فرارو- همه چیز برای اجرای توافق نامه ژنو مهیا است. هم کارشناسان ایران و ۱+۵ برای اجرای آن به توافق رسیدند، هم معاونان سیاسی اختلافات باقی مانده از نشست کارشناسات را حل کردند و هم آژانس بین المللی انرژی اتمی خود را آماده اجرای وظایف مندرج در توافق نامه کرده است. مانده تنها یک مهر تایید پایتختها.
پس از حل و فصل اختلافات باقی مانده ایران و گروه ۱+۵ در توافق ژنو در نشست معاونان سیاسی ایران، آمریکا و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که از نشست کارشناسان باقی مانده بود، آژانس بین المللی انرژی اتمی خود را آماده اجرای توافق ژنو میکند.
بخش عمدهای از «برنامه اقدام مشترک» توافق ژنو بر نظارتهای بیشتر حول محور برنامه هستهای ایران متمرکز شده است.
در بندی از بخش «نظارتهای بیشتر» برنامه اقدام مشترک آمده است که ایران باید امکان «دسترسی روزانه بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به فردو و نطنز با هدف بررسی فایلهای ضبط شده دوربینها در مواقعی که آنها برای بازرسی دورهای موسوم بهDIV، IIV، PIV و بازرسیهای سرزده در سایت حضور ندارند» را فراهم کند.
در ادامه این بند تاکید شده است که ایران باید دسترسی هدایت شده بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به «کارگاههای مونتاژ سانتریفیوژ، کارگاههای تولید روتورسانتریفیوژ و محلهای نگهداری و معادن اورانیوم و تخلیص اورانیوم» را ایجاد کند.
بر همین اساس منابع دیپلماتیک در وین در گفتگو با خبرگزاری رویترز اعلام کردند، برای نظارت در زمینه توافق هستهای بر اساس توافق ژنو، آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) در حال بررسی حضور بازرسان بیشتر و تاسیس یک دفتر موقت در ایران است.
رویترز دلیل این مساله را به نقل از منبع دیپلماتیک خود، کاهش زمان و هزینه رفت و آمد به ایران و امکان نگهداری از وسایل مخصوص عنوان کرد. این منبع دیپلماتیک اعلام کرد فکر نمیکنم این موضوع حساسی باشد و یک موضوع طبیعی برای دسترسیهای روزانه است. اگر کارکنان آژانس آنجا باشند باید یک دفتر داشته باشند.
رویترز در ادامه اعلام کرد هنوز مشخص نیست آیا این نهاد بینالمللی این موضوع را با جمهوری اسلامی مطرح کرده است یا خیر چراکه میزان نظارت آژانس میتواند بحثانگیز باشد.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی به این خبر واکنش نشان داد که چنین هماهنگی صورت نگرفته است. او با تکذیب این خبر به فارس گفت: این مطلب پایه خبری درستی ندارد چون نه آژانس بین المللی انرژی اتمی چنین چیزی را از ما خواسته نه ما مذاکراتی را در این باره با آژانس انجام دادهایم.
بر اساس واکنشی که سازمان انرژی اتمی به درخواست آژانس برای بازگشایی دفتری در تهران نشان داده است میتوان درک کرد که هنوز اعتماد تهران به آژانس جلب نشده است؛ اعتمادی که در پی افشای اطلاعات محرنامه از برنامه هستهای ایران، در سالهای گذشته سلب شده است.
ظرف سالهای اخیر ایران بارها آژانس را متهم کرده که اطلاعات محرمانهاش از طریق این سازمان فنی حقوقی درز پیدا کرده است و در اختیار نهادهای جاسوسی و اطلاعاتی کشورهای غربی قرار گرفته است. اطلاعاتی که به گفته مقامات جمهوری اسلامی ایران در سوء قصد به جان دانشمندان هستهای و انجام عملیات تخریبی علیه فعالیتهای هستهای ایران مورد استفاده قرار گرفته است.
بر همین اساس در این سالها یکی از موانع پیش روی تهران و آژانس برای دستیابی به توافق برای تدوین مدالیته حل و فصل پرونده ابعاد نظامی احتمالی برنامه هستهای ایران همین عدم اعتماد بوده است.
بر پایه همین اعتماد سلب شده، تهران تاکید داشت توافق بر سرمدالیته همکاری باید منوط و مشروط به حفظ اسرار و اطلاعات برنامه هستهای ایران و بهخصوص سایت پارچین باشد.
این در حالی است که آژانس با تاکید بر اینکه یک نهاد صرفا فنی و حقوقی است و اطلاعات لو رفته از برنامه هستهای ایران هم از جانب خود نمیدانست از پاسخ به درخواست تهران برای اعطای تعهد برای محرمانه ماندن اطلاعات کسب شده از برنامه هسته ایاش خودداری کرد.
با این حال با توجه به تاکید دولت حسن روحانی برای پایان دادن به مناقشه هستهای از طریق همکاریهای همه جانبه، به نظر میرسد که چارهای وجود نداشته باشد که این بار یا تهران اعتماد کند به آژانس و این نهاد نظارتی در ایران دفتری برای بازرسان خود تهیه کند و یا اینکه سازمان انرژی اتمی پیش گام شود دفتری برای استقرار بازرسان فراهم کند.
در هر حال با توجه به تعهدی که جمهوری اسلامی ایران در توافق ژنو داده است ضروری به نظر میرسد که از این پس باید در تاسیسات هستهای ایران به روی بازرسان باز باشد. رفت و آمد روزانه بازرسان از تهران به وین هم که تقریبا غیر ممکن است. بر این اساس بهتر است سازمان انرژی اتمی به جای تکذیب برای موضوعی که در مذاکرات جا مانده است راهکاری منطقی پیدا کند.
با توجه به اینکه کمتر از یک هفته دیگر توافق ژنو با تایید پایتختهای ایران و شش کشور عضو گروه ۱+۵ به اجرا گذاشته شود، ضروری است که دو طرف پیش از آنکه مهر تایید خود را پای این توافقنامه بزنند برای آنکه در میانه راه با مشکلی روبرو نشوند جهت استقرار بازرسان آژانس با حفظ ملاحظات امنیتی جمهوری اسلامی ایران فکری چارهای بیندیشند.