به گزارش ایکنا؛ چهارمین همایش ملی اعجاز قرآن ظهر ۵ اردیبهشت، با ارائه مقالاتی در خصوص اعجاز علمی قرآن ادامه یافت.
واکاوی آیات با رویکرد پدیده‌شناسی
سحر هداوندی، دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی، به ارائه مقاله خود با عنوان واکاوی مصادیق «آیات» در عبارت «ان فی ذلک الایات» در آیه ۳۳ سوره شوری با رویکرد پدیده‌شناسی و علوم طبیعی پرداخت. در چکیده این مقاله آمده است: در قرآن کریم کشتی با الفاظی مانند «فلک» ، «جاریات» و «الجوار» بیان شده است و در برخی از آیات در بردارنده این الفاظ از آن به عنوان یکی از آیات و نشانه‌های الهی یاد شده است. در آیه ۳۲ سوره شوری نیز، لفظ «الجوار» که طبق نظر اکثر مفسرین، کشتی می‌باشد؛ به عنوان یکی از آیات الهی برشمرده شده است و در آیه ۳۳ شوری باد به عنوان نیروی محرکه کشتی بیان شده است. اگر چه تاکنون نیز باد یکی از عوام موثر در حرکت کشتی به شمار می‌رود اما می‌دانیم که با پیشرفت دانش بشر و استفاده از پیشران‌هایی با سوخت فسیلی و یا هسته‌ای برای حرکت در آوردن موتور کشتی در مکان‌هایی که باد نمی‌وزد، امکان حرکت کشتی وجود دارد از آنجا که می‌دانیم آیات قرآن کریم برای تمام زمان‌ها قابل استفاده می‌شد و با توجه به عبارت « ان فی ذلک الایات» در آیات ۳۳ سوره شوری، این احتمال وجود دارد که لفظ «الجوار» در بردارنده مفاهیم علمی بیشتری علاوه بر کشتی باشد، و بتوان با رویکرد چند معنایی و با بررسی پدیده شناسی در علوم طبیعی، آیات و نشانه‌های دیگری را برای این واژه پیشنهاد کرد. در این صورت ممکن است به نکات علمی دست بیابیم که تاکنون کمتر مورد توجه مفسرین قرآن کریم بوده است و می‌تواند از مصادیق اعجاز قرآن کریم واقع گردد. از این رو با استخراج معنای واژگان کلیدی آیات ۳۲ و ۳۳ سوره شوری و ۲۴ سوره الرحمن با استفاده از و رویکرد چندمعنایی در قرآن کریم و بررسی علمی پدیده‌های طبیعی موجود در جهان که وجوه مشترکی با ویژگی‌های واژگان کلیدی آیات مربوطه دارند؛ به واکاوی الفاظ استفاده شده در این آیات پرداخته شده و مصادیق احتمالی دیگری را که می‌توان به لفظ «الجوار» در علوم طبیعی در نظر گرفت ارائه گردید.
تببین اشارات قرآن کریم بر مخاطره خشکسالی در نظام پاداش و کیفر الهی
در ادامه این نشست، غلامرضا براتی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی به ارائه مقاله خود پرداخت. وی در آغاز سخنانش گفت: مخاطرات طبیعی بشر را همواره تهدید کرده است. در قرآن خشکسالی هم ضروری است و هم قابل مدیریت و اثرپذیر از دعا که این موارد را در آیات متعدد می‌توان دید.
وی افزود: ۹۹ اشاره قرآنی با سه سنجه جهانی، گروهی و سرزمینی بودن در موضوع «نظام پاداش و کیفر الهی» جمع‌آوری شد. آنچه بر سر انسان می‌آید یا کیفر است و یا پاداش و همین یک تحلیل علمی و قرآنی دارد. در خصوص این سوال که کدام یک از عامل‌های مادی و معنوی در ایجاد مخاطره مهم است، باید دید آیا این عوامل در طول و یا در عرض هم هستند.
براتی ادامه داد: علل مادی و معنوی در طول هم هستند و نه عرض هم. زمین‌لرزه یک رویداد طبیعی است که محصول اراده الهی و در پی فساد و تباهی است، خشکسالی نیز از این دست است. بنابراین تباینی بین این که کدام هست وجود ندارد.
استاد دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: خشکسالی دارای عوامل آشکار، نهاد و ماورایی وجود دارد. این‌ها به هم گره خورده‌اند. کاهش نم خاک، پایین رفتن آب‌های زیرزمینی و کاهش بارش موثر عوامل آشکار خشکسالی‌اند که نتیجه سازه‌هایی است که برای رسیدن به سودهای کلان و مبتنی بر آز است. همچنین پایین رفتن آب‌های زیرزمینی محصول بهره‌برداری بی‌رویه و چاه‌های عمیق و گرفتن رشته‌ها، پیمان شکنی و در واقع مبتنی بر این عقیده است که غیرخدا برای کسب روزی دخیل بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: مخاطره طبیعی یعنی آنچه که زیست آدمی را به خطر می‌اندازد، هم سن عمر ۱۰ هزار ساله انسان خردمند است. امروزه با افزایش جمعیت، ارتباطات سریع، انسان‌زدگی محیط‌های طبیعی و گرمایش آب و هوا، این مخاطرات بیش از پیش اهمیت یافته است.
براتی ادامه داد: پیش از فراگیری جنبش تجربه‌گرایی در جهان، ذهن‌های پرسش‌گر، با بیان اسباب معنوی مخاطرات طبیعتی مانند گناه و اراده خداوند مجاب می‌شدند ولی با تبدیل شدن تجربه‌گرایی به زیر ساخت روش علمی حتی در علوم اجتماعی و انسانی، عرصه بر تبیین‌های ماورایی تنگ شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: ایران به لحاظ مخاطرات طبیعی جز کشورهای پر مخاطره جهان است و مرور بر رخدادهای تاریخی آن این پرسش را برای نسل تجربه‌گرایی امروز مطرح می‌کند که مخاطرات علل تجربی دارد یا غیبی؟ و اساسا سهم یا جایگاه هر یک کجاست؟
وی ادامه داد: همچنین کاهش بارش موثر به علت تخریب مراتع، دامنه‌ها و راه‌سازی‌های غیراصولی است که باران به جای نفوذ در خاک روی آن حرکت می‌کند و تبدیل به سنگ و گل و لای شده و مخزن سد را پر کرده و آن را از امکان بهره‌برداری ساقط می‌کند و آن نیز محصول رفتارهای ما مبتنی بر ستم است.
براتی ادامه داد: اگر مخاطره از سمت خدا باشد برکت دارد، ممکن است خیلی خسارت نرساند. در نظام آفرینش سیل مفید است و مصریان باستان از آن استفاده می‌کردند. ما می‌بینیم که دامنه‌ها برای ساختن ویلا تخریب شده و همین کار تلفات بسیاری طبیعی را ایجاد می‌کند.
وی تصریح کرد: تخریب دامنه‌ها و انتقال غیراصولی آب به سمت رفسنجان و کرمان و دیگر سیاست‌های نادرست باعث شده است که روزهای غباری ایجاد شود. اگر منشا اصلی غبار بیرون از ایران باشد آبادان باید غباری‌تر باشد اما مسجد سلیمان که از مرز دورتر است غبار‌آلودتر است، پس منشا اصلی روزهای غباری ایران داخلی است و نه خارجی.
وی افزود: سدسازی‌ها آب‌ها را گرسنه می‌کند و این موجب می‌شود آب سازه‌ها اعم از لوله‌ها، سدها و بدن انسان را تخریب کند. بارندگی ما در ۱۰۰ سال اخیر چندان تغییری نکرده و این اعمال ما بوده است که ایران را به خشکسالی منجر کرده است.
وی در پایان گفت: دوام سال‌های خشک و کم آبی در یک سرزمین اهل ایمان را از صرفه جویی باز نمی‌دارد ولی از آنجا که کارگزار جهان را خدا می‌دانند، در عین جستجوی و تکاپوی آب طلب عفو را نه در عرض اراده، بلکه در طول اراده او سبب ساز می‌داند. بررسی مورد خشکسالی گویای اثر بخشی سبب‌های اجتماعی «کفر»، «شرک»، «پرداخت رشوه»، «پیمان شکنی»، «آز» و «مکر» نه در کنار بلکه پشت سر و همراه عوامل آشکار آن شامل «کاهش رطوبت خاک»، «پایین رفتن تراز آب‌های زیرزمینی» و «کاهش بارش‌های موثر جوی» است.
مقاله‌ای در نقد سها
در ادامه جواد گودرزی، طلبه حوزه علمیه به ارائه مقاله خود با عنوان «نقد دلالت آیه ۸۸ نمل بر اعجاز علمی با رویکرد نقد کتاب نقد قرآن سها» پرداخت و در آغاز سخنانش گفت: از آیه ۸۸ سوره نمل استفاده می‌شود تا اعجاز قرآن استفاده شود. هجمه‌های شدیدی به قرآن شده است که یکی از آنها کتاب «نقض قرآن» است که همه شبهاتی که تا کنون مطرح شده است را جمع و منتشر کرده است و ضرورت دارد مورد پاسخ داده شود.
وی ادامه داد: یکی از شبهاتی که در این کتاب مطرح شده است در خصوص آیه ۸۸ سوره نمل است. سها مطرح کرده است که آیه در خصوص قیامت است و مفسرین آن را به معنای حرکت زمین نگرفته‌اند. در کل قرآن و سنت کوچکترین اشاره‌ای به حرکت زمین نشده است اما حدیثی در این خصوص وجود دارد.
وی تصریح کرد: در خصوص واژه «جامده» در این آیه، بر خلاف آنچه بسیاری با عنوان ساکن تعبیر کرده‌اند، مخالف مذاب است. این آیه تا قرون معاصر بر اساس حرکت زمین تفسیر نشده است.
گودرزی در پایان گفت: ما این تفسیر را نقد کرده‌ایم. تمام دلایل تفسیر این آیه برای حرکت زمین قابل نقد است. برخی نیز در تفسیر این آیه قائل به حرکت گسل‌ها شده‌اند و دلیلی را برای آن ارائه نداده‌اند. بر اساس سیاق آیات این آیه از اوصاف دنیایی نیست و در خصوص اوصاف قیامت است.
فرهنگ کسب و کار در قرآن به مثابه اعجاز محتوایی
بر اساس این گزارش، محمد پارسائیان، پژوهشگر جهاد دانشگاه، مقاله دیگر این همایش در چکیده خود نوشته است: عمده تلاش‌های صورت گرفته در خصوص مطالعه اعجاز اقتصادی قرآن بیشتر معطوف به تک آموزه‌های قرآن و بررسی کارکرد علمی آنها در جامعه است؛ این در حالی است که دستاورد قلمروهای متعدد اقتصادی از جمله جهان‌بینی، ایدئولوژی، مبنای ارزشی و ساز و کارهای اقتصادی در قرآن کریم هنگامی بیشتر می‌شود که رابطه و نحوه تعامل آنها با یکدیگر، به ویژه در حوزه اقتصاد با فرهنگ واکاوی شود. در این فرایند مشاهده می‌ظود که جهان‌بینی قرآن کریم اهداف و ارزش‌ها را تولید می‌کند و بر اساس آنها قواعد دست‌یابی به اهداف وضع می‌گردد و دست آخر این قواعد زیربنای الگوهای رفتاری قرار می‌گیرند؛ زنجیره ارتباط مسائل اقتصادی و مولفه‌های فرهنگی در قرآن کریم، جریانی پیوسته از مبانی تا احکام را شامل می‌شود. نویسنده در این تحقیق با بررسی آموزه‌های فرهنگ اقتصادی قرآن کریم در عرصه‌های تولید، توزیع، بازتوزیع و مصرف اعجاز قرآن در کارآمدی و جهان‌شمولی آموزه‌های آن را اثبات کند.