کنگره آمریکا؛ مشکل اصلی رفع تحریم‌ها

فرارو- محسن صالحی‌خواه؛ اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته در حاشیه حضورش در نمایشگاه کتاب تهران، درباره جلوگیری از تجربه بر هم زدن برجام گفت: «ما تجربه‌های قبلی را حتماً در ذهن داریم. می‌دانیم که کجاها باید تدابیری اتخاذ کنیم و تعهداتی را از طرف مقابل بگیریم که برخی از تجارب تلخ گذشته تکرار نشود.»

به گزارش فرارو، او همچنین در نشست خبری ۸ اردیبهشت نیز در پاسخ به سوال خبرنگار سیاست خارجی فرارو راجع به این که برخی تحریم‌های ایران به کنگره آمریکا مربوط است، اظهار داشت:‌ «درباره خاتمه تحریم‌ها موضع ما در این زمینه روشن است. اینکه طرف مقابل به چه نحوی و با چه سازوکاری و چگونه تحریم‌ها را رفع خواهد کرد، موضوعی است که به خودشان مربوط است. چون خودشان بهتر از هر کسی می‌دانند که تحریم‌هایی که وضع کردند به چه شکلی می‌تواند خاتمه پیدا کند و رفع شود؛ لذا این موضوع باید در نشست‌های مذاکراتی مطرح شود، ولی اینکه هریک از طرفین چطور تعهدات خودشان را اجرا کنند، باید خودشان تعیین کنند.» با توجه به اهمیت کنگره در موضوع رفع تحریم‌ها، قاعدتاً این موضوع باید در مذاکرات یا فراتر از آن مورد توجه دستگاه دیپلماسی قرار گرفته باشد.

قدرتی که نمی‌توان نادیده گرفت

گره اصلی تحریم‌های آمریکا علیه ایران در کنگره قرار دارد. جمهوری اسلامی ایران اگر همین امروز با دولت آمریکا به توافق برسد، دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده باید توافق را برای تصویب به کنگره ببرد و از تصویب مجلس نمایندگان و سنا بگذراند. او همچنین فقط می‌تواند آن دسته از تحریم‌هایی را بردارد یا تعلیق کند که توسط خود او یا روئسای جمهور پیشین اعمال شده است. مثلاً فرمان اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا با شماره ۱۲۱۷۰ که جیمی کارتر آن را در ۲۳ آبان سال ۱۳۵۸ و ۱۰ روز بعد از گروگانگیری در سفارت آمریکا امضا کرد که هنوز هم در جریان است و تمدید می‌شود.

بنابراین تحریم‌هایی که از سوی دولت آمریکا اعمال شده، قابلیت برداشتن از سوی دولت را دارد. پیچیدگی بعدی این است که ایران به دلایل مختلفی تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد که به اعتراف مقامات آن کشور، سخت‌ترین رژیم تحریم‌های جهان هستند. البته این مربوط به سال ۲۰۱۲ یعنی ۱۳ سال قبل است که جو بایدن معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا، عبارت «فلج‌کننده‌ترین تحریم‌ تاریخ‌ تحریم‌ها» را به کار برد. در حال حاضر شرایط خیلی متفاوت است با ذکر این نکته که ایران از سال ۲۰۱۵ تحت تحریم شورای امنیت سازمان ملل نیست. حمایت  از تروریسم، برنامه موشکی و پهپادی، مسائل حقوق بشری از جمله علت تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا علیه ایران هستند. مجموعه تحریم‌های اعمال شده بر ایران، مثل یک شبکه در هم تنیده شده است که رفع آن‌ها به راحتی صورت نمی‌گیرد و پیچیدگی‌های حقوقی بسیاری دارد. اما در این میان نباید کنگره را از یاد برد. رفع تحریم‌های اولیه و ثانویه از مسیر کنگره ممکن است.

معضل در کپیتول هیل

کنگره آمریکا همواره فضایی ضدایران داشته و دارد. تنها کاری که از دست رئیس‌جمهور آمریکا بر می‌آید این است که تحریم‌های کنگره آمریکا را به مدت ۶ ماه تعلیق کند. ایران از سال ۱۹۹۶ با تحریم‌های کنگره آمریکا روبرو شد که مدتی ۱۰ ساله دارد و در سال ۲۰۱۶ برای ۱۰ سال دیگر تمدید شد. آن زمان این قانون با نام ایران و لیبی گره خورده بود و ILSA نامیده می‌شد. سپس لیبی از این قانون حذف و نام آن به ISA تغییر کرد که البته با نام قانون داماتو نیز شناخته می‌شود. این قانون که نقطه آغاز تحریم‌های تجاری به خصوص حوزه نفت و گاز ایران است، به عنوان پایه‌های تحریمی ایران شناخته می‌شود. قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها موسوم به کاتسا که سال ۲۰۱۷ به تصویب رسید نیز یک معضل دیگر است و ایران، کره شمالی و روسیه را شامل می‌شود. قانون اینارا نیز سال ۲۰۱۵ و پیش از تکمیل توافق هسته‌ای اولیه در کنگره آمریکا تصویب شد که دولت آمریکا را ملزم می‌کند هرگونه توافق هسته‌ای جدید با ایران را برای یک بازبینی ۶۰ روزه به کنگره بفرستد و کنگره نیز می‌تواند با این توافق مخالفت کند.

بنابراین، علاوه بر دو قانون تحریمی کاتسا و داماتو، قانون اینارا نیز کار جمهوری اسلامی ایران را با کنگره آمریکا گره خواهد زد که به خاطر فضای قالب ضدایرانی در این نهاد، کاری بسیار سخت خواهد بود. علاوه بر این که بر اساس قانون آمریکا، هر طرح یا لایحه‌ای برای تبدیل شدن به قانون، نیازمند تصویب در هر دو مجلس سنا و نمایندگان است. در حال حاضر جمهوری‌خواهان اکثریت کنگره آمریکا را در اختیار دارند. این توافق هر چه باشد، چه برای تصویب چه برای رفع تحریم‌های در هم تنیده، به کنگره خواهد رفت. جایی که لابی‌گرهای کشورهای مختلف به خصوص اسرائیل در تردد هستند اما فردی را نمی‌شناسیم  که آنجا از منافع مردم ایران دفاع کند.