طرح استيضاح همزمان سه وزير دولت يازدهم، آن هم در حالي كه عمر اين
دولت به يك‌سال نرسيده زنگ خطر را براي روحاني و كابينه‌اش به صدا درآورده
است. گفته شده به جز وزراي علوم، نيرو و جهاد كشاورزي، طرح استيضاح وزراي
آموزش و پرورش و همين طور صنعت، معدن و تجارت هم در دست تهيه است. اين
وضعيت آينده دولت يازدهم را با ابهاماتي جدي مواجه مي‌كند، علي الخصوص آنكه
بايد دو سال از اين آينده سه ساله را با همين مجلس نهم همكاري كند.
محمدرضا خباز، معاون تقنيني معاون پارلماني رييس‌جمهور البته در گفت‌وگويي
با «اعتماد» نسبت به عملكرد هيات رييسه مجلس براي كم كردن فشارها بر دولت
ابراز اميدواري مي‌كند. با اين حال تاكيد او هم بر اين قضيه است كه برخي
طرح‌هاي سوال و استيضاح وزرا زمينه سياسي دارد و اصولا نمايندگان
مطرح‌كننده آن به دنبال اصلاح امور اجرايي نيستند. خباز مي‌گويد كه امكان
اقناع اين نمايندگان براي معاونت‌هاي پارلماني وزارتخانه‌ها بسيار سخت
است.
طرح‌هاي استيضاح و سوال نمايندگان از وزراي كابينه يازدهم در
هفته‌هاي اخير افزايش چشمگيري داشت. ارزيابي شما به عنوان كسي كه در معاونت
پارلماني دولت حضور داريد از اين وضعيت چيست و چقدر تقابل بين طيف
نمايندگان منتقد با دولت را جدي مي‌دانيد؟
به هر حال يكي از وظايف مجلس نظارت است، نظارت هم ابعاد مختلفي دارد. از
تذكر و سوال و تحقيق و تفحص گرفته تا استيضاح. عموما نمايندگان از اين چهار
ابزار استفاده مي‌كنند. به نظر من بايد به اين مساله بسيار مهم توجه كرد و
آن اين است كه دولت مدت زيادي نيست كه كار را تحويل گرفته و اين
نابساماني‌ها و مشكلاتي كه امروز در كشور حاكم است، ميراثي است كه به اين
دولت رسيده و خود دولت در ايجاد آنها نقشي نداشته بنابراين مسائل اقتصادي و
كمبودهايي در اين زمينه وجود دارد، كه طبيعتا باعث مي‌شود نمايندگان تمايل
بيشتري براي سوال، تذكر و استيضاح داشته باشند. يك تعدادي از نمايندگان كه
به معناي واقعي دنبال حقيقت هستند و نمي‌خواهند با ابزار مجلس بازي سياسي
انجام دهند، اول از هر چيز به رايزني روي مي‌آورند و منطقي هم با مسائل
برخورد مي‌كنند.
چقدر از سوالات و استيضاح‌هاي نمايندگان اين‌طور كه شما مي‌گوييد تاكنون منتفي شده است؟
از اين موارد فراوان بوده و آمار سوالاتي كه مطرح شده در مقايسه با سوالاتي
كه به صحن آمده‌اند نشان مي‌دهند كه مسير اقناع نمايندگان به صورت جدي
دنبال مي‌شود. به هر حال تاكنون بيش از 600 سوال از وزرا مطرح شده كه درصد
پاييني از آنها به صحن علني آمده است.
اما به هر حال به نظر مي‌رسد كه به نسبت دولت‌هاي گذشته، دولت يازدهم در
سال اول عمر خود بسيار بيشتر تحت فشار بوده و همان‌طور كه خودتان اشاره
كرديد اين در حالي است كه اين دولت در شرايط مطلوبي كار خود را آغاز نكرد.
به همين دليل يك نقد جدي به معاونت پارلماني دولت و وزارتخانه‌ها وارد
مي‌شود و آن اين است كه نتوانسته‌اند به وظيفه خود به خوبي عمل كنند. اين
موضوع را چقدر قبول داريد؟
به هر حال در بين نمايندگان عده‌يي هم هستند كه سوال و استيضاح را كه به
عنوان يك ابزار قانوني در اختيار دارند براي روشن شدن حقيقت به كار
نمي‌گيرند و در واقع به دنبال يك جريان سياسي هستند يعني به هر تقدير آنها
كار خود را انجام مي‌دهند. معاونت پارلماني دولت براي اين عده هم وقت
مي‌گذارد و وظيفه هم دارد كه اين كار را انجام دهد اما اين تلاش‌ها منجر به
نتيجه نمي‌شود چون اصلا اين دسته از نمايندگان براي قانع شدن از ابزارهاي
نظارتي استفاده نمي‌كنند. همين مساله است كه باعث ايجاد تصوري مي‌شود مبني
بر اينكه معاونت‌هاي پارلماني دولت درست به وظايف خود عمل نمي‌كنند. وقتي
هدف برخي منتقدان دولت در طرح استيضاح و سوال قانع نشدن است قطعا هيچ‌گونه
تلاشي ثمربخش نخواهد بود. با اين حال باز هم تاكيد مي‌كنم كه معاونت‌هاي
پارلماني وزارتخانه‌ها در عين علم به اين موضوع كار خود را انجام مي‌دهند.
چقدر مورد دوم در ميان سوالات و استيضاح‌ها پررنگ بوده است؟ يعني آيا ارزيابي از ميزان سياسي بودن برخوردها داريد؟
يك اصل مشخص اين است كه سوال و استيضاح بايد ناظر به وظايف و مسووليت‌هاي
يك وزير باشد. مشخصا در نمونه‌هاي آخري كه در اين زمينه داشتيم موارد مشخصي
بوده كه طرح سوال مربوط به وظايف و حوزه مسووليت وزرا نبوده و حتي بسياري
از دوستان مجلس هم اين موضوع را قبول داشتند اما نمايندگان منتقد كوتاه
نيامدند. خب اين نشان مي‌دهد كه الان رويكرد طرح‌هاي سوال و استيضاح در
مواردي چگونه است. اين نشان مي‌دهد كه سوال سياسي است. مورد ديگر اينكه به
هر حال هر وزيري يك سري اختيارات دارد و اين اختيارات تا وقتي مغاير قانون
مورد استفاده قرار نگيرند، نمي‌توان درباره آن سوال كرد. به هر حال وزير
برخي موارد مي‌خواهد از اختيارات خود در چارچوب قانون استفاده كند و برخي
موارد هم نمي‌خواهد. مثلا در خصوص عزل و نصب‌ها اين‌گونه است. اين اختيار
وزير است و سوال استيضاح درباره آن منطقي به نظر نمي‌رسد. مثلا الان سوال
از وزير محترم اطلاعات يا استيضاح آقاي فرجي‌دانا تا حدود زيادي اين‌گونه
است.
دولت در مقابل چه كار كرده است؟ اين موارد چقدر مورد رايزني قرار گرفته‌اند؟
بله، اين موارد بارها به نمايندگان سوال‌كننده و استيضاح‌كننده توضيح داده
شده است. دولت مشخصا درباره عزل و نصب‌هاي وزارت علوم توضيح داده كه اين از
اختيارات وزير است و افراد منتصب شده هم با هيچ منع قانوني براي قرار
گرفتن در پست‌هايي كه به آن انتقاد وجود دارد، مواجه نبوده‌اند. به هر حال
اين دولت روش خاصي براي مديريت دارد و طبيعتا مديراني مي‌خواهد كه اين روش
را اولا قبول داشته باشند و ثانيا بتوانند آن را اجرا كنند. به هر حال برخي
مديران يا ضعف اجرايي دارند يا سياست‌هاي دولت را قبول ندارند و آن را
برنمي‌تابند و حتي در مقابل سياست‌هاي دولت تدبير و اميد جبهه هم
گرفته‌اند. خب دولت چرا بايد مديراني را در كار داشته باشد كه اصلا سياست
او را قبول ندارند؟ مگر مي‌شود با چنين نظام مديريتي كار كرد؟
پس از صحبت‌هاي شما مي‌توان اين برداشت را داشت كه قسمتي از اين سوال‌ها و استيضاح‌ها سياسي هستند.
بله، از سوال و استيضاح مي‌شود به محتوا و نظر طراحان آن پي برد. پس
بنابراين وقتي مي‌گويند كه چرا شما فلاني را عزل يا نصب كرديد، مشخص است كه
مي‌خواهند از آن به عنوان ضربه زدن به وزارتخانه و حاكم كردن سيستم قبلي
استفاده كنند. البته برخي نمايندگاني كه اين دست ابهامات را دارند واقعا
دغدغه‌مند هستند و توضيحات دولت هم بر آنها اثر مي‌كند. وزير كسي را
مي‌خواهد كه هماهنگ با دولت باشد و سياست‌هاي كلي را قبول داشته باشد اما
برخي چون با اين دولت مشكل دارند، توقع دارند تا مديران دولتي هم از طيفي
باشند كه به آنها نزديك است و از اين طريق شاهد سياست‌هايي باشند كه خودشان
مي‌پسندند.
گفته شده مشخصا در موضوع استيضاح آقاي فرجي‌دانا رايزني‌هايي در
سطح هيات رييسه مجلس هم انجام شده و حتي آقاي ابوترابي هم قبول كرده كه
براي ميانجيگري وارد شود. چقدر در جريان اين رايزني‌ها هستيد و طرفين اين
رايزني‌ها چه كساني بودند؟ نكته مهم‌تر اينكه چقدر اين رايزني‌ها توانسته
موفق باشد؟
به هر حال هروقت استيضاحي به شكل جدي مطرح مي‌شود، رايزني‌هايي در سطح مجلس
شكل مي‌گيرد. البته من از جزييات مواردي كه شما گفتيد اطلاعي ندارم اما
اين دست رايزني‌ها طبيعي است. تا حالا هم تعداد زيادي سوال و استيضاح به
جريان افتاده‌اند كه نهايتا منتفي شده‌اند و اين مربوط به كاري است كه
معاونت‌هاي پارلماني و همين‌طور هيات رييسه مجلس در يك راستا انجام
مي‌دهند. هيات رييسه مجلس تا حالا براي كم كردن بار فشار از روي دولت
تلاش‌هاي خوبي انجام داده است. فراموش هم نكنيم كه اين طرح‌هاي استيضاح و
سوال در مجلس هم مخالفاني دارد كه آنها هم در فرآيند اين رايزني‌ها به هر
حال ايفاي نقش مي‌كنند.
فكر مي‌كنيد چقدر اين رايزني‌ها موفق باشد؟ آيا احتمال اينكه طرح‌ها منتفي
شوند يا اينكه در مجلس نتوانند اكثريت نمايندگان را قانع كنند، وجود دارد؟
الان پيش‌بيني دقيقي از اين موضوع وجود ندارد. از يك سو طرح‌هاي استيضاح
اخيرا مطرح شده‌اند و هنوز در مرحله اجرا قرار نگرفته‌اند و از طرف ديگر هم
تعطيلات يك هفته‌يي مجلس باعث شده تا بسياري از نمايندگان به حوزه
انتخابيه خودشان بروند و اين كار لابي‌گري و رايزني را كمي مشكل مي‌كند.
رايزني‌هاي جدي از هفته آينده شروع خواهد شد و دولت هم اميدوار است كه
بتواند در اين راستا موفق باشد، به خصوص آنكه هيات رييسه مجلس در موارد قبل
نشان داده كه اين توان را دارد تا در راستاي كم كردن فشار روي دولت موفق
ظاهر شود.