سقاخانه ها به عنوان نمادهای فرهنگی و مذهبی در ایران نقش مهمی در تأمین آب رهگذران و مسافران داشتهاند، سقاخانه ارباب میرزا به دلیل تاریخچه و معماری خاص خود یکی از سقاخانه های شاخص شهرکرد محسوب میشود.
قدمت این سقاخانه که به دوره قاجار باز میگردد، در محلهای به نام «بلوردیها» و قلعه قدیم دهکرد واقع شده که از محلات بسیار قدیمی شهرکرد است. این بنا با تزئیناتی همچون نقاشی، آینهکاری و کاشیکاری آراسته شده که در دو سوی در ورودی، دو سکوی سنگی جای گرفته و در دو طرف و روبهرو نمای جنوبی بخشی از مرثیه معروف محتشم کاشانی دیده میشود.
در این تصویر تاریخی سقاخانه ای در بازار بزرگ تهران را به تاریخ ١٣٠٧ شمسی متعلق به خانواده جان نثار مشاهده میکنید. نفر اول ایستاده از سمت راست حسن جوانشیر، مأمور نظمیه، نفر دوم اسدالله جاننثار و شخص نشسته روی نیمکت اصغر جاننثار نفر وسط حاج رضا جان نثارمؤسس سقاخانه هستند.
سنگابش را نادر غنیمت گرفت و خشتهای طلاییاش را اسماعیل خان هدیه داد. به همین خاطر، هم به سقاخانه نادری معروف است و هم به اسماعیل طلا.
سقاخانه عزیز محمد، با توجه به بحران کمآبی شهر تهران در آن دوران و لزوم وجود سقاخانه ها بهعنوان یکی از منابع تأمین آب مردم و نیز یادآوری واقعه کربلا و بستن آب فرات بر روی حضرت ابا عبداللهالحسین (ع) و یارانش ساخته شده است.
سقاخانه یا سبیل، به لفظ بوسنیایی آن، در برخی شهرهای اروپا و آمریکا وجود دارد. ریشه این سقاخانه ها به دوران سیطره حکومت عثمانی در بالکان برمیگردد. گفته شده که درویشان و محبان اهل بیت که در آن زمان به مناطق غربی جهان اسلام سفر کرده بودند به نیت شهدای مظلوم کربلا سقاخانه هایی برای سیراب کردن مردم بنیان گذاشتند.
شب گذشته یکی از سقاخانه های واقع در دالان ورودی مقبره علامه مجلسی اصفهان تخریب شد.