شبان شهیدی مودب - در این هفته در یکی از روزنامه های اقتصادی مطلبی باعنوان "افول صنعت در راه است" بقلم آقای مجید قاسمی فیض آبادی منتشر شده بود که نویسنده "افزایش ناگهانی و پنج برابری خوراک گازی شرکت های پتروشیمی" را مطرح و با ادله و شواهد بدان اعتراض کرده بود. هم چنین معاون رئیس جمهور در دیدار با مسئولان گردش گری کشور ایتالیا مطالبی را مطرح کرده اند که حاکی از علاقه جناب سلطانی فر به توسعه گردشگری در ایران است.
این دو مطلب بهانه تحریر این مقاله است.
این روزها که یخ تحریم های ناروا علیه ایران بسوی ذوب شدن پیش میرود مسئولان و دست اندر کاران بدفعات از اقبال سرمایه گذاران و جهانگردان برای آمدن به ایران سخن می گویند بدون اینکه به میزان آمادگی کشور ما و وجود زیر ساخت های لازم در این خصوص اشاره ای بکنند.
مطلب آقای فیض آبادی و گران شدن قیمت خوراک واحد های پتروشیمی اتفاقا یکی از مولفه های مربوط به سرمایه گذاری در صنعت گاز در ایران مربوط میشود که اگرمهمترین عامل نباشد یکی از اصلی ترین فاکتورهای مورد نظر بانکها و شرکت های سرمایه گزاریست. دکتر سلطانی فر هم از توسعه حمل و نقل هوایی بین ایران و ایتالیا برای تسهیل گردش گری بین دوکشور اشاره می کنند که باز این مسئله از اهم مسائل در برنامه های جذب گردش گران می باشد.
برای سرمایه گذاری در هر بخشی در کشور ما چند عامل وجود دارد که کیفیت و کمیت قیمت و آماده بودن آنها میتواند به قابل رقابت بودن ایران با دیگر کشور های پر جاذبه بیانجامد.
مثلا در حوزه نفت و گاز و ساخت پالایشگاه یا صنایع فولاد برای سرمایه گذار خارجی، بانکی که باید برای او تامین اعتبار کند و شرکت های بیمه ای که با لحاظ ریسکهای موجود و محتمل، سرمایه را بیمه می کنند، مکان، نیرو ی متخصص محلی،کیفیت راه های ارتباطی، سرعت عمل در نقل و انتقالات بانکی، تسهیلات اینترنتی ، هولت های گمرکی، امنیت متخصصان یا کارگران خارجی که باید در پروژه ها ی سرمایه گذار بکار گرفته شوند، سرعت و سهولت ثبت شرکت هاف تسهیلات روادید برای رفت و آمد افراد خارجی درگیر در طرحهای سرمایه گذار،قیمت مسکن و مزد کارگر، تسهیلات بندری برای صدور محصولات به خارج و بلاخره قیمت مواد خام و "خوراک" از جمله عامل های مهمی ای است که به جذب یا دفع سرمایه خاجی در ایران منجر میشود.
البته در این خصوص دو مولفه دیگر حیاتی نیز وجود دارد که ثبات و توانمندی دولت ما برای سرمایه گذار و حفظ استقلال سیاسی و اقتصادی برای کشور ما می باشد. مثلا برای سرمایه گذاران انگلیسی در صنعت نفت ایران در گذشته نفوذ دولت انگلیس در ایران که از ارتش گرفته تا مجلس را در اختیار داشتند و ضعف و وابستگی دولت ها در ایران، منافع سرمایه گذاران انگلیسی را تامین میکرد اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی که ایران کشوری مستقل شد و صلاح و مصلحت کشور بدون دخالت خارجی تعیین می شود، اگر دولت ضعیف باشد و امضای مسئولان اعتبار لازم را نداشته باشد و هر دولت جدیدی که زمام امور را بدست میگیرد بدون مطالعه به وضع مقررات جدید اقدام کند، طبعا هیچ سرمایه گذار خارجی رغبتی برای آمدن به کشور را نخواهد داشت. یا اگر در اعمال مقررات هماهنگی وجود نداشته باشد و مثلا وزارت خارجه و دیگر ارگانهای ذیربط برای صدور ویزا سرعت عمل نشان ندهند، گمرک در مبادی ورودی بهانه تراشی کند و نیروهای مسئول انتظامی توجیه نشده باشند و یا سرعت اینترنت در کشور بالا نباشد و برای هر مراجعه تخصصی به اینترنت فیلتر وجود داشته باشد، طبعا سرمایه گذار خارجی در این دنیای پر رقانت به کشور دیگری روی خواهد آورد.
نکته دیگر در بحث سرمایه گذاری خارجی، مسیر طولانی ای است که از زمان عقد مکتوب تفاهم نامه اولیه تا ورود سرمایه به کشور وجود دارد. در گذشته به محض امضای اولین یاد داشت تفاهم، مسئولان مصاحبه و اعلام می کردند که مثلا در چند ماه گذشته فلان میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب شده در حالی که چنین ادعایی وجود خارجی نداشت و موجب خوش باوری کاذب می شد.
آگر لازم باشد که در این خصوص خبری منتشر شود تنها زمانی که اولین واریز سرمایه به یک بانک داخلی صورت گرفت یا برای یک خریدی خارجی توسط سرمایه گذار تامین اعتبار شد می توان از جذب سرمایه خارجی سخن گفت.
نکته دیگر سرعت عملی است که باید در عقد نهایی قراردادها، البته با رعایت دقیق ضوابط. صورت گیرد زیرا سرمایه گذار خارجی، سرمایه را از بانک ها تامین می کند و معمولا در بانک ها صف متقاضیان اخذ وام وجود دارد و بانک به پروژه های دارای توجیه اقتصادی وام میدهد و در این خصوص کشور علاقمند به جذب سرمایه باید بگونه ای رفتار کند که سرمایه گذار به سود برگشتی معقول خود برسد و به موقع نیز بتواند طرح اخذ وام را به بانک تامین کننده ارائه دهد ولی اگر کشور طرف قرارداد سرمایه گذار خارجی، صلابت، اختیار یا سرعت عمل در تصمیم گیری نداشته باشد یا جو زده رسانه های خاص باشد و سرمایه گذار را معطل کند قهرا مرغ سرمایه از قفس می پرد و با توجه به درز اطلاعات در میان سرمایه گذاران خارجی، دیگر سرمایه گذاران نیز رغبتی از خود نشان نخواهند داد و در نهایت اگر در کشوری فساد اداری و رشوه خواری رایج باشد و سرمایه گذار در هر مراجعه ای مجبور باشد جیب دلالان و باج بگیران و آقا زاده های خاصی را پر کند، سرمایه گذار عطای کشور محل سرمایه گذاری را به لقایش خواهد بخشید و غزل خدا حافظی را خواهد خواند.
بنا بر این، ضمن آرزوی توفیق برای کلیه دست اندر کاران صدیق و سالم در وزارت خانه های مسئول در امر جذب سرمایه خارجی باید پیشنهاد و اصرار کرد که اولا می بایست قوانین ومقررات را با ظرافت و درک حساسیت های جهانی وضع کرد، ثانیا یک شورا یا کمیته هماهنگی در این خصوص در کشور تشکیل یا اگر وجود دارد فعال شود تا با بهره گیری از تجارب شکست خورده گذشته و استفاده از تجارب موفق دیگران،امور به درستی به سر انجام برسد.
باید پذیرفت که هیچ سرمایه گذاری در هیچ کشوری برای زیان دادن در مملکت ما سرمایه گزاری نمی کند و مسئولان ما نیز نمی توانند به صرف جذب سرمایه خارجی به هر شرایطی تن بدهند.
آن چه که مهم است این است که امور باید بصورت برد برد دو طرف صورت گیرد و در این امر نباید شعار زدگی و گریز از واقعیت های موجود رایج شود.
در امرجذب گردشگران خارجی نیز نباید دچار خوشبینی کاذب شد و باید پذیرفت که درگشور ما علیرغم اقداماتی که در گذشته صورت گرفته هنوز زیر ساخت های لازم وجود ندارد و حساسیت های فرهنگی نیز به گونه ایست که در امر توسعه گردش گری باید با به کارگیری افراد دارای اهلیت به تدریج به امر لازم توسعه گردش گری پرداخته شود.
وقتی ما هواپیما، قطار، اتوبوس، اقامتگاه و حتی سرویس های بهداشتی آبرومند بین جاده ای به تعداد کافی، حتی برای سفرهای داخلی خودمان نداریم و از تسهیلات کارت اعتباری بین المللی، اینترنت بدون فیلتر، راهنماهای مسلط به زبان خارجی به تعداد لازم محرومیم، طبیعی است که ابتدا همان گونه که جناب سلطانی فر به درستی به یک مورد خاص اشاره کرده اند، نباید به طرح انتظارات دور از واقعیت بپردازیم.
البته این رشته سر دراز دارد و بحث مستوفایی را می طلبد که بقول شاعر این سخن بگذار تا وقت دگر.