های فوتبالی باشگاهی دنیا وجود داشت و افراد می‌توانستند با صرف پول و پیش‌بینی نتایج درست، به مبالغ گاه چندین میلیون تومانی دست پیدا کنند.
روی این برگه‌ها با خط درشت مبالغ میلیونی جایزه‌ها نوشته شده بود تا توجه مخاطبان بیشتری را به خود جلب کند. به این ترتیب طولی نکشید که توتو جای خود را در میان شرط بندی‌ها باز کرد و به مرور در کل کشور علاقه‌مندان زیادی پیدا کرد تا آنجا که لطفعلی پورکاظمی، نایب رئیس یونسکو در حوزه دوپینگ سازمان ملل متحد گفت که ایران جزو چند کشور نخست در شرط بندی‌های ورزشی دنیا است.
شیوع این نوع شرط بندی تا جایی پیش رفت که در آذرماه ۹۵، سردار کمال هادیانفر رئیس پلیس فتای کشور از شناسایی ۳ هزار و ۳۲۳ کانال در این حوزه خبر داد که ۱۸۴ نفر هم در ارتباط با آن دستگیر شده بودند.
این سایت‌ها چندین هزار کاربر دارند و هر کدام از آنها برای شرکت در شرط بندی، حداقل به طور میانگین ۵ هزار تومان می‌پردازند. این رقم گاه در مجموع چیزی در حدود ۳۰۰ میلیون تومان می‌شود. روش‌های متعدد شرط بندی در این سایت‌ها وجود دارد که گردش مالی را تا حداقل ۶۰۰ میلیون تومان نیز بالا می‌برد.
در حالی که از بین هزاران کاربر تنها چند نفر برنده می‌شوند، این مدیران سایت‌ها هستند که می‌توانند روی کسب مبالغ چند صد میلیونی و گاه چند میلیاردی در ماه برنامه‌ریزی کنند؛ درآمدی که گاه دایره شرط بندی را به فریب گسترده می‌کشاند و زمزمه حضور مربیان و بازیکنان فوتبال را نیز برای شرط بندی با تغییر نتایج مسابقات به میان می‌آورد؛ اتفاقی که در سال ۲۰۰۶ در لیگ معتبر فوتبال ایتالیا رخ داد و به سقوط تیم پرطرفدار و پر افتخار یوونتوس به دسته سه فوتبال ایتالیا، محرومیت مشابه چند باشگاه دیگر، محرومیت‌های سنگین مالی داوران و مدیران باشگاه‌ها و... انجامید.
اقتصاد سایه روی سایت‌های شرط بندی
در سال ۲۰۱۶، گزارش آزادی اقتصادی نشان می‌داد که ۱۹ درصد از کل حجم اقتصاد ایران را اقتصاد سایه تشکیل می‌دهد. این گزارش آن زمان درباره ایران نوشته بود: «دخالت‌های شدید و چکشی دولت ایران باعث شده اقتصاد رسمی در رکود باقی مانده باشد، در حالی که فعالیت‌های اقتصادی غیررسمی در حال گسترش است. اگرچه آخرین برنامه‌های توسعه ۵ ساله برای حرکت ایران به سمت بازارگرایی برنامه‌ریزی شده‌اند، اما تغییرات واقعی اندکی ایجاد شده است.»
بانک جهانی نیز در سال ۲۰۱۲ گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد ایران با داشتن میانگین ۳/ ۱۸ درصدی اقتصاد سایه طی سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۶، در میان ۹۸ کشور در حال توسعه در جایگاه ۶ ایستاده است... گزارش صندوق بین‌المللی پول از فعالیت‌های غیررسمی در سال ۲۰۱۸ نیز نشان می‌دهد که در ایران، ۳۱.۱ درصد از کل فعالیت‌های اقتصادی را فعالیت‌های غیر رسمی تشکیل داده و در بین ۱۵۸ کشور مورد بررسی، ایران در رده سی‌ام قرار دارد.
عبارت اقتصاد غیررسمی یا اقتصاد سایه، فعالیت‌هایی در حوزه قاچاق، مواد مخدر و تولید محصولات زیرزمینی را به ذهن متبادر می‌کند. اما شرط بندی‌هایی که حالا مدرن شده و به جای قهوه خانه‌ها به کانال‌های تلگرامی و سایت‌های آنلاین رسیده‌اند، بخش مهمی از همین اقتصاد سایه را تشکیل می‌دهند.
علی انصاریان، فوتبالیست معروف سابق سال گذشته در اظهار نظری جنجالی گفته بود: «روزانه ۶۰۰ هزار دلار با شرط‌بندی فوتبال از کشور خارج می‌شود.» این عدد البته از یک جمع و ضرب ساده بر پایه دلار سه هزار تومانی و تعداد برگه‌های خرید شرط‌بندی به دست آمده بود، اما به جز همین اظهارات پراکنده نیز عدد و اطلاعات دیگری در دسترس نیست.
همه چیز در اظهارنظر‌های پراکنده خلاصه شده است و نمی‌توان به‌رقم دقیقی از میزان گردش مالی شرط‌بندی فوتبالی در ایران رسید، اما از روی حجم بالای تبلیغاتی که در فضای مجازی دارند، می‌توان حجم بالای درآمدشان را تخمین زد.
بر اساس برخی گزارش‌ها، یکی از این سایت‌های مشهور بابت تبلیغاتش فقط در بخشی از کانال‌های تلگرامی، بیشتر از ۳۰۰ میلیون تومان هزینه کرده است.
گردش مالی این سایت‌ها در ساده‌ترین مورد، روزی یک میلیارد تومان است. با احتساب فقط ۱۰ درصد حق کارمزد، هرکدام از این شبکه‌های مجازی، روزی دست‌کم ۱۰۰ میلیون تومان درآمد دارند. هرچند میزان دقیق تراکنش‌های مالی مشخص نیست، اما محمد ارباب‌افضلی، پژوهشگر ارشد پژوهشکده پولی و بانکی کشور به همشهری گفته بود: «روزی ۱۰۰ میلیون درآمد رقم دور از ذهنی به‌نظر نمی‌رسد.»
گزارش‌ها و بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد که در حال حاضر نیز تب شرط‌بندی‌های آنلاین در طول جام‌جهانی ۲۰۱۸ نیز در ایران تند است. دو هفته پیش خبر از بسته شدن ۵ هزار سایت شرط‌بندی و دستگیری ۷۰۰ نفر در این خصوص آمد که ۳۷ میلیارد تومان در حساب‌شان بود.
علی نیک نفس، رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری جرایم سایبری پلیس فتا در این مورد گفته بود: «این وبسایت‌ها مبالغی را که از کاربر‌ها برای قمار می‌گیرند در مواردی فارغ از نتیجه شرط‌بندی به حساب افراد موردنظرشان می‌ریزند. با توجه به قرار گرفتن در ایام برگزاری جام جهانی پدیده شرط‌بندی و قمار در کشور افزایش یافته است.» ۳۱ خرداد ماه سال گذشته نیز فرمانده انتظامی استان اصفهان از دستگیری مدیر یکی از سایت‌های شرط‌بندی فوتبالی خبر داده بود که حساب او، گردش مالی ۴۰ میلیارد تومانی داشته است.
به گفته سرهنگ رستمی کل سایت‌ها ۵۴۰ عدد بودند که از این تعداد ۱۷۰ سایت در استان مازندران فعال بودو بقیه آنها در خارج از استان کار می‌کردند. همچنین ۱۵۰ متهم که اغلب آنها مدیران و گردانندگان رده میانی سایت‌ها هستند بازداشت و تحویل مقامات قضایی شده‌اند.
۵۴ مؤسسه و شرکت نیز که در امور شرط بندی‌های فوتبال فعالیت گسترده‌ای داشتند شناسایی و مدیران آنها بازداشت شده‌اند. در تحقیقات و استعلامات صورت گرفته از ۲ تا ۳ مؤسسه و بررسی حساب‌های مالی آنها مشخص شد بیش از ۴۰۰ میلیارد تراکنش مالی داشته‌اند.
هر چند بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از تبادلات مالی متهمان و این شرکت‌ها به‌صورت دستی انجام می‌شد تا رد کمتری برای آنان بر جای بماند، اما بیش از ۲.۵ میلیون برگه شرط‌بندی در این استان یافت شده بود. همچنین بر اساس بررسی‌های انجام گرفته روی حساب‌های بانکی یکی از گردانندگان اصلی این مؤسسات در مازندران مبلغ موجود در حساب بانکی او موجودی ۱۷ رقمی به تومان بوده است.
عبدالمجید شیخی، اقتصاددان درباره تأثیر این فعالیت‌ها در اقتصاد کشور در گفتگو با «فارس» گفته بود: «خروج سرمایه به‌صورت قمار بدترین شکل از دست رفتن منابع مالی یک کشور است که می‌توانست در بخش‌های تولیدی، صنعتی و خدماتی سرمایه‌گذاری شود، اما نشان‌دهنده اقتصاد بیمار و ناامیدی قشر جوان از کار صحیح با درآمد منطقی است. بیکاری تبعات جبران‌ناپذیری دارد که حتماً یکی از آنها انحراف استعداد‌ها از تولید و بهره‌وری به سمت فعالیت‌های شبه اقتصادی نظیر شرط‌بندی است که اثرات منفی خود را بر اقتصاد کشور‌ها باقی می‌گذارد.»