ايران، رقيب پر توان امريكايي ها در توليد بيوايمپلنت ها

فرارو- يكي از دست آوردهاي نوين علمي ايران طي سال هاي اخير، توليد بيوايمپلنت هاي پوششي و استخواني بوده است.

اين صنعت پيچيده و گران قيمت، كه در دنيا عمدتا در اختيار امريكايي ها بوده، اكنون به دست توان مند محققان ايراني، بومي شده و در اختيار پزشكان و جراحان كشورمان قرار گرفته است. اقدامات مطالعاتي و تحقيقاتي پروژه بيوايمپلنت› از سال 1382 شمسي آغاز شد و در سال گذشته به نتيجه رسيد.

امروزه، جراحان ارتوپد، جراحان قلب، جراحان گوش، گلو و بینی، جراحان فک و صورت، جراحان زیبایی، جراحان اعصاب و دندانپزشكان، از اين محصولات پر ارزش ايراني بهره مي برند.

به گزارش فرارو، نشريه بين المللي "پرشيا" كه در ايران به چاپ مي رسد و داخل و خارج ايران توزيع مي گردد، در شماره تابستان 201 ، در گزارشي مفصل، اين صنعت نوين ايران را مورد بررسي قرار داده است.

توضيحات و مصاحبه اختصاصي پرشيا با مدير عامل تنها شركت سازنده بيوايمپلنت هاي استخواني و پوششي ايراني را در زير بخوانيد:

 بعد از جنگ جهانی دوم و به واسطه پیشرفت های علم پزشکی از جمله تولید انتی بیوتیک، مجروحان جنگی زنده می ماندند. به عبارتی تعداد زیادی از مجروهان جنگی با نقض عضو زنده ماندند. از همان زمان دو گروه کار را شروع کردند. یک گروه تصمیم گرفتند از مواد مرده مثل فلز استفاده کنند و گروه دیگر هم تصمیم گرفتند از بافت زنده استفاده کنند، مثل استخوان فردی که مرده است. گروه اول درگیر این مساله بودند که موادی را پیدا کنند که Biocompatible باشد. هنوز هم دنبال آلیاژهایی از فلزات و پلی مرهایی هستند که Biocompatible باشد.

گروه دوم معتقد بودند که منابع بیولوژیک، ماده اولیه بیولوژیک دارد و خیلی بهتر با بافت بدن تطابق داشته و عملکرد بهتری هم دارد. این بافت ها هم می توانست از بدن حیوان یا انسانی باشد که به تازگی فوت شده. این مساله نباید با پیوند اعضا افرادی که دچار مرگ مغزی شده اند اشتباه شود. در این مورد عضو به صورت کامل پیوند می شود و در نهایت در ایران 100 مورد در سال ممکن است انجام شود . البته از داروی Immunosupprpssive باید استفاده شود. در نهایت هم سیستم ایمنی این اعضا را پس می زند.

بیوگرافی دکتر قهاری:
پیمان قهاری هستم. در شرکت همانند ساز بافت کیش قائم مقام مدیر عامل و عضو هیات مدیره هستم.

اگر اجازه بدهید تاریخچه ای از خودمان و اینکه چطور به اینجا رسیده ایم خدمتتان بگویم.

بیشتر افرادی که در تیم اصلی دانش فنی شرکت هستند دانشجوی پزشکی ورودی 1369 و 1370 دانشگاه علوم پزشکی تهران هستند. ما در یک طرح تحقیقاتی در دانشگاه تهران شرکت داشتیم به نام طرح آناتومو پاتولوژیک قلب که با همکاری پزشکی قانونی کسانی را که به دلایل مشکلات قلبی فوت می¬شوند بررسی می کردیم تا ریسک فاکتورهای بیماری های قلبی در ایران را پیدا کنیم.

گروه دیگری هم داشتند اطلس آناتومی ایرانی درست می کردند. در آن زمان مرحوم آقای دکتر میرخانی رییس بیمارستان امام خمینی و جراح بودند. در آن زمان تکنولوژی ساخت دریچه قلب بیولوژیک را نداشتیم و واردات هم به سختی صورت می-گرفت. ایشان معتقد بودند باید کار تولید دریچه قلب بیولوژیک در کشور آغاز شود. بر همین اساس آقای دکتر میرخانی با هزینه شخصی طرحی را در بیمارستان امام خمینی اجرا کردند به نام امکان سنجی تولید دریچه های هوموگرافت Homograft. در همان زمان ما به عنوان تیم دانشجویی به این طرح وصل شدیم. در آن زمان از پزشکی قانونی نسوج دریچه قلب دریافت می کردیم و دیگر موارد و تجهیزات کاملا از انگلستان می¬آمد حتی آب مقطر. دریچه¬ها طی یک فرآیندی آماده استفاده
می شدند و در نهایت روی گوسفند پیوند می شدند. به عبارتی تا اوایل سال 1373 تکنیکهای اولیه کار را در این طرح یاد گرفتیم. با توجه به هزینه های بالای این طرح و عدم همکاری دانشگاه تهران در پرداخت هزینه ها، کار متوقف شد.

در این زمان طرحی کاملا خارجی را در اختیار داشتیم که باید بومی می شد. این فرآیند خیلی حساس است و باید دقت زیادی می شد تا فرآورده ی نهایی کاملا مشابه نوع خارجی بدست آید، یعنی خواص بیولوژیک و بیومکانیک دریچه قلب باید کامل حفظ شود و درعین حال قابل پیوند به فرد دیگری باشد. یکی از مهمترین نکات این است که در مقیاس آزمایشگاهی ممکن است به نتیجه برسیم ولی باید این نتیجه در مقیاس صنعتی و تولید انبوه هم به دست آید. به طور مثال داشتن شرایط ویژه اتاق تمیز برای این محصولات حیاتی است ولی در آن زمان هیچ شرکتی در ایران توان تولید اتاق تمیز را نداشت. مجبور شدیم این تکنولوژی را هم از صفر یاد بگیریم.

از طرفی همگی دانشجوی پزشکی بودیم و باید درس هم می خواندیم. برای همین خیلی طول کشید ولی حتی پایان نامه های ما در همین ارتباط بود. آقای دکتر میرخانی انکوباتوری درست کرده بودند که دانشجویان را در این راستا پرورش دهند. ایشان معتقد بودند اهمیت این کار از انتقال خون هم مهم تر بود و باید روزی می رسید که کلیه محصولات بیولوژیک در ایران تولید شود. برای همین تمام توان خود را به کار گرفتیم تا هر کدام از ما در یکی از بخش ها تحقیقات پایه ای انجام دهیم. این کار تا سال 1382 طول کشید.

یکی از نتایج جانبی این کار ها تاسیس اولین مرکز پیوند اعضا در سال 1379 در ایران بود. در واقع در این سال پیوند اعضا قانون مدونی پیدا کرد. پیش از این باید به صورت موردی از مراجع فتوا می گرفتیم.

در سال 1382 زیرساختها و دانش فنی تولید بیوایمپلنت توسط اعضای این گروه آماده شده بود و آقای دکتر میرخانی پیشنهاد دادند شرکتی برای ادامه کار تاسیس شود. در همان زمان سازمان گسترش صنایع ایران آگهی داده بودند مبنی بر اینکه از ایده های دانشجویی و تحقیقاتی که امکان صنعتی شدن دارند حمایت می کنند. به این ترتیب شرکت همانند ساز بافت کیش با مشارکت ایدرو تاسیس شد.

آقای دکتر میرخانی پدر معنوی طرح، صاحب ایده و سرماه گذار اصلی طرح بودند. ولی در طی این دور از حضور استادان بزرگوار دیگری هم بهره مند شدیم. از جمله در تیم پیوند پانکراس آقای دکتر لاریجانی بودیم. ایشان که در آز زمان معاون پژوهشی دانشگاه تهران بودند کمک های زیادی به اعضای تیم کردند.

چه محصولاتی تولید می شود؟

بیوایمپلنت های استخوانی و دریچه های قلبی.

اهمیت این کار چیست ؟

تولید بیوایمپلنت رشته ای بسیار جدید است و در سال 1382 که دنبال اسمی برای این کار بودیم وقتی در اینترنت جستجو می کردیم این کلمه را نمی شناخت. در آن زمان فقط کلماتی مثل Biomaterial بود.
این صنعت 30 سال است که در دنیا رایج شده است و عمده شرکت ها آمریکایی هستند. عمدتا هم با سرمایه گزاری دولتی ایجاد شده اند و لی الان سهامی عام شده اند و در بورس معامله می شوند.

اهمیت این کار در دنیا معلوم است. در سال 2001 که تراز تجاری 4/3 تریلیون دلار منفی بوده، تولید Advanced Medical equipment از جمله محصولات مهندسی بافت 243 میلیارد دلار تراز تجاری مثبت داشته است. اهمیت تکنولوژیک و پزشکی آن هم این است که از بالاترین تکنولوزیهای موجود بهره می برد، گاهی جان انسانی را نجات می دهند و گاهی زندگی را برای افراد راحت تر و لذت بخش تر می کنند. ارزش افزوده بسیار بالایی هم دارند. برای همین همه دنیا فعالیت R&D داشته اند ولی هیچ جا به فاز تولید صنعتی نرسیدند به جز آن شرکت های اولیه در آمریکا. اولا بزرگترین شرکت های تولیدکننده آمریکایی هستند. بزرگترین بازار این کار در آمریکاست. در چین، ژاپن و کره جنوبی فعالیت های خوبی دارد می شود. اصولا آمریکا برای رسیدن به بازار کشورهای دیگر یک شرکت های اقماری درست می کنند مثلا یکی از معروفترین شرکت هایی که در کار بیوایمپلنت استخوانی است Osteotech است. این شرکت در فرانسه یک شعبه زده برای سرویس دادن به اروپا.

در اینجا ماده بیولوژیک اولیه که از فردی گرفته شده باید طی یک فرآیندی تبدیل به محصولی شود که استریل و نوتر باشد. پس ما یک محصول به دست جراح می دهیم که اولا استریل باشد و از نظر عدم انتقال هرگونه عامل بیماری زا مطمئن باشد. دوم اینکه سیستم ایمنی را تحریک نکند و به عنوان foreing body شناخته نشود.

آیا رقیبی در منطقه برای کار شما هست؟

اگر منظورتان تولیدکننده بیوایمپلنت است، اصلا. متاسفانه در داخل رقیب های ما واردکنندگان ایمپلنت ها هستند که محصولات با کیفیت پایین را به قیمتهای بالا به فروش می رسانند و متاسفانه آن قدر نفوذ داشته اند که توانستند برای چند ماه حتی کار ما را متوقف کنند. شکایت های زیادی برای جلوگیری از فعالیت ما شده است که خوشبختانه حل شده است. حمایت دولت در این زمینه خیلی لازم است.

چند شرکت مطرح در این زمینه نام ببرید.

 Osteotech, LIfenet, Musculoskeletal Transplant, Foundation (MTS), Regeneration Technalogy, Incorporation (RTI) , TBF, Allpspirce.

چه مدارک تضمین کیفیت دریافت کرده اید؟

 علاوه بر تاییده های داخلی از وزارت بهداشت، Iso 9001(version 2008) ، Iso 13485 version 2003 از BSI انگلستان دریافت کردیم. ولی چون این کار خیلی جدید است هنوز CE برایش درست نکرده اند.

چند درصد از بازار ایمپلنت را در ایران در اختیار دارید؟

 یکی از مشکلات این تکنولوژیِ در دنیا، تهیه ماده اولیه است چرا که ما وابسته به نسوج انسانی هستیم و این وابسته به فوت افراد است. بازاری که در دنیا هست با بازاری که وجود دارد غیر قابل مقایسه است. ما در حال حاضر 000/300 سی سی تولید بیوایمپلنت استخوانی داریم که 10% نیاز کشور است. البته دولت دارد سرمایه گذاری می کند برای افزایش ظرفیت.

فرآیند تولید را مختصرا توضیح دهید.

 به طور کلی سه دسته محصول داریم:
دسته اول محصولات Musculoskeletal : انواع استخوانها چه در فک به کار روند چه در ستون فقرات یا هر استخوان دیگر و تاندون ها و لیگامان ها.

دسته دوم محصولات قلبی عروقی هستند. انواع عروق، دریچه های قلبی و چسبهای بافتی از جنس بیولوژیک که جلوی خونریزی را می گیرند.

دسته سوم، محصولات پوششی هستند مثل پوست، Membranes ، مجاری اداری و قرنیه.

تفاوت کار ما با دیگر کارها در این است که ما خودمان چیزی تولید نمی کنیم بلکه ماده اولیه را از نسوج انسان بر می داریم، فرآوری می کنیم و به صورت محصول جدید با ارزش افزوده بالا به بازار عرضه می کنیم.

در اینجا روش تولید بیوایمپلنتهای استخوانی را به عنوان نمونه توضیح می دهم. هر محصول بیوامپلنت 3 قسمت اصلی دارد. یکی Scaffold اولیه است که عمدتا از جنس کلاژن است.

یک قسمت Physiologically active substance است. ما در هر ماده ای دنبال PAS هستیم. این ماده موثره است که کار را پیش می برد.

سومین قسمت سلول است. یکی از مشکلات سلول Immunity است. هر سلولی را نمی توان منتقل کرد. برخی محصولات باید acellular باشند.

وقتی ماده اولیه دریافت می شود دردمای منهاي 80 درجه سانتي گراد، قرنطینه می شود و این تنها به این علت نیست که باید منتظر جواب آزمایش ها باشیم. حتی اگر دستگاهی اختراع شود که جواب آزمایش ها را یک روزه بدهد ما نمی توانیم بلافاصله از نمونه ها استفاده کنیم. این نگهداری در  دماي منهاي 80 درجه سانتي گراد به کاهش آنتی ژنی سیتی antigenicity کمک می کند.

اگر باکتری گرم منفی در نمونه رشد کند اصلا به خط تولید وارد نمی شود چرا که می توان باکتری را با روش های استریلیزاسیون از بین برد ولی اندوتوکسین آن پیوژنیک است و از بین نمی رود. قارچ هم اگر رشد کند به همین صورت.

در خط تولید ما دنبال دو چیز هستیم: حفظ خواص بیولوژیک و حفظ خواص بیومکانیک. در خواص بیولوژیک در واقع دنبال ماده موثره هستیم. ماده موثره دو خاصیت مهم دارد. اول بافت میکروسکوپی شان سه بافت بعدی استخوان است که تا کنون امکان ساخت آن توسط بشر نبوده. از این مهم تر ، پروتیین های استخوان ساز هستند که به آنها  Bone morphogenic Protein    می گویند. تعداد زیادی BMP تا کنون کشف شده است که که هر کدام بخشی از استخوان را می سازد و حتی برخی کار پروتیین دیگر را کنترل و محدود می کنند.

در اولین مرحله تولید باید بافت را Acellular کنیم چرا که هر سلول مغز استخوان که وارد بدن فرد دیگری می شود و آژیر می کشد و سیستم ایمنی را تحریک می کند. در اینجا از  detergentهایی استفاده می شود که چربی را حل کنند. بعد استخوان condulated می شود و یک سری لوله هایی استریل وارد استخوان می شوند. این لوله ها به پمپ پرسیتالتیک peristaltic وصل هستند و مایعات Acellular کننده به استخوان وارد می کنند تا کم کم استخوان را بدون سلول کنند- بعد استخوان برش کاری می شود و به یکی از 170 شکل مختلف برای بیوایمپلنت های استخوانی در می آید، از نمونه های ارتوپدی تا نمونه های دندان پزشکی.

حتی در جایی که از ایمپلنت های مصنوعی استفاده می شود به علت این که اینها با بدن سازگاری کامل ندارند موجب تغییر بافت استخوان و حتی پوکی استخوان می¬شوند. بیوایمپلنت¬ها در این موارد هم به کار می روند.

در بخش بعدی تولید Acid washing باعث از بین رفتن مینرال ها و باقی ماندن عصاره استخوان می شود. این عصاره مقدار زیادی BMP دارد ولی قوام استخوان را ندارد. این عصاره در شرایط استریل فریز درای و بعد بسته بندی می شود.

وقتی بیوایمپلنت استخوانی وارد بدن می شود و سلولهای استئوبلاست Osteoblasts را گیر می اندازد ، این سلول ها هستند که مراحل بعدی را برای تبدیل بیوایمپلنت به بافت استخوانی انجام می دهند.

در پایان مرحله تولید با وجود اینکه کل سیستم استریل است بسته نهایی gammanize می شود.

کاربردهای بیو ایمپلنت چیست؟

یکی از کاربردهای مهم بیوایمپلنت Malunion است. وقتی شکستگی استخوان جوش نمی خورد، استفاده از بیوایمپلنت های غلیظ شده باعث بهبودی می شود. 90% حجم و وزن استخوان را مینرال ها تشکیل می دهند. قسمت مینرال خاصیت بیولوژیک ندارد خاصیت مکانیکی دارد یعنی باعث سختی استخوان می شود.

جمعیت هدف چه افرادی هستند؟

مشتری های ما متخصصان هستند از جراحان ارتوپد تا دندانپزشکان تا جراحان قلب، جراحان گوش، گلو و بینی، جراحان فک و صورت، جراحان زیبایی، جراحان اعصاب.

علاقه متخصصان به استفاده از بیوایمپلنت چقدر است؟

استقبال متخصصان بی نظیر است. هرچند محصولات وارداتی برای پزشکان gain مستقیم دارد، از آنجا که بیوایمپنت ها باعث خوشنامی دکتر می شوند، آنها خیلی تمایل به استفاده از بیوایمپلنت دارند. خدماتی هم که ما می دهیم ویزه است. در هیچ کجای دنیا این طور نیست که از اتاق عمل زنگ بزنند و درخواست بیوایمپلنت کنند. ما در تهران ظرف نیم ساعت نمونه را به اتاق عمل می رسانیم.

 آیا بیوایمپلنت ها تحت پوشش بیمه هستند؟

 بله تعرفه این ها در شورای عالی بیمه به تصویب رسیده است. هزینه این ها نسبت به مشابه خارجی بسیار پایین است. برای مثال، دریچه قلبی که ما تولید می کنیم حدود 2800 دلار در خارج از ایران به فروش میرسد ولی نوع امریکایی آن حدود 7000 دلار است.

پروسه تولید چقدر طول می کشد؟

 به شرایط کار و نوع بافت بستگی دارد و از 2 تا 6 ماه طول می کشد.

آيا تولید علم انجام شده است؟

ما در کل دنیا 69 مقاله داریم.
 این کار بسیار خاص است و مقالات کمی هم در این زمینه نوشته شده است. ما هنوز مقاله ای چاپ نکرده ایم.

آیا بيوايپلنت هاي ايراني، صادر هم می شود؟

 ما سال هاست که صادرات داریم ولی به صورت محدود. در واقع اول صادر کردیم و بعد در کشور استفاده کردیم. ولی تولید ما تکافوی صادرات انبوه را در حال حاضر نمی دهد. به زودی مراکز دیگری در کشور راه اندازی خواهد شد تا توان تولید و در نتیجه صادرات افزایش یابد.

تحریم ها روی کار شما چقدر تاثیر گذاشته است؟

 در مرحله ساخت و ساز و تجهیز مشکلاتی داشتیم ولی در این مرحله تحریم هیچ تاثیری ندارد. البته این به این معنی نیست که تحریم کار مثبتی باشد. انسان موجودی اجتماعی است و ارتباطات برای او خیلی مهم هستند.

برنامه آینده شما چیست ؟

 علاوه بر بیوایمپلنت استخوانی، عروق و دریچه های قلبی، در آینده ای نزدیک تاندون و لیگمان ها به تولید انبوه می رسند. یکی دیگر از محصولات که تا سال آینده تولید می شود، بیوایمپنت های پوستی هستند.

دولت چه نقشی در حمایت از شما داشته است؟

 به جز سرمایه گذاری اولیه 49%، دولت نقش دیگری نداشته است و مدیریت و اجرا کاملا با ما بوده است. این شراکت با دولت البته هیچ تاثیر مثبتی نداشته چرا که حتی در مورد وام هم با بانک مشکل داریم و درصد سود بسیار بالایی را از ما می خواهند.