پس از اصلاح شدید شاخص سهام طی سه روز، دیروز فعالان تالار شیشه‌ای شاهد رشد ۱۲۴۳ واحدی شاخص کل بودند. بالا بودن شدت نوسان قیمتی سهام طی روزهای اخیر به فضای حاکم بر کل اقتصاد کشور بازمی‌گردد. در این شرایط همزمان با فراز و فرود شاخص سهام طی ۴ روز کاری اخیر، نوعی سرگیجه در رفتار بورس‌بازان قابل شناسایی است. ریشه این سردرگمی را می‌توان در رفتار سیاست گذار جست‌وجو کرد؛ جایی که عدم هماهنگی و برخورد سلیقه‌ای مسوولان با موضوعات مهم اقتصادی نوعی بلاتکلیفی در بین فعالان اقتصادی و در اینجا به‌طور خاص بورس‌بازان به وجود آورده است. این موضوع علاوه بر سردرگمی فعالان بورس در داد و ستد سهام، سیاست گذار را از هدف سوق نقدینگی به بورس نیز دور کرده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، حدود سه ماه از اتخاذ سیاست دولت در قبال بازار ارز و تعیین نرخ واحد ۴۲۰۰ تومانی برای دلار می‌گذرد. اعمال این سیاست در گذر زمان، ناکارآمدی‌هایی را در بخش‌های مختلف اقتصاد نشان داد. با ظهور این ناکارآمدی‌ها اما سیاست‌گذار از سیاست‌های نادرست خود عقب‌نشینی نکرد. دلار نیز در بازار غیر‌رسمی صعود پرشتابی را تجربه کرد. تفاوت نرخ دلار در بازار غیر رسمی در مقایسه با دلار ۴۲۰۰ تومانی به جایی رسید که بورس‌بازان به سوی بازار سهام با محوریت سهام دلاری حرکت کردند.
به دلیل اثر مثبت نرخ دلار بر وضعیت سودآوری شرکت‌های صادرات محور بازار، از روزهای پایانی بهار حجم عظیمی از نقدینگی به بورس وارد شد و رکوردشکنی‌های متعددی برجا گذاشت. بر همین اساس بسیاری از نمادها طی دو هفته رشد بیش از ۳۰ درصدی را تجربه کردند. این امر موجب تشکیل موج شناسایی سود در بازار سهام شد. سهامداران پس از یک مدت طولانی مشاهده رکود بازار، در سهام شرکت‌های عمدتا کالامحور به شناسایی سود پرداختند. این امر به‌عنوان بخشی از ماجرا تشکیل صفوف فروش اخیر در بازار سهام را توجیه می‌کند. به عبارت دیگر پس از یک دوره پرشتاب قیمت‌ها، اصلاح نیز امری طبیعی است.
از سوی دیگر فعال شدن سفته بازان در این فضا به طمع کسب سود نیز موضوعی بود که عقب‌نشینی قیمت سهام را تشدید کرد. اما این تمام ماجرا نیست. رصد روند شاخص سهام طی روزهای اخیر سردرگمی در رفتار معامله‌گران را به خوبی نشان می‌دهد. شدت نوسانات در ۴ روز کاری اخیر سرگیجه و بلاتکلیفی سهامداران را القا می‌کند. عمده این بلاتکلیفی‌ها از اقدامات سیاست‌گذار نشات می‌گیرد. اما چرا می‌گوییم بورس‌بازان و حتی فراتر از آن سرمایه‌گذاران سایر بازارها با نوعی بلاتکلیفی از ناحیه سیاست‌گذاران مواجهند؟
عدم هماهنگی و انسجام در تصمیم‌گیری
فارغ از نقدهایی که به دخالت سیاست‌گذار در بازار ارز وارد است، به اقدامات آنها در روزهای اخیر توجه کنید. یک روز خبر از افزایش نرخ سود بانکی به گوش می‌رسد. روز دیگر یک مقام مسوول از اجرای این طرح در آینده نزدیک می‌گوید. بلافاصله مقام دیگر این موضوع را تکذیب می‌کند و می‌گوید: این موضوع اصلا در برنامه دولت نیست. از سوی دیگر خبر‌ها از راه‌اندازی بازار دوم ارز حکایت می‌کنند. گروهی نرخ توافقی میان صادر‌کننده و وارد‌کننده در این بازار را مطرح می‌کنند و برخی اخبار باز هم دخالت دولت در تعیین دستوری نرخ دلار در بازار دوم را ابراز می‌کنند. اخبار پیرامون معاملات گواهی اوراق سکه در بورس کالا را نیز می‌توان مثال زد. در حالی که نماد گواهی اوراق سکه در بورس درج شد و قرار بود طی هفته جاری معاملات آن آغاز شود، با این حال این اقدام در نهایت به تعویق انداخته شد.
این اظهارات متفاوت موجب شده است، بورس‌بازان با نوعی سردرگمی در معاملات حضور یابند و تحلیل چندانی از روند آتی سهام نداشته باشند. این اظهارات متفاوت نشان می‌دهد دولت در اجرای طرح‌هایی که به دنبال ناکارآمدی‌های تعیین نرخ دستوری در بازار دلار مطرح کرد نیز سردرگم است. این امر مطابق آنچه گفته شد، به دلیل اثرگذاری زنجیروار بخش‌های مختلف اقتصاد بر یکدیگر در نهایت تمامی بازارها از جمله بازار سهام را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این گفت‌وگوهای متناقض که در بسیاری موارد برداشت غلط سهامداران را در پی داشته است، ریشه در سیاست‌گذاری‌های غلط و عدم هماهنگی مقامات سیاست‌گذار دارد. رفتار بورس‌بازان در مواجهه با این عوامل نوعی سردرگمی بوده است که نشانه آن را می‌توان در نوسانات شاخص سهام در چند روز کاری اخیر مشاهده کرد. سهامداران نمی‌توانند به تحلیلی جامع و درست از روند آتی این بازار دست یابند. روزی روی یک خبر حساب باز می‌کنند که فردایش خبر به‌طور کلی منتفی شده است. این عوامل با انتشار سیگنالی از بی‌اطمینانی نسبت به آینده رفتار بورس بازان را تحت تاثیر قرار داده و حالا به مانعی بر سر راه رشد قیمت سهام در کوتاه مدت بدل شده است.
نرخ دلار و تجربه تاریخی
همان‌طور که اشاره شد، آنچه از نوسانات شدید شاخص سهام طی روزهای اخیر برداشت می‌شود، بی‌اطمینانی بورس‌بازان در مورد سیاست‌گذاری‌ها در حوزه اقتصاد کلان است. هر چند پتانسیل بورس به ویژه از ناحیه بازار ارز در مسیر صعودی امر روشنی است با این حال فشار بر شرکت‌های بورسی برای محاسبه نرخ ۴۲۰۰ تومانی برای دلار در صورت‌های مالی، عملا اثرات مثبت افزایش نرخ دلار را از بین برده و به مانعی در برابر رشد قیمت سهام در کوتاه‌مدت تبدیل شده است. اما موضوعی که نباید از نظر پنهان داشت، سرنوشت بازار ارز است. اینکه دولت با تعیین نرخ ۴۲۰۰ تومانی در حال انکار نرخ واقعی دلار است و بنا به تجربه تاریخی در نهایت یک فرجام دارد. یا دولت از روش خود در قبال بازار ارز کوتاه می‌آید یا در نهایت واقعیات اقتصاد او را به این نتیجه می‌رساند. در هر دو صورت با گام برداشتن نرخ دلار در مسیر واقعی، بورس از پشتوانه کافی برای حرکت در مسیر صعودی برخوردار خواهد بود. اما اینکه دولت تا چه زمانی قصد دارد در اعمال سیاست‌هایی از این دست پافشاری کند، موضوعی است که می‌تواند تمامی سهامداران و فعالان عرصه سرمایه‌گذاری را با تداوم عدم اطمینان و سردرگمی مواجه کند. در این میان سیگنال‌های مثبت از نشست مقامات اروپایی با وزیر امور خارجه کشور می‌تواند دولت را در مسیر اصلاح سیاست ارزی یاری کند. چشم فعالان اقتصادی به بسته پیشنهادی مقامات اروپایی دوخته شده است جایی که پیشنهاد اروپا در مورد برجام حائز اهمیت خواهد بود. اگر ازاین پیشنهادات سیگنال‌های مثبت منتشر شود، احتمالا بتوان به اصلاح دوباره سیاست ارزی از سوی دولت امیدوار بود. عدم دخالت در بازار ارز و اجازه حرکت به نرخ دلار در مسیر صعودی نیز به‌عنوان سیگنال قدرتمندی در سهام دلاری بورس تهران می‌تواند امکان حرکت شاخص در مسیر صعودی را فراهم کند.
اقبال مجدد به صنایع کالایی
دیروز ۲۶ صنعت بورسی با رشد شاخص مواجه شدند. ۱۰ صنعت نیز در محدوده منفی به کار خود پایان دادند. هر چند تقاضا در سهام صنایع مختلف نسبتا فراگیر بود، اما توجه بورس‌بازان به گروه‌های کانه فلزی، فلزات اساسی و محصولات شیمیایی کاملا محسوس بود. بازارهای جهانی دیروز مجددا کار خود در هفته جاری از سر گرفتند. در لحظه تنظیم این گزارش مس در سطح ۶۵۸۰ دلار در هر تن معامله می‌شد. قیمت روی و آلومینیوم نیز با افت نسبت به روز جمعه به ترتیب در نزدیکی ۲۸۰۰ و ۲۱۲۰ دلار قرار داشتند.
با این حال اصلاح اخیر قیمت نمادهای مربوط طی روزهای اخیر، سبب شد تا عقب‌نشینی قیمت فلزات در بازارهای جهانی کمتر مورد توجه قرار گیرد. دیروز بار دیگر نماد معاملاتی فولاد مبارکه اصفهان در صدر نمادها با بیشترین تاثیر مثبت در محاسبه شاخص کل قرار گرفت. ملی مس ایران نیز رتبه سوم جدول نمادها را با بیشترین تاثیر مثبت به خود اختصاص داد. اصلاح اخیر قیمت «فملی»، عرضه‌های این شرکت در بورس کالا طی روز یکشنبه که در سقف قیمتی انجام شد و گزارش عملکرد خردادماه این شرکت عوامل اقبال به سهام مزبور به شمار می‌رود. دیگر نمادهای فعال در صنعت فلزات اساسی نیز در مسیر رشد قرار داشتند. بر این اساس شاخص گروه مزبور در پایان معاملات دیروز رشد حدود ۵/ ۲ درصدی را ثبت کرد. وضعیت در گروه کانه‌های فلزی نیز از رشد قیمت‌ها حکایت داشت. نمادهای «کچاد» و «ومعادن» در محدوده صف خرید قرار گرفتند و جزو نمادهای با بیشترین تاثیر مثبت در محاسبه شاخص کل قرار داشتند. دیگر نماد سنگ‌آهنی، «کگل» که در پی برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه همچنان در حالت توقف به سر می‌برد و در جلسه امروز غایب بود. گروه استخراج کانه‌های فلزی با ثبت رشد بیش از ۶/ ۲ درصدی دومین صنعت پربازده دیروز بود.
معاملات گروه محصولات شیمیایی از یکدستی وضعیت نمادهای فلزی برخوردار نبود. با این حال افزایش تقاضای سهامداران در نمادهای زیر مجموعه این گروه نیز کاملا محسوس بود. ابلاغ مصوبه محاسبه نرخ خوراک این شرکت‌ها بر اساس نرخ ۳۸۰۰ تومانی دلار و افزایش نسبی قیمت پایه فروش محصولات در بورس کالا عواملی بودند که قیمت سهام گروه پتروشیمی را در مسیر صعودی حرکت دادند. با این حال کمرنگ شدن احتمال تسعیر ارز با نرخ آزاد در کوتاه مدت عامل فشاری بر نمادهای این گروه طی روزهای اخیر بوده است. در معاملات این گروه دیروز «فارس» در رقابتی تنگاتنگ با «فولاد» در نهایت رتبه دوم جدول نمادها با بیشترین تاثیر مثبت را در محاسبه شاخص کل به خود اختصاص داد. صنعت پتروشیمی با ثبت رشد یک درصدی شاخص بین صنایع پربازده دیروز قرار گرفت. از اخبار مربوط به این گروه می‌توان به انتظار برای عرضه اولیه دو پتروشیمی غدیر و پارس در بورس تهران اشاره کرد.