فرارو- چند روز پیش پارلمان اقلیم کردستان عراق تقاضای مسعود بارزانی، رئیس اقلیم خودمختار کردستان عراق را برای عدم تمدید دوره ریاستش، تایید کرد. بر این اساس از اول نوامبر ۲۰۱۷ بارزانی دیگر رئیس اقلیم نخواهد بود. در پی این تحولات در اقلیم کردستان، سوال اصلی برای بسیاری این است که چرا مسعود بارزانی تصمیم گرفته است از قدرت کناره گیری کند.
به گزارش فرارو، تقاضای عدم تمدید ریاست بر اقلیم، روز یکشنبه پشت درهای بسته از سوی پارلمان اقلیم کردستان عراق در اربیل مورد تایید قرار گرفت.
یک ماه بعد از برگزاری همه پرسی استقلال کردستان عراق، تحولات کردستان آنقدر سریع پیش رفت که به جای آنکه بارزانی را به نخستین رهبر کشوری بنام کردستان تبدیل کند به رئیس ناکام آن بدل کرد. رفراندومی که بارزانی می گوید برگزاری آن را با هدف حل مشکلات با بغداد انجام داده است.
شهر کرکوک و مناطق مجاور که از سال ۲۰۱۴ در دست پیشمرگه ها بود با درگیری مختصری میان نیروهای ارتش عراق و حشد شعبی با پیشمرگه ها از کردها پس گرفته شد.
عقب نشینی پیشمرگه ها که پیش از آن از مقاومت برای حفظ کرکوک سخن می گفتند، باعث افشاگری‌هایی شد که طی آن حامیان بارزانی مدعی شدند که حزب اتحادیه میهنی کردستان بطور پنهانی با بغداد مذاکره کرده و بدون مقاومت کرکوک را در اختیار آنها گذاشته است. همین موضوع در نطق تلویزیونی مسعود بارزانی که پس از پذیرش تقاضایش از سوی پارلمان اقلیم، سخن می گفت پدیدار شد. بازرانی بدون نام بردن از هیچ حزب و گروهی، نیروهای رقیب در کردستان را به «خیانت» متهم کرد و گفت که آنها بدون مقاومت شهر کرکوک را به نیروهای دولتی واگذار کردند.
بارزانی مایل است که قدرت ریاست اقلیم که وی بمدت ۱۲ سال بر آن تکیه زده بود، بین دولت منطقه ای، پارلمان و سیستم قضایی تقسیم شود.
آرایش سیاسی اقلیم کردستان پس از کناره گیری مسعود بارزانی موضوعی است که هنوز به طور کامل قابل پیش بینی نیست. اینکه حامیان مسعود بارزانی چه واکنشی به تغییرات سیاسی در کردستان داشته باشند و احزاب رقیب چه جایگاهی کسب کنند تاثیر عمیقی بر آینده این اقلیم و روابط اش با دولت عراق و همسایه ها خواهد داشت.
چالش های اقلیم پس از استعفای بارزانی چه خواهد بود؟
صباح زنگنه کارشناس و تحلیلگر مسائل خاورمیانه در این باره به فرارو گفت: «از زمانی که آقای مسعود بارزانی اقلیم را با بحث همه پرسی به مرحله جدیدی وارد کرد، درباره سرنوشت اقلیم احتمالات متعددی مطرح است. با این اقدام آینده مبهمی برای اقلیم ایجاد شده است.»
به گفته زنگنه "در درون اقلیم موج های مخالفت زیادی پدید آمده است که این موج ها مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد و شاکله اقلیم در داخل اقلیم به لحاظ جایگاه ها و مسئولیت ها و همینطور رابطه اقلیم با بغداد را تغییر خواهد داد. در درون اقلیم نقشی که پارلمان می توانست ایفا کند توسط مسعود بارزانی نادیده گرفته شده است، هم در گذشته و هم در آخرین اقدامش.»
این کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به تصمیم بارزانی برای کناره گیری از قدرن به عنوان آخرین اقدام او، گفت: «این اقدام می توانست خیلی قانون مدارانه و طبق قانون اساسی خود اقلیم صورت گیرد و او استعفایش را به پارلمان اقلیم تقدیم کند و مسئولیت هایی که بر عهده داشت را به رئیس پارلمان محول کند. در این حالت ظرف 60 روز رئیس پارلمان می بایست امور را در سطوح مختلف اداره کند و زمینه انتخابات بعدی را فراهم کند. اما با این اقدام بارزانی یکی از پایه های اصلی قانون اساسی اقلیم نادیده گرفته شده است.»
به گفته زنگنه "او به سبک موسس اقلیم رفتار کرد و نه یک رییس بخشی از سه قوه اقلیم، بارزانی میخواهد کنترل قوه مجریه رابه نخست وزیر وگذار کند، قوه مقننه را به پارلمان واگذار کند و قوه قضائیه را به قوه قضائیه بسپارد. ظاهرا او در امور قضایی هم دخالت داشته است. اکنون روشن شده است او به نوعی همه قوا را در خودش متمرکز کرده و مسئولیت عالی اجرای قانونی اساسی و هماهنگی بین قوا را هم در ید خودش نگه داشته بود.»
این تحلیلگرمسائل خاورمیانه افزود: "طبق قانون اساسی اقلیم ایشان باید همه مسئولیت ها را به رئیسه پارلمان محول کند و تقسیم مسئولیتی صورت نپذیرد که این کار انجام نشده است. این موضوع خودش تبعاتی دارد. احزاب گوناگون از جمله "یکتی" (اتحادیه میهنی) حزب گوران و جماعت اسلامی به رفتار بارزانی معترض هستند که این اعتراض ها منجر به تنش ها داخلی شده و خواهد شد."
این کارشناس مسائل سیاسی افزود: «در رابطه اقلیم با بغداد هم متغیر های دیگری بروز خواهد کرد. اولا بارزانی یا مسئولان اقلیم می خواهند در ادامه با بغداد مذاکره کنند، قطعا بغداد نمی پذیرد یکی از اینها یعنی مسئولان اجرایی اقلیم یا خود بارزانی به عنوان نماینده باقی احزاب با بغداد وارد مذاکره شوند، بلکه خواهان این است که همه احزاب و گروه ها در این مذاکرات حضور داشته باشند. این در حالی است که بارزانی به هیچ کدام از آنها عملا اجازه ورود نمی دهد.»
زنگنه گفت: «رفتار ماه های اخیر اربیل باعث کاهش جایگاه اربیل در روابط با بغداد می شود، در این میان جایگاه سلیمانه، که تحت حکومت حزب اتحادیه میهنی است تقویت می شود.»
او افزود: «از سوی دیگر بارزانی تلاش کرد اربیل و استان دهوک را از غیر کردها تخلیه کند و با ایجاد فضای رعب و وحشت کاری کند تا ترکمان ها، اعراب و مسیحی‌ها و.. اربیل و دهوک را رها کنند و به منطقه دیگری کوچ کنند. این موضوع تاثیرات منفی در روابط این استان ها با بغداد خواهد گذاشت.»
این تحلیلگر مسائل منطقه با اشاره به عدم پرداخت حقوق کارکنان دولتی و پیشمرگه ها توسط اقلیم افزود: «این اقدام نارضایتی بین این نیروها و کارکنان دولتی ایجاد می کند. موضوع مرزها و گذرگاه های گمرکات مسئله دیگری است که همچنان در ابهام قرار دارد. این وضعیت کلی اقلیم کردستان است.»
زنگنه در پاسخ به این سوال که با توجه به استعفای بارزانی از ریاست اقلیم نقش او در آینده اقلیم تا چه حد خواهد بود؟، گفت: «ظاهرا قرار است نخست وزیر عراق که نچیروان بارزانی است اختیارات بیشتری بگیرد. مسعود بارزانی هم ریاست پیشمرگه ها را همچنان بر عهده خواهد داشت، به احتمال قوی بارزانی فرزندش را نامزد انتخابات ریاست اقلیم خواهد کرد و همچنان تلاش می کند که موروثی بودن حکومت بر اقلیم را نگه دارد و این طبعا مورد پذیرش بقیه احزاب و گروه ها نخواهد بود.»
این تحلیلگر مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است شکاف پیش آمده میان احزاب اقلیم عمیق تر شود و یک فروپاشی دراقلیم به وجود آید، گفت: «بعید است فروپاشی به وجود آید ولی اختلافات باعث خواهد شد که انرژی مقامات و همه استان ها مصروف دعواها و اختلافات شود، شاید هم در این میان برخی دستگیری ها صورت گیرد.»
زنگنه در پاسخ به این سوال که آیا استعفای بارزانی به معنای پایان رویای استقلال طلبی کردهای عراق است، گفت: «فکر نمی کنم این رویا در حد یک آرمان از بین رود. همچنان وجود خواهد داشت. بارزانی تلاش کرده است چهره یک فرمانده را از خود به نمایش بگذارد، شبیه فرمانده جنگ فرانسه علیه آلمان که می گفتند حالا که پیروز شدیم و آرمان خود را به دنیا نشان دادیم کار دیگری نداریم و آماده مرگ هستیم. بارزا نی هم،چنین وضعیت برای خودش تصویر می کند. آرمان استقلال خواهی از بین نخواهد رفت ولی به نظر می رسد تحققش ده ها سال عقب افتاده است.»