ماه محرم

کشتی «سفینة النجاة» برای دومین سال پیاپی در میدان آزادی ساخته و مستقر و پرچم‌های قرمزرنگ منقش به حدیث «ان الحسین مصباح الهدی و سفینة النجاة» و همچنین نام متبرک ائمه معصومین علیهم السلام بر فراز این کشتی نصب شده است.

دلدادگان اهل بیت (ع) در روز حرکت اسرای کربلا به سمت شام، با برپایی کاروان نمادین اسرای کربلا در خیابان امام خمینی (ره) در شهر قم به یاد اسیری و بی‌پناهی بازماندگان دشت کربلا به عزاداری پرداختند.

بزرگترین تعزیه میدانی کشور با موضوع شجاعت ابوالفضل‌العباس (ع) در حمایت از امام حسین (ع) و با عنوان «اشجع الناس» عصر پنجشنبه (۲۸ تیر ۱۴۰۳) در روستای صحرا رود فسا برگزار شد. این تعزیه ۲۵۰ سال قدمت دارد و در آن ۱۲۰۰ نفر به عنوان بازیگر و عوامل حضور دارند. تعزیه میدانی روستای صحرارود فسا، هر سال ۲ روز پس از عاشورای حسینی برگزار می‌شود و آذر ۱۳۹۱ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

مراسم یوم‌الدفن شهدای کربلا و آیین سنتی حمل نمادین بیل، کلنگ، حصیر و کفن به نیت تدفین شهدای کربلا، روز دوازدهم ماه محرم (مصادف با سومین روز شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفای‌شان) نزدیک به یک قرن است در مسجد سقایان اهر برگزار می‌شود.

حسینیه اعظم برغان بزرگترین بنای خشتی استان البرز است و در سال ۱۹۳۱ هجری بنا شد، بیش از ۵۳۱ سال است مراسم تعزیه خوانی در ماه محرم با حضور استادان و پیشکسوتان تعزیه خوانی در این حسینیه اجرا می‌شود. همچنین بیش از ۳۰۰ سال است که در مسجد امام حسین (ع) روستای تالیان نمایش مذهبی با حضور مردم و تعزیه خوانان محلی برگزار می‌شود.

مراسم تعزیه شهادت امام حسین (ع) و حرکت کاروان اسرای کربلا در روز یازدهم محرم و با حضور گسترده مردم از سراسر کشور در نوش آباد کاشان برگزار شد.

فصل ششم «حسینیه معلی» با بازنمایی مراسم و مناسک اقوام مختلف ایرانی و دغدغه‌های اجتماعی توانسته بیشترین توجه و رضایت را در میان ویژه برنامه‌های محرمی به خود اختصاص دهد.

اولین تور‌های محرم گردی در ایران مختص گردشگران خارجی و در استان یزد برگزار می‌شده است، اما رفته رفته این نوع گردشگری در سراسر کشور رواج پیدا کرده و افراد با علایق مختلف از آن استقبال می‌کنند. موسسه تهران شناسی با آغاز پژوهش درباره محرم و آئین‌های محرمی در تهران از دهه هشتاد، گامی مهم در جهت معرفی این بخش از فرهنگ و تاریخ ایران برداشت. برنامه محرم گردی در اوایل دهه نود به منظور آشنایی افراد علاقمند به تاریخ و آئین‌های مذهبی در تهران آغاز و برخلاف تصور، متقاضیان این تور‌ها فقط افراد مذهبی نیستند. بلکه طیف وسیعی از افراد با سنین و علایق مختلف در آن تور‌ها شرکت می‌کنند. محرم گردی نه تنها به عنوان یک نوع گردشگری مذهبی، بلکه به عنوان راهی برای شناخت فرهنگ و تاریخ غنی ایران، اهمیتی فزاینده پیدا کرده است. این تور‌ها به افراد کمک می‌کنند تا درک عمیق‌تری از آداب و رسوم و باور‌های مردم ایران و عاشقان امام حسین (ع) در این ایام پیدا کنند و با نگاهی متفاوت به آداب و رسوم و تاریخ عزاداری نگاه کنند.

آیین سنتی و معنوی عزاداری و نخل برداری روز عاشورا، عصر سه شنبه (۲۶ تیر ۱۴۰۳) با حضور هیات‌ها و دسته‌های عزادارای و سوگواران حسینی در حسینیه باغ بهار مهریز استان یزد برگزار شد.

مراسم عزاداری سنتی عاشورای حسینی طایفه آتمیانلو در منطقه عشایری کوچ گولی شهرستان اهر با حضور عاشقان اهل بیت و شهدای کربلا برگزار شد.

سه‌شنبه ۲۶ تیرماه ۱۴۰۳ همزمان با عاشورای حسینی، مراسم عزاداری و خیمه سوزان در چهارراه گلوبندک تهران برگزار شد. در این مراسم به صورت نمادین واقعه ظهر روز عاشورا بازسازی می‌شود.

ژوزه مورایس سرمربی سپاهان اصفهان که به‌تازگی در ایران مسلمان شده است و نام محمد را نیز برای خود انتخاب کرده در مراسم عزاداری روز عاشورا شرکت کرد.

آئین خیمه سوزان موکب خیام الحسین، ظهر عاشورا به همت کربلایی‌های مقیم قم در ابتدای بلوار پیامبر اعظم این شهر برگزار شد. پس از به آتش کشیدن نمادین خیام حسینی عزاداران هروله کنان به سمت حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) حرکت کردند و در مصیبت جان‌سوز واقعه روز دهم بر سر و سینه زدن و اشک ماتم ریختند.

مراسم سوگواری روز عاشورا، عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع)، صبح سه‌شنبه (۲۶ تیر ۱۴۰۳) با حضور عزاداران حسینی در قم برگزار شد.

بی تردید یکی از گروه‌های نقش آفرین در نهضت عاشورا، زنان بودند. در پشت میدان کربلا و در جایی که با نام «خیمه‌ها» از آن یاد می‌کنیم. این پرورش یافتگان مکتب کربلا، بنای عهدی را استوار ساختند که تندباد‌های حوادث روزگار و فراز و نشیب‌های تاریخ قادر به رخنه در آن نیست. از همین رو اینان نام خویش را با حضور در خیل عاشوراییان جاودانه کردند. زنان عاشورایی الگو‌هایی هستند که از آنان در عصر کنونی الگوبرداری شده و همچون از خصلت‌های ولایت پذیری، صبوری، استواری و گذشت بهره مندیم. مادران و همسران شهدا و حضور گسترده زنان در مناسبت‌ها و عزاداری‌های حسینی در هر دوره‌ای الگو خواهند بود و نام، یاد و رفتار آنان در تاریخ ماندگار است.

آیین شمع پایلاما یکی از ۹ آیین عاشورایی آذربایجان شرقی است که به عنوان میراث ناملموس کشور در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. بر اساس روایتی که حکایت از اتراق کاروان امام حسین (ع) از مکه تا کربلا در ۴۱ منزل می‌کند، عزاداران شهر مراغه از بعد اذان ظهر تاسوعا تا غروب شب عاشورا به صورت انفرادی و یا گروهی و در قالب دسته‌های عزاداری از یک مسجد به مسجد دیگر رفته و مراسم پخش و روشن کردن ۴۱ شمع در ۴۱ مسجد شهر را آغاز می‌کنند. آیین‌های عزاداری تیمچه مظفریه و شاخسین- واخسین (شاه حسین- وای حسین) تبریز، مشعل گردانی روستای شیشوان عجب‌شیر، تخته زنی روستای فیروز سالار آذرشهر، علم‌گردانی روستای سیه سران جلفا، شبیه‌خوانی شهر بخشایش و علم بندی و شمع پایلاما در شهرستان مراغه از جمله آیین‌های عاشورایی هستند که تاکنون از آذربایجان شرقی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند.

آیین سنتی چوب‌بازی در ایام عزاداری ماه محرم در برخی از محله‌های شهر دزفول در استان خوزستان در دهه نخست ماه محرم اجرا می‌شود. این مراسم نمادی از صحنه جنگ است که به‌صورت نمایشی همراه با طبل، دهل، صدای شیپور و سرنا در جلو تکایا و در محله‌های عزاداری انجام می‌شود. در این مراسم عده‌ای از مردان به دو گروه تقسیم می‌شوند و با چوب، سپر و شمشیر و زره با یکدیگر به مبارزه نمایشی می‌پردازند.

هر ساله با آغاز محرم و عزای امام حسین و یارانش در طول ده شب حلیمی خوشمزه با سبکی خاص در فین بندرعباس پخته می‌شود. پختن حلیم در خُمره‌های سفالین قدمتی به درازنای تاریخ فین دارد. آیینی منحصر به فرد فینیان که هر محرم در هشت نقطه از فین انجام می‌شود.

عزاداری در هر نقطه از ایران دارای آداب و رسوم خاصی است. سوگواران ابا عبدالله (ع) علاقه خاصی به این رسوم از جمله آداب نذری دادن در مراسم‌های روضه دارند. بانی یا بایانِ مجلس روضه و عزا، بسته به توانِ مالی که در اختیار دارند، نذری خاصی بین‌مردم پخش می‌کند. تنها نذری که در تمام هیئت‌های عزاداری و در هر زمان و مکانی بین عزاداران توزیع می‌شود و همه مردم نسبت به آن علاقه بسیار خاصی دارند، چای است که علاوه بر درون هیئت و تکایا، مجالس خانگی و ایستگاه‌های صلواتی متعددی در سطح شهر اقدام به توزیع چای نذری در بین مردم می‌کنند. بسیاری از مردم چای نذری امام حسین (ع) را به نیت شفا و ثواب و تبرکی آن می‌خورند و برای آن‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد که حتما از این نذری در طول ایام محرم استفاده کنند. در هیئت‌هایی که شلوغ هستند به طور معمول یک یا چند نفر به صورت مداوم در حال چیدن استکان‌ها داخل سینی و چند نفر دیگر هم با گرداندن سینی چای میان عزاداران از آن‌ها پذیرایی می‌کند.

مراسم ورود نمادین شبه کاروان حسینی به سرزمین کربلا عصر هشتمین روز محرم ۱۴۴۶ با حضور اقشار مختلف مردم از شهر‌های کشور از مرکز هیئت حسینی نوش آباد به طرف خیابان امام خمینی، بلوار ایثارگران، بلوار محرم و زمین خیمه‌گاه در این شهر برگزار شد.