«بعد از انقلاب، طالقانی با در نظر داشتن یک تاریخ استبداد پایدار شرقی از یک طرف و نظریه‌های دموکراسی غربی از طرف دیگر، درصدد بر می‌آید که یک نظریه محلی، جهانی صورتبندی کند.»
جمعه پنجم بهمن ماه ۱۴۰۳ همزان با اختتامیه نمایشگاه عکس‌های کمتر دیده‌شده طالقانی، هشتصد و دهمین شب بخارا با عنوان شب طالقانی و اندیشه‌هایش برگزار شد. در این برنامه طاهره طالقانی، هادی خانیکی، حسین مصباحیان، امین معصومی و علی دهباشی سخنرانی کردند. برنامه‌ای که در سالن اجتماعات موزه ملی ایران و با حمایت این موزه برگزار شد و در آن طالقانی و جنبه‌های مختلف اندیشه‌اش مورد بررسی قرار گرفت.
به گزارش اعتماد، این برنامه با سخنرانی طاهره طالقانی آغاز شد. او در ابتدای صحبتش می‌گوید سخن گفتن از اندیشه و روش طالقانی را باید در زندگی ایشان و فراز و نشیب‌های زندگی‌اش جست‌و‌جو کرد.
دختر طالقانی می‌گوید: پدرش معتقد بود قرآن کتاب هدایت است که راه و روش زندگی و مسیر حرکت را برای ما می‌تواند روشن کند؛ و به همین دلیل تلاش می‌کند قرآن را از طاقچه به بطن زندگی مردم بیاورد.
او در این ادامه می‌گوید که طالقانی توحید را یک اعتقاد فردی نمی‌داند که به گوشه مساجد ختم شود، بلکه حقیقتی می‌داند که در فکر و خلق و خو و عمل انسان تحول ایجاد می‌کند.
طاهره طالقانی با اشاره به برنامه‌های با قرآن در صحنه و تاثیر آن بر صحنه اجتماعی می‌گوید: طالقانی معتقد بود قرآن و اسلام راستین می‌تواند مفاهیم اصلی اسلامی را از جمله توحید، امر به معروف و نهی از منکر و تقوا را به معانی اصلی خودش برگرداند و با بازنگری به قرآن می‌شود آنها را دریافت.
در ادامه طاهره طالقانی اشاره می‌کند که اندیشه پدر طالقانی که برای ما به یادگار مانده است، بخشی از آن در میان سطور کتاب‌هایی است که خانواده به شهرداری امانت داده بودند. کتاب‌هایی که متاسفانه سر از بازار کهنه‌فروشان کتاب درآورده‌اند و ما بسیار نگران سرنوشت آنها هستیم. شاید از نظر ریالی بسیاری از این کتاب‌ها قیمت خاصی نداشته باشند، اما از نظر اینکه آنها میراث طالقانی‌اند، اینکه بسیاری از آنها با دستخط طالقانی مزین شده‌اند برای ما بسیار با ارزشند. ما معتقدیم جای اصلی این کتاب‌ها نزد خانواده است تا بتواند در پروژه کتابخانه آنلاین طالقانی و زمانه ما از آنها استفاده کند و آنها را در اختیار عموم مردم قرار بدهد.
وی در این مورد افزود: خوشبختانه جناب آقای صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی در این خصوص به ما قول‌هایی داده‌اند که امیدواریم با حمایت ایشان این کتاب‌ها هرچه زودتر نزد خانواده بازگردند.
حسین مصباحیان دومین سخنران این برنامه بود. او در صحبت‌هایش به نظریه شورای طالقانی پرداخت و آن را دارای سه خصلت خود ویژه دانست که منحصر به خود ایشان است. اولین نکته آن توجه به امر تاریخی این نظریه است. یعنی بعد از انقلاب طالقانی با در نظر داشتن یک تاریخ استبداد پایدار شرقی از یک طرف و نظریه‌های دموکراسی غربی از طرف دیگر درصدد بر می‌آید که یک نظریه محلی، جهانی صورتبندی کند.
وی می‌افزاید که نظریه شورا، نظریه مستقلی است که می‌خواهد ساختار نظری و فکری را فراهم کند که مانع ظهور استبداد شود و همچنین کاستی‌های دموکراسی لیبرالی را پوشش بدهد. این نظریه زمانی صورتبندی می‌شود که ما بیش از هر زمانی به آن نیازمندیم آن انقلابی است که داریم و نیازی به بدیلی برای حکمرانی عادلانه داریم.
نکته دومی که مصباحیان به آن اشاره می‌کند این بود که طالقانی دموکراسی غربی را دچار اشکالات جدی‌ای می‌دانسته و یکی از این ایرادات این بود که این دموکراسی فراگیر و دربرگیرنده نیست و در سطح سیاسی متوقف می‌ماند و ضرورت دارد که به سطوح اجتماعی تعمیق داده شود. ایشان سومین ویژگی نظریه شورای طالقانی را در این دانست که این نظریه در منابع دینی قرار می‌گیرد و به آن از این طریق یک وجاهت معنایی و اخلاقی می‌بخشد که وجه اخلاقی آن باعث می‌شود که قدرتمندان و حکمرانان نتوانند به حقوق موکلان‌شان تجاوز کنند.
هادی خانیکی از دیگر سخنرانان این شب اشاره داشت که ما بعضی‌های‌مان فقط در شرایط زندان قبل از انقلاب با هم گفت‌و‌گو کردیم. شرایطی که ما را مجبور می‌کرد کنار هم باشیم. اما منزل آقای طالقانی و مشرب او به گونه‌ای بود که قبل از زندان هم می‌شد با او گفت‌و‌گو کرد. او خاطره‌ای تعریف کرد در مورد قبل از زندان آخر آقای طالقانی. خانیکی که در آن زمان دانشجوی شیراز بوده است با یکی از دوستانش نزد طالقانی می‌رود و در مورد اعتصابات دانشجویی و برگزاری ۱۶ آذر صحبت می‌کند. که طالقانی می‌گوید چرا این را از من می‌پرسید؟ من این را باید از شما بپرسم؟ در مورد دانشگاه و فعالیت دانشجویی شما باید چیزی به من بگویید نه اینکه من به شما! این ویژگی یک اندیشه گفت‌وگومحور است.
دومین ویژگی‌ای که در مورد اندیشه طالقانی به آن اشاره کرد، نوع نگاه چندساحتی او به اسلام و مبارزه بود. طالقانی اسلام اجتماعی را در کنار اسلام سیاسی کاملا پررنگ می‌داند. تاکیدی که بر قسط و عدالت دارد و پیشینی بودن قسط نسبت به هر امر دیگری در شناخت دین و توصیه‌ای که بر بالا بردن همبستگی اجتماعی به عنوان یک روحانی سیاسی با گروه‌ها و قشر‌هایی که در ظاهر غیرسیاسی هستند، وارد گفت‌و‌گو می‌شود.
خانیکی در ادامه از ویژگی‌های برجسته دیگر طالقانی قدرت گفت‌وگوی او با صنف‌ها و گروه‌های مختلف دانست و علتش را این می‌داند که طالقانی سیاست‌ورز همان طالقانی‌ای است که با اهالی هنر و ادبیات و بازاری و دانشجو و... هم گفت‌و‌گو دارد.
خانیکی وجه سوم ویژگی طالقانی را فهم اخلاقی او از اسلام و مبارزه و مقاومت برشمرد و گفت طالقانی کسی است که مقاومت‌هایش ستودنی است. او می‌گوید در طول مدتی که طالقانی در مبارزه است از ۱۳۱۸ تا ۱۳۵۸ از امر اخلاقی غفلت نمی‌کند. طالقانی هیچ ستم و ظلمی را حتی نسبت به مخالفان خود نمی‌پسندد. اولویت اخلاق در سیاست و مبارزه یک چیزی است که ضرورت استخراج مبارزه اخلاقی کردن و اخلاقی بودن در سیاست هم اهمیت دارد. مجموعه اینهاست که از طالقانی یک سرمایه نمادین ساخت. به همین اعتبار هست که هم خودش و هم خانه‌اش منبع، ملجأ و پناهگاه بود برای هر کسی که دنبال پشتیبان بود.
امین معصومی مدیر پروژه کتابخانه آنلاین و آرشیو دیجیتال «طالقانی و زمانه ما» آخرین سخنران این برنامه بود که در ارتباط با پروژه و جمع‌آوری آثار متعلق به طالقانی صحبت کرد. او درباره ضرورت حفظ اندیشه طالقانی و امثال طالقانی، کنش‌ورزان و اندیشه‌ورزانی که در کشور ما اندیشه تولید کرده‌اند، صحبت کرد. در این جلسه او تاکید بر حفظ آثار و اسناد افراد تاثیرگذار در حوزه عمومی داشت. چرا که قدرت و منابع کافی برای حفظ اسناد و مدارک آنان وجود ندارد.
وی اشاره کرد که اگر می‌خواهیم به سمت توسعه برویم باید وزنه جامعه را در کنار وزنه حکومت تقویت کنیم. برای این امر باید گذشتگان را نقد و بررسی کرد. برای این کار نیاز به اسناد کافی برای شناخت آن بزرگواران است. او در ادامه صحبت‌هایش در مورد پروژه کتابخانه آنلاین طالقانی و زمانه ما توضیح داد.
او بیان کرد که آثار طالقانی را در این سایت جمع‌آوری کرده‌اند و اکنون مواجه هستند با آثاری که ناشناخته مانده‌اند. او توضیح داد که سعی کرده‌اند با الگوگیری از طالقانی ساختار شورایی را بر تیم کتابخانه پیاده و از این روش استفاده کنند.
در ادامه از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد این پروژه صحبت کرد که به بخشی از آنها می‌توان اشاره کرد: دسترسی رایگان عموم به محتواها، وفاداری به روش‌شناسی علمی، موتور جست‌وجوی پیشرفته، وجود توضیحات متنی برای محتواها و... سپس به معرفی اعضای کمیته علمی این پروژه پرداخت. در نهایت به حمایت مالی این پروژه از مجتمع فرهنگی آیت‌الله طالقانی که خانواده طالقانی آن را اداره می‌کند، اشاره کرد.
در انتهای برنامه مهمانان با دعوت علی دهباشی برای اختتامیه نمایشگاه عکس‌های کمتر دیده شده آیت‌الله طالقانی به سالن نمایشگاه رفته و به دیدن عکس‌ها پرداختند.
