بيش از دو دهه از زمان تاسيس نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران مي‌گذرد اما شايد بسياري از شهروندان از تمامي وظايف آن با‌خبر نباشند، آنچه در زير آمده اهم وظايف ناجاست.
استقرار نظم، امنيت و تامين آسايش عمومي و فردي، مقابله و مبارزه قاطع و مستمر با هرگونه خرابكاري، تروريسم، شورش و عوامل و حركت‌هايي كه مخل امنيت كشور باشد، با همكاري وزارت اطلاعات از وظايف نيروي انتظامي است.
تامين امنيت براي برگزاري اجتماعات، راهپيمايي‌ها و فعاليت‌هاي قانوني، مجاز و ممانعت و جلوگيري از هرگونه تشكل و راهپيمايي و اجتماع غيرمجاز و مقابله با اغتشاش، بي‌نظمي و فعاليت‌هاي غيرمجاز، اقدام در زمينه كسب اخبار و اطلاعات در محدوده وظايف محوله و همكاري با ساير سازمان‌ها و يگان‌هاي اطلاعاتي كشور در حدود وظايف آنها و نيز حراست از اماكن، تاسيسات، تجهيزات طبقه‌بندي شده غيرنظامي و حفظ حريم آنها به استثناي موارد حساس و حياتي به تشخيص شوراي عالي امنيت ملي كه به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي خواهد بود از ديگر ماموريت‌هاي اين نهاد است.
از ميان وظايف ناجا مي‌توان به حفاظت از مسئولان و شخصيت‌هاي داخلي و خارجي در سراسر كشور به استثناي داخل پادگان‌ها و تاسيسات نظامي، مگر در مواردي كه بنا به تشخيص شوراي عالي امنيت ملي اصل انقلاب يا دستاوردهاي آن در معرض خطر باشد كه به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي خواهد بود و جمع‌آوري سلاح، مهمات و تجهيزات غيرمجاز و صدور پروانه نگهداري و حمل سلاح شخصي و نظارت بر نگهداري و مصرف مجاز مواد ناريه با هماهنگي وزارت اطلاعات برابر طرح‌هاي مصوب شوراي امنيت كشور اشاره كرد.
مبارزه با موادمخدر، قاچاق، منكرات و فساد، پيشگيري از وقوع جرم، كشف جرايم، بازرسي و تحقيق، حفظ آثار و دلايل جرم، تشخيص هويت، كشف علمي جرايم و دستگيري متهمان و مجرمان و جلوگيري از فرار و اختفا آنان و اجرا و ابلاغ احكام‌قضايي نيز از جمله وظايفي است كه مطابق قانون به عنوان ضابط قوه‌قضائيه به نيروي انتظامي محول شده است.
مراقبت و كنترل مرزهاي كشور، اجراي معاهدات و پروتكل‌هاي مصوبه مرزي و استيفاي حقوق دولت و اتباع مرزنشين در مرزها و محدوده انحصاري اقتصادي درياها نيز بر عهده نيروي انتظامي است.
همچنين اجراي قوانين و مقررات مربوط به گذرنامه به غير از گذرنامه سياسي و خدمت، ورود و اقامت اتباع خارجي با هماهنگي وزارت امور خارجه در مورد اتباع خارجي تحت پوشش ديپلماتيك و ورود و خروج و اقامت اتباع خارجي و صدور گذرنامه با هماهنگي وزارت اطلاعات از ديگر وظايف ناجاست.
از زمان تاسيس اين نهاد وظايفي نظير اجراي قوانين و مقررات راهنمايي و رانندگي و امور توزيع و حفظ حريم راه‌هاي كشور، اجراي قوانين و مقررات وظيفه عمومي، نظارت بر اماكن عمومي و انجام ساير امور مربوط به اماكن مذكور برابر مقررات مصوب، همكاري با ساير نيروهاي مسلح كشور در مواقع لزوم و همكاري با دبيرخانه اينترپل نيز به آن وارد شده است.
همكاري با وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، موسسات و شركت‌هاي دولتي و وابسته به دولت، بانك‌ها و شهرداري‌ها در حدود قوانين و مقررات مربوط براي ايجاد و توسعه زمينه‌هاي فرهنگي لازم به منظور كاهش جرائم و تخلفات و تسهيل وظايف محوله نيز بر عهده ناجاست.
انجام امور امدادي و مردم ياري در مواقع ضروري با هماهنگي مراجع ذيربط، سازماندهي، تجهيز، آموزش يگان‌هاي انتظامي و آماده‌كردن آنان براي اجراي ماموريت‌هاي محوله، تامين و حفاظت تاسيسات، سربازخانه‌ها و قرارگاه‌ها و تامين دفاع‌هوايي تاسيسات و نقاط حساس مربوط، در حد برد سلاح ضد‌هوايي سازماني، با هماهنگي و كنترل عملياتي نيروي‌هوايي از وظايفي است كه قانون‌گذار بر عهده نيروي انتظامي قرار داده است.
طبق اعلام پايگاه اطلاع‌رساني پليس، تامين نيازهاي پزشكي پرسنل و اداره بيمارستان‌ها و درمانگاه‌هاي مربوط، تهيه طرح نيازمندي‌هاي لجستيكي و اقدام براي تهيه و خريد اقلام و خدماتي كه از سوي فرماندهي كل نيروهاي مسلح به عهده نيروي انتظامي واگذار شده و اقدام براي خريد املاك و احداث تاسيسات مورد نياز برابر طرح‌هاي مصوب نيز از ديگر وظايف ناجاست.
از ديگر وظايف نيروي انتظامي مي‌توان به تلاش مداوم و مستمر براي حفظ و صيانت سازمان در زمينه‌هاي امنيتي و حاكميت كامل فرهنگ و ضوابط اسلامي در اين نهاد اشاره كرد.