عریض است و طویل؛ مانند مساحت زمین‌هایش در خیابان ولیعصر(عج) تهران؛ سازمان صداوسیما. سازمانی که خیلی‌ها معتقدند با افت مخاطب مواجه شده؛ ولی مدیرکل صدای استان‌های آن، نظر دیگری دارد. به گفته او، از ۸۵ میلیون نفر جمعیت کشور، ۷۵ میلیون نفر آن در استان‌ها، مخاطب صداوسیما هستند؛ یعنی طبق این گفته‌ها، باید چیزی حدود ٨٨ درصد از جمعیت کشور مخاطب صداوسیما باشند؛ آماری که کمی عجیب‌وغریب به نظر می‌رسد.
به گزارش شرق، اما بودجه این سازمان عریض و طویل کاری به این کارها ندارد؛ افزایش سالانه خود را از محل بودجه کشور دارد؛ به‌جز آن، در تدوین برنامه ششم توسعه هم دولت مکلف شده از ابتدای اجرای قانون برنامه در قالب بودجه سنواتی، سهم خود در تأمین بودجه سازمان صداوسیما را حداقل به میزان هفت‌دهم درصد (٠,٧ درصد) بودجه عمومی دولت لحاظ کرده و به آن تخصیص دهد.
افزایش ٣٠٠میلیاردی برای سال ٩٧
حالا بودجه صداوسیما در لایحه تقدیمی از سوی دولت برای سال ٩٧، نسبت به سال ٩٦ حدود ٣٠٠ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده؛ یعنی طبق آنچه در جدول شماره ٧ لایحه بودجه آمده، هزارو ٦٤٦ میلیاردو ٤٢٠ میلیون تومان پیش‌بینی شده است؛ رقمی که برخی نمایندگان را راضی نکرده است. «سیداحسان قاضی‌زاده‌هاشمی»، نماینده سرخس، فریمان، احمدآباد و رضویه در مجلس شورای اسلامی، رقم بودجه صداوسیما در بودجه ٩٧ را خلاف حکم برنامه ششم دانسته بود؛ اما «جهانبخش محبی‌نیا»، عضو کمیسیون برنامه و بودجه، معتقد است «در شرایط فعلی هر سازمانی که به کمبود بودجه اعتراض کند، شرایط کشور را متوجه نشده است».
او در پاسخ به این پرسش «شرق» که آیا در مجلس بنایی برای افزایش بودجه صداوسیما هست یا خیر، جوابی کلی می‌دهد: «درباره دستگاه‌ها نه‌تنها نباید با افزایش بودجه روبه‌رو شویم، بلکه مؤسساتی که خارج از بازرسی دیوان محاسبات هستند، باید بودجه‌شان کاهش یابد. دستگاه‌های زیادی از حسابرسی خارج هستند که این برای نظام و جامعه مطلوب نیست».
پیش از ارائه بودجه به مجلس نیز معاون حقوقی و امور مجلس صداوسیما گفته بود: «اوایل انقلاب فقط با داشتن دو شبکه تلویزیونی و یک شبکه رادیویی یک درصد بودجه عمومی کشور متعلق به صداوسیما بود... بودجه کنونی رسانه ملی بسیار ناچیز است». او ابراز امیدواری کرده بود که حکم برنامه ششم در تدوین بودجه صداوسیما رعایت شود.
انتقادات قبلی لاریجانی
اما بودجه صداوسیما و عملکرد این سازمان انتقاداتی را همراه داشته؛ یکی از برجسته‌ترین انتقادات را «علی لاریجانی»، رئیس مجلس شورای اسلامی که زمانی خودش رئیس این سازمان بوده است، از طریق دوربین‌های این سازمان بیان کرده بود. خرداد ٩٥ او گفته بود: «کمک‌کردن به بخش‌های فرهنگی در مجلس، کم نبوده است. فرضا به رادیو و تلویزیون کم کمک مالی نشد؛ ولی اینکه درست مصرف شود هم مهم است. حقوق‌ها در رادیو و تلویزیون ناگهان افزایش یافت. فکر می‌کنم مدیریتی متناسب با جاهای دیگر صورت نگرفت. اکنون یکی از بحران‌های صداوسیما، بحران مالی است. منبع برای تولید برنامه کم شد. مدیریت رادیو و تلویزیون باید تلاش کند برای بخش‌های مختلف پول درست کند؛ ولی همه به حقوق و مزایا می‌رود». رئیس صداوسیما هم سال گذشته انتقاداتی را درباره بودجه صداوسیما مطرح کرده بود؛ اما نه از جنس انتقادات لاریجانی. علی‌عسکری بودجه صداوسیما را با بودجه بی‌بی‌سی فارسی مقایسه کرده بود. او که در ایام بررسی بودجه به فراکسیون مستقلین مجلس رفته بود، بودجه جاری سازمان را بیش از چهار هزار میلیارد تومان دانسته بود؛ درحالی‌که به گفته او، حدود شش هزار میلیارد تومان تنها هزینه اداره بی‌بی‌سی فارسی‌زبان می‌شود. او به‌جز آن معتقد بود باید حدود هزار میلیارد تومان نیز برای بودجه عمرانی اختصاص داد. او در همان جلسه، روش دیگر تأمین بودجه برای صداوسیما را این دانسته بود که «درصدی از بودجه کشور به رسانه ملی اختصاص داده شود... .
حتی یک درصد بودجه را نیز نداریم، درحالی‌که باید نزدیک دو درصد این بودجه را داشته باشیم».
اما کارمندان صداوسیما چند نفر هستند؟ اردیبهشت سال گذشته «خبرآنلاین» گزارشی منتشر کرده بود که در آن تعداد کارمندان صداوسیما حدود ٤٨ هزار نفر عنوان شده بود. در همین گزارش تعداد کل کارمندان شبکه «بی‌بی‌سی» چیزی حدود ٢١ هزار نفر قید شده بود.
لاریجانی در همان صحبت‌های پارسالش گفته بود: «اینکه می‌شد با ١٠، ١٢ هزار نفر کار کرد، ولی ناگهان تعداد کارکنان این سازمان به ٣٦ هزار نفر رسید، مهم است». ضرغامی، رئیس پس از لاریجانی هم در پاسخ به لاریجانی گفته بود «سازمان ایده‌آلی که به اعتقاد شما باید با ١٠، ١٢ هزار کارمند اداره شود، با ۲۸ هزار کارمند در سال ۸۳ تحویل داده شد (به اعتقاد برخی مدیران ۳۰ هزار نفر)؛ امروز تعداد کارمندان سازمان ٣٣هزارو ٦٠٠ نفر است. اگر منظور شما تعداد کارمندان رسمی است؛ لازم است اشاره شود که این رقم در سال ۸۳ (اتمام مدیریت جناب‌عالی) ١٤هزارو٤٠٠ نفر بود که در سال ۹۳ به ١٣هزارو٦٤٠ نفر کاهش یافت».
صندوق بازنشستگی و شرکت‌های تابعه
صداوسیما به‌غیر از بودجه عمومی که در ردیف بودجه برایش در نظر گرفته می‌شود، محل‌هایی هم برای کسب درآمد دارد؛ البته اگر درآمدزایی داشته باشند و زیان‌ده نباشند. این سازمان یک صندوق هم به نام «صندوق بازنشستگی صداوسیما» دارد. این صندوق خودش چهار شرکت وابسته دارد؛ طبق آنچه در سایت این صندوق آمده شرکت‌های «خدمات مسافرتی و جهانگردی سیماپرواز جام‌جم»، «کانون آگهی و تبلیغاتی جام‌جم صبا»، «سرمایه‌گذاری ساختمانی عمران‌پارس جام‌جم»، «جام‌جم بازرگان پیشرو» و «شتاب‌گستر جام‌جم» از جمله شرکت‌هایی هستند که در سایت صندوق بازنشستگی صداوسیما به‌عنوان شرکت‌های تابعه این صندوق معرفی شده‌اند؛ اما در سایت این صندوق، شرکت‌های دیگری به‌عنوان شرکت‌های تابعه سازمان صداوسیما معرفی شده‌اند.
جام‌جم
مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی جام‌جم یکی از شرکت‌های وابسته به صداوسیماست که روزنامه جام‌جم مهم‌ترین اثر این مؤسسه است. روزنامه جام‌جم که ارگان رسمی مکتوب این سازمان است، اردیبهشت ١٣٧٩ یعنی در زمان ریاست لاریجانی بر صداوسیما آغاز به کار کرد. این روزنامه که ضمایم زیادی دارد، هم‌زمان در تهران و شهرهای اصفهان، اهواز، تبریز، ساری و همدان چاپ می‌شود.
سروش رسانه
دیگر مؤسسه‌اي كه تابعه صداوسیماست، شرکت «سروش رسانه» است. در بخش «درباره ما» در سایت این شرکت آمده: «مؤسسه سروش رسانه با الهام‌گیری از رهنمودهای مقام معظم رهبری و فرمایش‌هاي معظم‌له درخصوص ضرورت ایجاد و ساماندهی و تقـویت نظام ملی اطلاع‌رسانی و توسعه کمّی و کیفی شبکه اطلاع‌رسانی ملی و تأمین امکانات این شبکه برای متقاضیان، متناسب با نیاز آنها و با رعایت اولویت‌ها و مصالح ملی و آینده‌نگری درخصوص آثار تحولات فناوری اطلاعات در سطح ملی و جهانی و گسترش مطالعات و تحقیقات و تربیت نیروی انسانی متخصص در این زمینه و با عنایت به مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و شــرح وظایف سازمان صداوسیما در چارچوب برنامه سوم توسعه کشور، از اوایل سال ١٣٨١ فعال شد. پیرو تهیه و تقدیم طرح جامع ایجاد شبکه تعاملی، به علت حجم پروژه و بی‌سابقه‌بودن چنین بســتر گسترده IT در کشور، با درایت خاص مدیران سازمان، یک مشارکت مدنی بین سازمان صداوسیما، صندوق بازنشستگی، شرکت تکتا و شرکت صوتی و تصویری سروش با هدف سرمایه‌گذاری (فنی، مالی، فرهنگی و خدماتی) درخصوص راه‌اندازی و نگهداری، نظارت و کنترل شبکه تعاملی شکل گرفت. پیرو توسعه فعالیت‌ها و تبدیل شبکه تعاملی به بزرگ‌ترین تأمین‌کننده اینترنتی کشور و ایجاد امکانات شبکه‌های اینترانت استانی در ٢٢ مرکز استان، مؤسسه سروش رسانه به‌منظور ادامه فعالیت شبکه تعاملی و توسعه آن، تأسیس و در تاریخ ٢٠/١٢/١٣٨٢ رسما ثبت شد و نهایتا با هماهنگی و تأمین مقدمات امر، شرکت سروش رسانه از تاریخ ١/٥/١٣٨٣ رسما آغاز به کار کرد».
سروش‌دیتا
شرکت «سروش‌دیتا» هم یکی دیگر از شرکت‌های اقماری صداوسیماست؛ در توضیحات این شرکت هم آمده: «شرکت سروش‌دیتا از سال ١٣٨٢ به‌منظور راه‌اندازی دوره‌های یادگیری الکترونیکی (آموزش مجازی، ELearning) در دانشگاه‌ها، سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و شرکت‌های خصوصی و دولتی مدیریت آموزش‌های الکترونیکی سروش آغاز به کار کرد. این مدیریت، در پی مطالعات و تجربه ارزشمند خود به این نتیجه رسید که فرایند نظام آموزشی کشور، نیازمند برخورداری از فناوری پیشرفته اطلاعاتی و ارتباطی است. بنابراین ضمن ارتقای استانداردهای مورد استفاده خود به سطح بین‌المللی و به‌منظور تأمین نیازهای روزافزون در زمینه یادگیری الکترونیکی، تصمیم به گسترش دامنه فعالیت‌های خود با قدرت اجرائی بیشتر گرفت و برای نیل به این مقصود در سال ١٣٨٦ به مؤسسه سروش دیتا تبدیل شد و مجددا در سال ١٣٩٠ بر اساس پیشنهاد هیئت‌مدیره و تصویب مجمع عمومی، به شرکت سروش دیتا تغییرنام یافت».
سیماچوب
شرکت «سیماچوب» دیگر شرکت این سازمان است؛ شرکتی که در زمینه طراحی و اجرای سیستم‌های دکوری، تزيینات و معماری داخلی و تجهیزات اداری و... فعالیت دارد. به نوشته سایت این شرکت، «تجهیز دکوری و صوت و تصویر سالن اجلاس سران»، «تجهیز دکوری و صوت و تصویر و مانیتورینگ مراکز پیشگیری و مدیریت بحران در سراسر کشور» و همچنین «تجهیز دکوری و صوت و تصویر صحن مجلس کشور جیبوتی»، «ساخت و تجهیز استودیوهای رادیویی، تلویزیونی شبکه کردستان تی‌وی عراق»، «تجهیز چندین هتل در شهر اربیل عراق» و «ساخت و تجهیز استودیوهای رادیو و تلویزیون در افغانستان» از جمله فعالیت‌های این شرکت است. این شرکت آن‌طور در سایت خود نوشته، حدود ٤٠ سال سابقه دارد.
صوتی و تصویری سروش
«شرکت صوتی و تصویری سروش» شرکت دیگری از شرکت‌های اقماری صداوسیماست؛ در بخش «درباره ما» این شرکت آمده: «شرکت سروش از اواسط سال ١٣٧٣ فعالیت‌های حرفه‌ای صوتی و تصویری کاملا جدید و گسترده‌ای را با هدف تجهیز و پشتیبانی فنی از سازمان‌ها، نهادهای دولتی و وابسته به دولت و همچنین بخش خصوصی آغاز کرد». همچنین به نوشته سایت آن، شرکت صوتی و تصویری سروش، نمایندگی و فروش شرکت‌های «دزیستی ایتالیا سازنده پروژکتور‌های نور و تجهیزات نورپردازی»، «شرکت ساچلر آلمان سازنده سه‌پایه‌های دوربین، تجهیزات حرکتی، نورهای استودیويی و پرتابل»، «شرکت سونی ژاپن سازنده نوارهای حرفه‌ای صوتی و تصویری»، «شرکت کانن سازنده لنزهای برودکاست»، «شرکت یاماهای ژاپن نماینده ساخت تجهیزات حرفه‌ای صوتی» و... را برعهده دارد. این شرکت همچنین علاوه‌بر نمایندگی‌های استانی، «به منظور گسترش فعالیت‌های فرهنگی، هنری و تبلیغاتی خود اقدام به تأسیس دفتر نمایندگی این شرکت در کشور امارات متحده عربی» کرده است. این شرکت بخش‌هایی مانند «واحد تولید آثار تصویری سروش»، «واحد پذیرش و پخش پیام‌های بازرگانی سروش» و «مرکز آموزش سروش» را هم دارد.
تکتا
شرکت «تحقیق و تولید وسایل الکترونیک تکتا» از جمله شرکت‌های وابسته به سازمان صداوسیماست؛ این شرکت در بخش «درباره ما» سایتش، خود را این‌گونه معرفی می‌کند: «شرکت تحقیق و تولید وسایل الکترونیک تکتا در سال ١٣٥٦ با هدف تولید دستگاه‌ها و تجهیزات فرستنده رادیویی و تلویزیونی به بهره‌برداری رسید. بهره‌برداری از این شرکت بعد از انقلاب اسلامی آغاز شد... . شرکت تکتا به‌دنبال افزایش تقاضای بازار داخلی در جهت تأمین نیازهای فنی، و روند رو به رشد توسعه فناوری‌های رسانه و برودکست، و با شعار و هدف نیل به خودکفایی و عدم وابستگی به شرکت‌های سطح خارجی، با عقد قراردادهای مشترکی با شرکت مخابرات، سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف، فعالیت خود را افزایش داد».
ساراتل و انتشارات سروش
شرکت ساختمانی و تأسیساتی ساراتل ایران هم دیگر شرکت تابعه سازمان صداوسیماست؛ این شرکت در سال ١٣٥٦ تأسیس شده و اجرای بیش از صد پروژه ملی در امر ساخت ابنیه و تأسیسات و... را برعهده داشته است. در سایت صندوق بازنشستگی صداوسیما، نام «انتشارات سروش» هم بین شرکت‌های وابسته به صداوسیما به چشم می‌خورد. این شرکت هم پیش از انقلاب تأسیس شده است. با نگاهی به سال‌های تأسیس این شرکت‌ها می‌توان متوجه شد که نیمی از این شرکت‌ها در زمان زعامت «علی لاریجانی» بر صداوسیما ایجاد شده است؛ او بین سال‌های ١٣٧٣ تا ١٣٩٣ ریاست جام‌جم را برعهده داشت.
آگهی‌ها
به‌غیر این شرکت‌ها، صداوسیما درآمدهای زیادی هم از محل آگهی‌های تلویزیونی دارد؛ آگهی‌هایی که بعضا نرخ آنها هنگام سریال‌های پربیننده یا اتفاقات مهمی مانند مسابقات جام جهانی، المپیک یا بازی‌های مهم تیم ملی و حتی باشگاهی مانند داربی تهران می‌تواند بالاتر هم برود.
روند صعودی بودجه
اگر بودجه سالانه صداوسیما از سال ٨٣ که سال آغاز کار ضرغامی است بررسی شود، در سال ٨٣، بودجه این سازمان ٢٠٩میلیارد و ٥٠٠ میلیون تومان بود؛ این بودجه همچنان روند افزایشی خود را طی کرد تا سال ٩٧ که بودجه پیشنهادی این سازمان از سوی دولت به بیش از هزار و ٦٠٠ میلیارد تومان رسید. با توجه به شرکت‌های اقماری صداوسیما، صندوق بازنشستگی این سازمان و شرکت‌های تابعه‌اش و همچنین درآمدهای دیگر آن، باید دید سازمان صداوسیما چه زمانی می‌تواند روی پای خودش بایستد؛ آن هم بدون کمک‌های دولت.