آلودگي هوا يعني مرگ؛ فرقي نمي‌کند ايران باشد يا اروپا؛ تهران و زابل و اهواز باشد يا لندن و پاريس و رم. همين چند روز پيش بود که آژانس محيط زيست اتحاديه اروپا گزارش داد سالانه ۵۲۰ هزار نفر در کشورهاي اروپايي بر اثر مرگ زودرس ناشي از آلودگي شديد هوا، جان خود را از دست داده‌اند.
به گزارش شرق، روز گذشته هم در نشست خبري مسئولان با محوريت موضوع آلودگي هوا، گفته شد: «طبق آمار سازمان بهداشت جهاني مربوط به سال ۲۰۱۵ در ايران سالانه ۳۳هزارو ۵۰۰ مرگ به دليل آلودگي هوا رخ مي‌دهد؛ يعني ۷۱ نفر در هر صد هزار نفر در کشور علت مرگشان آلودگي هواست». اين آمار را سرپرست گروه سلامت هواي وزارت بهداشت اعلام کرد.
نشست خبري روز گذشته معاون محيط انساني سازمان محيط زيست، سرپرست دفتر هوا و اقليم سازمان محيط زيست، مديرکل دفتر پايش‌هاي فراگير سازمان محيط زيست، معاون فني راهور ناجا، رئيس ستاد ملي حملونقل و سوخت، سرپرست گروه سلامت هواي وزارت بهداشت و مديرکل پيش‌بيني و هشدارهاي سريع سازمان هواشناسي کشور حضور داشتند و هر کدام از منظر تخصص و آمارهاي سازمان خود، نکاتي را مطرح کردند.
به گفته مديران سازمان محيط زيست نمايندگان همه دستگاه‌هاي اصلي مرتبط با آلودگي هوا به اين نشست دعوت شده بودند؛ اما نمايندگان وزارت صنعت، وزارت نفت، سازمان شهرداري‌ها و دهياري‌های وزارت کشور و وزارت نيرو در اين جلسه غايب بودند.
مرگ در اروپا
نتايج تحقيقات آژانس محيط زيست اروپا نشان مي‌دهد مرگ‌بارترين نوع آلودگي هوا مربوط به ذرات معلق در هواي آلوده بوده است. ذرات معلق به ريه‌ها نفوذ کرده و برخي از آنها وارد جريان خون مي‌شوند و مي‌توانند در درجه اول به کاهش عملکرد ريه تنفسي منجر شوند.
از طرفي، طبق تحقيقات جديد وضعيت آلودگي هوا در سطح اروپا کمي بهتر شده است؛ اما پيامدهاي منفي آن همچنان به قوت خود باقي مانده و سلامتي شهروندان اروپا را به خطر انداخته است. طبق تحقيقات جديد در اروپا، ذرات معلق در مناطق شهري بيشتر از مناطق ديگر است. حملونقل، کشاورزي، نيروگاه‌ها و کارخانجات و همچنين مصرف شوفاژهاي خانگي مهم‌ترين منابع آلوده‌کننده هوا در کشورهاي اروپايي هستند.
طبق تحقيقات آژانس محيط زيست، آلودگي در مناطق شهري هفت درصد افزايش داشته و بيشتر از استاندارد اروپا توليد شده است. در داخل شهرها نيز منبع بيشترين آلودگي‌ها خوروهاي گازوئيلي بوده‌اند.
کاهش آلودگي با لباس بيشتر
در نشست خبري روز گذشته که در سازمان محيط زيست برگزار شد، مسعود تجريشي، معاون محيط انساني سازمان محيط زيست، گفت: با پوشيدن يک پيراهن بيشتر و کاهش يک‌درجه‌اي دماي منازل، نيازي به استفاده مازوت در نيروگاه‌ها نيست و آلودگي هوا به شکل محسوسي کاهش مي‌يابد.
او با بيان اينکه بر اساس پيش‌بيني‌ها امسال زمستان سردي پيش‌رو خواهيم داشت، گفت: براي صرفه‌جويي در مصرف انرژي، به‌ويژه گاز طبيعي، به همراهي مردم نيازمنديم. اگر همه ما تنها يک يا دو درجه هواي محل کار يا سکونت خود را کاهش دهيم، نيروگاه‌هاي کشور نيازي به سوزاندن مازوت نخواهند داشت.
او افزود: ما به طور فصلي در کلان‌شهرها از پمپ‌بنزين‌ها نمونه مي‌گرفتيم. از حدود دو هفته پيش، رئيس سازمان محيط زيست دستور دادند اين بررسي را به صورت هفتگي انجام دهيم و برخي پارامترهايي را که تا الان اندازه‌گيري نمي‌شده نیز اندازه‌گيري کنيم.
بر اساس نمودارها، برخي شهرهاي ما از نظر سوخت وضعيت مناسبي ندارند که البته تهران جزء اين استان‌ها نيست. ما از کشورهايي هستيم که مصرف انرژي خيلي بالایی داریم. به زمستان که مي‌رسيم، مصرف گاز افزايش مي‌يابد. صنعت ما هم نياز به گاز دارد. اتفاقي که هر سال مي‌افتد آن است که با اوج سرما، دولت ناگزير است براي اينکه نيروگاه‌ها برق را به مصارف خانگي برسانند سوخت برخي نيروگاه‌ها را از گاز به مازوت تغيير دهد و غباري که در هوا داريم افزايش پيدا مي‌کند.
معاون محيط انساني سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اينکه وزارت نفت به موضوع توزيع سوخت باکيفيت توجه ويژه‌اي داشته است، تصريح کرد: اگر در زمستان که با وارونگي هوا روبه‌رو هستيم، سوخت گاز نيروگاه‌ها تأمين شود، مشکلات در اين فصل برطرف خواهد شد؛ البته در مکاتبه‌اي که با وزير نفت داشتيم، قول مساعد داد تا نيروگاه‌ها در زمستان از مازوت استفاده نکنند.
او افزود: وقتي در شهر تهران ۸/۸ ميليون جمعيت مستقر مي‌کنيم و ۵۴۰ هزار ماشين فقط در يک شبانه‌روز وارد شهر مي‌شوند و بدون درنظرگرفتن طرح‌هاي بالادستي به‌جاي اينکه کمک کنيد تقاضاي سفرهاي درون‌شهري غيرضروري افزايش پيدا کند، افزايش تقاضاي سفر را ايجاد کرديم و مثلا پل صدر را ساخته‌ايم بدون اينکه نيازي باشد؛ يعني سياست‌هاي ما با الگوي درستي پيش نرفته و سياست‌گذاري‌ها در راستاي سلامت شهروندان نبوده است و خود را در عمل انجام‌شده قرار داده‌ايم و اکنون شهري داريم که بار اکولوژيکي آن به‌هيچ‌وجه پاسخ‌گوي اين وضعيت نيست.
تجريشي گفت: ما سالانه بيش از ۳۰۰ هزار خودرو اسقاط مي‌کنيم؛ اما از آن سو بيش از يک ميليون خودرو اضافه مي‌شود و هيچ مديريتي نمي‌تواند پاسخ‌گوي اين تبعات باشد.
آلودگي هوا، پنجمين عامل مرگ در دنيا
ديگر عضو حاضر در اين نشست، سرپرست گروه سلامت هواي وزارت بهداشت بود که در سخنان خود گفت: آلودگي هوا، پنجمين عامل مرگ در دنيا شناخته شده است و آلودگي هواي آزاد يا ذرات معلق در هوا عامل مرگ ۴.۲ ميليون نفر در دنيا بوده است. طبق آمار سازمان بهداشت جهاني مربوط به سال ۲۰۱۵ در ايران سالانه ۳۳هزارو ۵۰۰ مرگ به‌دليل آلودگي هوا رخ مي‌دهد. يعني ۷۱ نفر در هر صد هزار نفر در کشور علت مرگشان آلودگي هواست.
عباس شاهسوني اظهار كرد: طبق آخرين گزارش سازمان بهداشت جهاني در سال ۲۰۱۷، ۲۳ درصد از مرگ‌هايي که رخ مي‌دهد به مسائل محيط زيستي مرتبط است. مهم‌ترين عامل محيطي هم آلودگي هواست. دلیل دو سوم اين ميزان مرگ بيماري‌هاي غيرواگير مثل سکته قلبي و بيماري‌هاي عروقي است و در کشور ما هم اين موضوع مهم‌ترين عامل مرگ‌ومير است.
او يادآور شد: طبق مصوبه هيئت وزيران يکي از وظايف نظارتي وزارت بهداشت محاسبه مرگ‌هاي مرتبط با آلودگي هواست که از ابتداي سال ۱۳۹۴ اين وظيفه را انجام مي‌دهيم.
داده‌هاي مربوط به آلودگي هوا را از سازمان محيط زيست مي‌گيريم؛ در سال ۱۳۹۵ به محاسبه مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا اقدام کرديم و طبق برآورد ما با توجه به داده‌هاي سازمان محيط زيست ميانگين غلظت ذرات زير ٥.٢ ميکرون در ۲۵ شهر کشور ۳۱.۷ ميکروگرم بر متر مکعب است که اين روند کاهشي بوده و نسبت به چهار سال گذشته‌اش از ۳۹ به ۳۱.۷ رسيده‌ايم.
روند رو به کاهش بوده اما ما همچنان سه برابر نسبت به غلظت مورد نظر رهنمود سازمان بهداشت جهاني فاصله داريم که بر آن اساس غلظت بايد حدود ۱۰ باشد، اما در کشور ما ۳۱.۷ است. اين آمار مربوط به جمعيت حدود ۳۰ ميليون نفر در ۲۵ شهر کشور است. در سال در کشور حدود ۳۶۰ هزار مرگ داريم که از اين تعداد در سال ۱۳۹۴، ۱۲هزارو ۷۹۸ مرگ مرتبط با ذرات زير ۲/۵ ميکرون داشته‌ايم.
توليد خودروهاي پرمصرف با فشار خودروسازان
معاون فني مهندسي و خدمات ترافيک پليس راهور هم در اين نشست روي موضوع توليد خودرو دست گذاشت و گفت: توليد خودروهاي پرمصرف داخلي که مربوط به چهار شرکت بودند، با لغو مصوبه دولت با فشار خودروسازان از سر گرفته شده است.
سرهنگ روحي افزود: سال گذشته بحث شماره‌گذاري خودروهاي سنگين و نيمه‌سنگين به شرط داشتن استانداردهاي لازم را داشتيم که از ابتداي مهرماه سال گذشته براي خودروهاي سنگين درون‌شهري اقدام شد و شماره‌گذاري منوط به تجهيزات لازم شد، درباره موتورسيکلت‌هاي کاربراتوري هم شماره‌گذاري متوقف شد مگر آنهايي که موتورشان پيش از اين مصوبه توليد و وارد شده بود.
روحي تأکيد کرد: موتورهاي انژکتوري حدود ۳۰ هزار دستگاه و موتورهاي کاربراتوري کمتر از هزار دستگاه شماره‌گذاري شده و به دنبال آن هستيم که به سمت موتورهاي برقي و با سوخت پاک برويم. گفته مي‌شود در شهر تهران ۸۰ درصد آلايندگي به منابع آلاينده مربوط است. سال گذشته بيش از حدود يک‌ونيم ميليون خودرو شماره‌گذاري کرديم و کمتر از يک‌دهم آن اسقاط شده‌اند.
وي گفت: مهم‌ترين کاري که بايد بکنيم آن است که خودروهاي موجود را که آلايندگي ايجاد مي‌کنند، از چرخه خارج کنيم.
هوا امسال رکورد زد
مسعود زندي، سرپرست دفتر ملي هوا، در نشست خبري معاونت محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست با محوريت موضوع آلودگي هوا گفت: اقدام‌هاي خوبي انجام شد که نتايج آن در بهبود شاخص آلودگي هوا مشخص است، به شکلي که تا اول آبان امسال ۱۰ روز هواي پاک، ۱۸۵ روز هواي سالم و ۲۱ روز شرايط ناسالم براي گروه‌هاي حساس داشتيم و اين رکوردي است که نسبت به سال‌هاي گذشته تا به امروز بهترين شرايط بوده است.
زندي افزود: البته آنچه براي همه ما اهميت دارد، نيمه دوم سال است که با آلودگي بيشتر هوا روبه‌رو خواهيم شد. موضوعي که با جديت دنبال مي‌کنيم سوخت مورد نياز کلان‌شهرهاست که تلاش مي‌کنيم با شرايط استاندارد توليد شود. در برخي موارد نتايج بيشتر از ميزان استاندارد بوده است.
سرپرست دفتر ملي هوا گفت: در بحث نيروگاه‌ها روزانه حدود ۱۶۰ ميليون ليتر سوخت در نيروگاه‌ها استفاده مي‌کنيم که قبلا ۹۰ ميليون ليتر آن گاز بود که امروز به حدود ۱۳۰ ميليون ليتر رسيده است. در بحث نوسازي خودروهاي فرسوده سال گذشته ۵۰ هزار تاکسي از چرخه تردد خارج شد و تلاش ما اين است که امسال ۹۰ هزار تاکسي تکميل شود.
وي اظهار کرد: تلاش مي‌کنيم مشکلاتي که در بحث تسهيلات بانکي در اين زمينه هست رفع شود. اصل قضيه آلودگي خودروهاي در حال تردد است و نه خودروهاي جديد و به‌ويژه کاميون‌هايي که شبانه تردد مي‌کنند و اتوبوس‌هايي که زير نظر شهرداري فعاليت مي‌کنند و فرسوده هستند.
زندي گفت: مراجعات به معاينه فني از ۲۰ درصد به ۸۰ درصد افزايش پيدا کرده است و امسال حدود تازه مجاز معاينه فني را هم اعلام کرده‌ايم. الان با اين حدود تازه ۱۵ درصد ردي معاينه فني به ۳۰ درصد افزايش پيدا کرده و نشان مي‌دهد حدود مجاز جديد تأثيرگذار بوده است.
مديرکل دفتر پايش فراگير سازمان حفاظت محيط زيست هم در اين نشست از راه‌اندازي سامانه پايش کيفيت هواي کشور خبر داد و گفت: براساس تصميمات جديد، سازمان حفاظت محيط زيست مکلف شده پايش کيفيت سوخت را هر دو هفته يک بار انجام دهد و علاوه بر پارامترهاي آروماتيک و بنزن، ميزان گوگرد را سنجش کند.
شينا انصاري با اشاره به اينکه ۱۹۰ ايستگاه پايش کيفي هوا در ۳۱ استان کشور مستقر هستند، گفت: هدف از ايجاد ايستگاه‌هاي پايش کيفي هوا، اطلاع‌رساني شاخص‌هاي دقيق هوا به شهروندان است. افزون بر اين نتايج اين پايش‌ها مي‌تواند مبناي تصميم‌گيري‌هاي کلان مديريتي قرارگيرد.
احد وظيفه، مديرکل پيش‌بيني و هشدارهاي سريع سازمان هواشناسي کشور نيز فروکش‌کردن گردوخاک در سال‌هاي اخير را علت کاهش ميزان غلظت ذرات معلق دانست و گفت: نبايد به کاهش ذرات معلق در سال‌هاي گذشته خوش‌بين باشيم، چراکه علت اين کاهش، کم‌شدن توفان‌هاي گردوغبار در سال‌هاي پيش بوده است نه کارهاي اجرائي انجام‌شده.