رود مرزی دیگر رمقی
ندارد. پای خشکسالی به رودخانه‌ای که هیچ‌کس فکر نمی‌کرد روزی خشک شود هم
باز شد. سطح آب ارس آن‌قدر پایین رفته که می‌گویند رو به خشکی است، حتی
ذخیره سد آن هم به حجم مرده خود رسیده است.
رود مرزی همواره آن‌قدر پرآب بود که خشک شدن آن به ذهن هیچ‌کس نمی‌رسید،
اما خشکسالی اتفاق جدیدی را در مقابل دیدگان ساکنان حواشی ارس به نمایش
گذاشت، اتفاقی تلخ و غیرقابل باور، ارس درحال خشک شدن است. ٤٥درصد از حجم
منابع آبی آن از دست رفته و به تهدیدی جدی در تأمین آب ٤٠٠هزار نفر در
شهرهای شمال آذری‌زبان تبدیل شده است.
در همین خصوص مدیرعامل آب منطقه‌ای استان اردبیل، با اشاره به این‌که
مهم‌ترین منبع آبی این منطقه یا همان رود ارس رو به خشکی است، در جلسه
شورای اداری استان، گفته است: «همیشه گمان می‌رفت این رود هیچ وقت خشک
نمی‌شود.» وی اضافه کرد: «امسال قبل از اجرای برخی پروژه‌های آبی شاهد خشکی
تنها منبع آبی شمال استان بودیم. آب شرب، کشاورزی و دام ٤٠٠هزار نفر از
طرق رود ارس تأمین می‌شود و این در حالیست که امروز ما به حجم مرده سد ارس
رسیده‌ایم.»
داوود نجفیان با اشاره به این‌که مجبور شدیم برای رفع بي‌آبی حجم مرده سد
ارس (حجمی از مخزن که ما بین تراز کف مخزن (بستر رودخانه) و پایین‌‌ترین
تخلیه‌کننده قابل مانور قرار می‌گیرد) را باز کنیم، تأکید می‌کند: «تا هفت
روز دیگر به سطح مرده سد خواهیم رسید. اگر باران نبارد امکان آبیاری و
تأمین آب نخواهیم داشت.»
حالا تنها بارش آن هم بارش‌های پاییزی، امید به
زنده ماندن ارس و خشک نشدن آن را در دل ساکنان شمال غربی کشور زنده نگاه
داشته است. بارش‌هایی که در ماه‌های اخیر روی خوشی نشان نداده و معلوم نیست
در پاییز بر سر ارس و حواشی آن خواهد بارید یا نه. به گزارش مهر، مدیرعامل
آب منطقه‌ای استان اردبیل، با یادآوری استفاده ٩٠میلیون متر مکعب از آب
زهکشی تصریح کرد: «با وجود تمامی تلاش‌ها در کشت اول مشکل داشتیم و درحال
حاضر ٣٠هزار هکتار از اراضی این منطقه در وضع بحرانی است. برای تأمین آب،
پنج اکیپ انتظامی مسئولیت توزیع آب در این منطقه را عهده‌دار شده است.»
او
دلیل عمده خشکی ارس را کاهش بارندگی‌ها می‌داند و می‌گوید: «٤٥درصد از حجم
منابع آبی این رود کاهش یافته است که با توجه به اجرای برخی پروژه‌ها در
بالادست رودخانه یعنی در حوزه ترکیه، در آینده نزدیک حتی نیاز فعلی نیز
قابل تأمین نخواهد بود.» بحران آب که اکنون در تمامی نقاط کشور چه
استان‌های پربارش همچون گیلان و کهگیلویه و بویراحمد و چه استان‌های کم
بارشی همچون سیستان‌وبلوچستان، تأمین آب را با مشکل مواجه کرده در برخی
نقاط رشد جمعیتی را هم تحت‌تأثیر قرار داده است.
در همین خصوص حجت‌الاسلام
میرقسمت موسوی نماینده مردم گرمی، وضع تهدید منابع آبی ٤٠٠هزار نفر را یک
موضوع امنیتی می‌داند و می‌گوید: «به هر روستای این منطقه سر زدیم با کمبود
آب مواجه‌اند. خشکسالی منابع را با افت همراه کرده و درحال حاضر مهاجرت از
روستاها به دلیل کمبود منابع، رشد جمعیت در مرز استان را به صفر رسانده
است.»
خشکسالی تنها دلیل بحران آب در ارس
خشکسالی، تنها دلیل کاهش سطح آب در رودخانه ارس است. این را رضا موسوی
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست اردبیل می‌گوید. او با تأکید بر این‌که خوشبختانه
در منطقه، چاه غیرمجاز زیاد نیست، درخصوص وضع کنونی ارس که گفته می‌شود رو
به خشکی گذاشته است در گفت‌وگو با «شهروند»، یادآوری می‌کند که «ارس به
خاطر بارندگی کم و خشکسالی که در تمام کشور مشاهده می‌شود، دچار مشکل شده
است.»
او با اشاره به این‌که منتظر بارندگی هستیم، یادآوری می‌کند: «کاهش
بارش، منجر به کاهش آورد رودخانه‌ها شده است. شمال اردبیل، منطقه‌ای گرم
است و برخلاف سایر نقاط آن در تابستان بارش چندانی ندارد. بر همین اساس چشم
به بارش‌های پاییزه داریم تا به حل مشکل آب در ارس کمک کند. می‌توان گفت
بارندگی‌های ابتدایی پاییز که آغاز شود وضع بهتر خواهد شد.» موسوی درخصوص
این‌که کاهش سطح آب ارس و به قولی سیری که به سمت خشکسالی داشته، حیات‌وحش
منطقه را هم تحت‌تأثیر قرار داده است، ادامه می‌دهد: «خوشبختانه در جلساتی
که با مسئولان داشته‌ایم بر این موضوع تأکید شده است که حق‌آبه محیط‌زیست
برای استفاده حیات‌وحش رعایت شود و حق‌آبه حیات وحش به آنها اختصاص یابد.
در این جلسات تصمیم گرفته شده است تا این حق‌آبه خارج از محاسبات مصرف
اعمال شود تا حداقل آسیب به حیات‌وحش وارد شود. البته کاهش سطح آب قطعا
تاثیراتی بر حیات‌وحش و گونه‌های جانوری و گیاهی منطقه خواهد داشت اما تلاش
می‌کنیم این تأثیر کاهش یابد.»
نه سرسبزی مانده و نه آب
«هر سال حتی در شهریورماه هم حواشی رودخانه سرسبز بود، اما امسال خبری از
سرسبزی‌های هر ساله نیست.» یکی از ساکنان جلفا با اشاره به وضع کنونی منطقه
درخصوص میزان آبی که در رودخانه مشاهده می‌شود، به «شهروند» می‌گوید:
«رودخانه در مقایسه با سال گذشته اصلا آبی ندارد. سال پیش پرآب بود،
همیشه رودخانه پرآب بوده اما حالا خبری از پرآبی نیست. پشت سد هم آب زیاد
بود اما حالا پشت سد هم کم‌آب است. کم‌آبی، سرسبزی همیشگی را هم از منطقه
گرفته است. خشکسالی کار خود را کرده، نه از پرآبی خبری هست و نه از سرسبزی
سال‌های گذشته.»
چو در دریا رسد خاموش باشد
«نظامى»
اى صبا گر بگذرى برساحل رود ارس
بوسه زن بر خاك آن وادى و مشگین كن نفس
«حافظ»
رود (آجى) و (ارس) چون رود نیل باستان
خواستار از آدمى قربان در آذربایجان
«شهریار»
ز دجله تا لب جیحون زطوس تا به ارس
زبارس تا در شوشى ز رشت تا ششتر
«قآنى»
گشتیم به یك روز، همه دشت مغان را
رود ارس و دامن كوه سبلان را «دكترمحمود افشار»
اى صبا گر بگذرى برساحل رود ارس
بوسهاى بستان به یاد من از آن سیمین زمن
«دكترمحمود افشار»
خوشا خاك تبریز مشكین نفس
خوشا ساحل سبز رود ارس
«ملكالشعراى بهار»