امسال ميوه‌هاي عيدانه از مبادي رسمي كشور وارد نشد. دليل هم توليد مكفي سيب و مركبات مورد نياز است. در آمارهاي گمرك هيچ اثري از سيب و پرتقال و كيوي نمي‌بينيم دقيقا همان‌طور كه وزيرجهاد كشاورزي وعده داده بود. محمود حجتي گفته بود حتي توليد سيب امسال مازاد بر نياز است و صادرات اين محصول نيز انجام شده است. با اين حال خرده‌فروشي‌ها مملو است از ميوه‌هايي كه نام كشورهاي ديگر بر آن خورده است. اينها همان ميوه‌هايي است كه نه از راه قانوني بلكه از گذرگاه‌هاي غيررسمي با عنوان ميوه‌هاي قاچاق زينت بخش مغازه‌ها شده‌‌اند.
علت را حجتي سوءاستفاده سودجويان و به راه‌انداختن هياهو از سوي آنها مي‌داند. «عده‌اي جنگ رواني به راه انداختند تا در آستانه نوروز ميوه وارد كشور كنند.» اين جمله مستقيم وزير نشان از آن دارد كه با وجود همه تمهيدات باز هم دلالان در كارزار شب عيد كار خود را مي‌كنند.
تنظيم بازار محصولات كشاورزي ازجمله وظايفي است كه ارديبهشت‌ماه امسال با ابلاغ قانون انتزاع وظايف تنظيم بازار اين محصولات از وزارت صنعت به وزارت جهادكشاورزي واگذار شد و در شهريورماه امسال مسوولان وزارت صنعت در ستاد تنظيم بازار رسما اين وظايف را به وزارت جهاد واگذار كردند اما با وجود انجام همه اقدامات باز هم سودجويي برخي محتكران امكان ورود سيب و پرتقال و عرضه نارنگي قاچاق پاكستاني در ميادين ميوه و تربار را فراهم كرده است.
گراني در بازار ميوه محسوس است
مسوولان وزارت جهادكشاورزي در برابر گراني‌هاي اخير ميوه و مركبات، از سرانه توليد چهار برابري مركبات در كشور خبر داده و معتقدند اين وزارتخانه وظيفه توليد، تامين و ذخيره‌سازي سيب و پرتقال را داشته و ابزاري اجرايي براي برخورد با تخلفات قيمت و عرضه اين اقلام را ندارد. اين شرايط موجب شده تا طي چند هفته گذشته كاهش عرضه برخي انواع ميوه و مركبات زمينه رشد دوبرابري قيمت سيب، پرتقال و نارنگي و گراني دوهزار توماني نرخ موز را فراهم كند. اين درحالي است كه حجتي مي‌گويد: در حال حاضر در ميادين ميوه و تربار ٢٩٥٠ تومان براي پرتقال تامسون شمال و ٢٧٥٠ تومان براي سيب قيمت‌گذاري شده است.
همچنين وزارت صنعت با استناد به واگذاري اختيارات تنظيم بازار ميوه شب عيد به وزارت جهادكشاورزي برخورد با اين تخلفات را وظيفه خود نمي‌داند. ابوالقاسم حسين‌پور، مديركل دفتر ميوه‌هاي گرمسيري و نيمه‌گرمسيري وزارت جهادكشاورزي پيش از اين در گفت‌وگو با همشهري، نظارت بر بازار ميوه و مركبات را بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت دانسته و اعلام كرده بود، وزارت جهادكشاورزي تنها متولي توليد، تامين و ذخيره‌سازي محصولات كشاورزي وسيب و پرتقال شب عيد است.
جهانگير عرب، قائم‌مقام معاونت باغباني وزارت جهادكشاورزي نيز وظيفه نظارت بر قيمت و عرضه سيب و پرتقال شب عيد را بر عهده كارگروه ستاد تنظيم بازار دانست كه وزارت صنعت و سازمان تعزيرات نيز ازجمله اعضاي آن هستند. اين در حالي است كه مجتبي خسروتاج، معاون بازرگاني داخلي وزارت صنعت در نشست خبري ديروز خود اعلام كرد مسووليت تنظيم بازار ميوه شب عيد در همه مراحل قيمت‌گذاري، نظارت بر قيمت اين محصولات در بازار و برخورد با تخلفات بر عهده وزارت جهادكشاورزي است.
وي تاكيد كرد: وزارت صنعت هيچ دخالتي حتي در زمينه نظارت بر بازار ميوه شب عيد ندارد اما بازرسي اصناف و سازمان حمايت آماده همكاري با وزارت جهاد براي تنظيم بازار ميوه هستند.
محمد محمدي، مديركل تعزيرات حكومتي استان تهران با بيان اينكه وظيفه سازمان تعزيرات حكومتي رسيدگي به شكايات و صدور رأي براي تخلفات مختلف ازجمله گرانفروشي و احتكار است به خبرنگار ما گفت: نظارت بر بازار ميوه شب عيد بر عهده ساير دستگاه‌هاي نظارتي مانند بازرسي اصناف، سازمان‌هاي صنعت، معدن و تجارت و سازمان حمايت است. گرچه در برخي موارد تعزيرات حكومتي در نظارت بر بازار و برخورد با برخي تخلفات در بازار ميوه و مركبات به كمك دستگاه‌هاي نظارتي آمده است.
نمايشگاه‌هاي ملوك‌الطوايفي
ضعف نظارت بر بازار شب عيد موجب شده تا برگزاري نمايشگاه‌هاي فروش بهاره نيز به فرصتي براي سودجويي بيشتر عرضه‌كنندگان كالا تبديل شود. تخلفاتي كه معاون بازرگاني داخلي وزير صنعت وعده برخورد با آنها را داده و اعلام كرد: متاسفانه عملكرد ملوك‌الطوايفي در برپايي نمايشگاه‌هاي فروش بهاره را شاهد هستيم به‌نحوي كه برخي ارگان‌ها يا بخش خصوصي بدون توجه به زيرساخت‌ها حتي در پادگان‌ها نيز نمايشگاه فروش بهاره بر پا مي‌كنند. خسروتاج افزود: از شوراي تامين استان درخواست برخورد با نمايشگاه‌هاي عرضه مستقيم كالا بدون مجوز را كرده‌ايم.
دلايل شوك قيمت ميوه‌هاي شب عيد
نبود صنايع تبديلي و امكانات نگهداري محصولات كشاورزي در روستاها، كشاورزان را مجبور مي‌كند در مدت زمان كوتاهي محصولات خود را بفروشند كه واسطه‌گران معمولا با فرصت‌سازي به نگهداري محصولات مي‌پردازند و در بازه‌هاي زماني حساس همچون شب عيد، آنها را چند برابر قيمت اوليه مي‌فروشند.
محمود حاج‌رحيمي، كارشناس كشاورزي اظهار كرد: در كشورهاي توسعه‌يافته از طريق تكامل زنجيره ارزش، گسترش صنايع تبديلي، امكانات نگهداري و صادرات محوري، فرآيند قيمت بازار محصولات كشاورزي روان‌تر مي‌شود و بالطبع نوسان قيمت كمتر صورت مي‌گيرد لذا وجود امكانات نگهداري، سردخانه‌اي و صنايع تبديلي به جلوگيري از شوك قيمت و تنظيم فرآيند توليد تا عرضه كمك مي‌كند.
وي افزود: در ايران فرآيند تنظيم توليد تا عرضه كامل نيست و با توجه به نبود امكانات نگهداري، كشاورزان پس از توليد محصول مجبور هستند ظرف مدت كوتاهي محصول خود را به دلالان بفروشند كه اين مساله رابطه نامتعادلي ايجاد مي‌كند. متاسفانه برخي دلالان هم از اين فرصت سوءاستفاده مي‌كنند. البته نمي‌توان واسطه‌گران و دلال‌ها را مقصر دانست بلكه فرآيند دچار اشكال است.
اين كارشناس كشاورزي ادامه داد: ايجاد تعادل ساليانه در قيمت محصولات كشاورزي در همه جاي دنيا مشكل است. دليل اصلي آن نيز به طولاني بودن مدت توليد از يك سو و خاصيت فسادپذيري محصولات كشاورزي از سوي ديگر برمي‌گردد.