دکتر بابک خطی*؛ برنامه "ارائه خدمات پزشکی-بهداشتی به کادر درمان "علیرغم اجرا و تجربه‌های جهانی برای کادر درمان در ایران احتمالا واژه‌ای غریبه است.
صیانت از سلامت جامعه حقی اولیه و پایه‌ای ست که حکومت‌ها به انجام آن متعهدند این مهم توسط کادر بهداشتی-درمانی انجام می‌شود، این حق بشری اولیه طبعاً با ساختاری توانمند و کارگزارانی که از نظر روحی و جسمی در شرایط مناسبی باشند حداکثر بازدهی را خواهد داشت و همین مورد مسولیت متولیان سلامت، درمان و بهداشت جامعه را در این خصوص، به شفافترین شکل نشان می‌دهد.
برنامه"ارائه خدمات پزشکی-بهداشتی به کادر درمان" تمام پزشکان، دانشجویان پزشکی، رزیدنت ها، پرستاران و همه افراد درگیر در سیستم بهداشتی درمانی را در بر می‌گیرد و مبارزه با همه مشکلات جسمی، رفتاری، روانی و... جزیی از آن است.
به طور مجمل این برنامه موارد زیر را شامل می‌شود:
الف: بیماری‌های جسمی
ب:تعادل بین کار پزشکی و ساماندهی امور خانواده
ج:اضطراب مربوط مسائل و مشکلات مالی، مدیریتی و گاه رقابتی
د:برنامه ریزی بازنشستگی یا تغییر شغل
ه:اضطراب عمومی و افسردگی، اختلال استرس پس از اتفاقات ناخوشایند وسایر اختلالات خلقی، روان تنی وشخصیت
و:استرس ناشی از خطاهای پزشکی که گاهی با صرف نهایت دقت و اجرای همه اصول علمی محتمل و غیرقابل پیشگیری است و اتفاق می‌افتد
ز:مسایل اخلاق پزشکی و تصمیم گیری در موارد خاص بر بالین بیمار ح:چالش‌های مربوط به سن
ط:نگرانی و اختلالات یادگیری و حافظه
ک:...
در چنین برنامه جامعی اصل بر تشویق افراد به مراجعات خود آیند و شخصی است. اما با توجه به مکانیسم دفاعی قوی انکار در این قشر، معرفی توسط خانواده، دوستان، همکاران، مسوولان بیمارستان، هیات‌های ویژه در دانشگاه‌های علوم پزشکی هم در آن لحاظ شده است.
این سیستم مسوول خدمت رسانی با حفظ شرایط حریم خصوصی است و می بایست امکان درمان یا مشاوره‌های لازم را در عین آسودگی خیال فراهم آورده، روند آن را به طور دقیق پایش نماید و امکان ایجاد گروه‌های پشتیبانی را فراهم کند. در عین حال فرصت قرار گرفتن فرد آسیب دیده در گروه همکاران با مشکلات و تجربه‌های مشابه کارگشا خواهد بود.
تهیه گایدلاین‌های آموزشی هم از قسمت‌های دیگر این فرآیند است.
این برنامه به صورت کاملا ساختارمند در بسیاری از مناطق دنیا اجرا می‌گردد.
سوال مهم؛ ما در کجا قرار داریم؟
دوره‌های آموزشی:
تقریبا هیچ بیمه درمانی حمایتگری در مدت تحصیل دانشجویان پزشکی، رزیدنت‌ها و سایر تحصیل کنندگان رشته‌های علوم پزشکی وجود ندارد. ویژگی دوره‌های تحصیلی دانشجویان پزشکی (پزشکان عمومی آینده) و دستیاران تخصصی (متخصصین آینده) این است که در تمام روزهای کاری و شیفت‌های پرتعداد شبانه باید به رتق و فتق تمام وقت امور مراکز درمانی طی تحصیل بپردازند و عجیب اینکه این ساعات کار و فعالیت آن‌ها در دوره‌های کارورزی و دستیاری در سازمان تامین اجتماعی به عنوان سابقه کار و پوشش بیمه به حساب نمی‌آید.
کارورزان و خصوصا دستیاران در موقع ورود به دوره تخصص پزشکی در دریایی از اضطراب کار پرفشار با حداقل آموزش و حمایت‌های روانی ر‌ها می‌شوند. سیستم آموزشی ما در این قسمت مبتنی بر حداکثر فشار بدون بازدهی و طبعا بسترانواع مشکلات سلامت جسمی و روحی است. یک دستیار تخصصی به درستی و برای تمرکز بر آموزش از انجام هرگونه فعالیت پزشکی دیگر محروم می‌شود اما علیرغم این محرومیت حقوق ماهانه‌ای بسیار ناچیز به او تعلق می‌گیرد. باید توجه داشت که یک دستیار تخصصی معمولا در سنی است که همسر و فرزند دارد و اداره زندگی با این مقدار ناچیز حقوق واقعا غیر ممکن است و متولیان مسوول ظاهرا چشم برتمام این فاجعه بسته اند.
بعد از تحصیل:
در مورد پزشکان دولتی بیمه‌ی درمانی وجود دارد. اما سازمان نظام پزشکی به عنوان متولی هویت بخش سیستم پزشکی، خود را در قبال بیمه درمانی پزشکان مشغول در بخش غیردولتی مسوول نمی‌داند و و هزینه مالی تنها پیشنهاد بیمه درمانی این سازمان معادل و گاهی بیشتر از بیمه خویش فرماست.
با این توصیف در مورد شرایط حداقلی در مورد سایر حمایت‌های ذکر شده بالا خصوصا در بعد روانی و حمایتی ناگفته پیداست که چه شرایط نگران کننده‌ای وجود دارد.
اعضای کادر درمانی هم، چون سایر اقشار بیمار می‌شوند و نیاز به حمایت و تامین در مواقع اضطرار دارند. نباید این قشر را فولادین و آسیب ناپذیر فرض کرد. نیاز به این حمایت در دنیا احساس و برای رفع آن چاره اندیشی و برنامه ریزی شده است. برنامه‌های "ارائه خدمات پزشکی-بهداشتی به کادر درمان"حاصل این چاره جویی هاست و توجه متولیان سلامت و بهداشت کشور به این مساله و بسترسازی و برنامه ریزی برای آن وظیفه‌ای ابتدایی و در عین حال بسیار حیاتی است.
*طبیب کودکان