روایتی از گزینه‌های ایران در برابر اسرائیل

پس از شهادت سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب الله لبنان مهم‌ترین پرسشی که در رسانه‌های مهم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مطرح می‌شود این است که آیا جمهوری اسلامی ایران با گذشت بیش از یک سال از آغاز جنگ در غزه و ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس در تهران و پس از آن ترور سیدحسن نصرالله در بیروت وارد جنگ مستقیم با اسرائیل خواهدشد یا خیر؟ گزینه‌های پیش روی ایران چیست؟

به گزارش جماران، سی ان بی سی در گزارشی در این باره با نقش نیابتی دادن به سایر اعضای محور مقاومت در منطقه می‌نویسد: شبکه نیابتی قدرتمند ایران در سراسر خاورمیانه، چند ضربه پشت سر هم از اسرائیل خورده است. تنش میان اسرائیل با حزب الله لبنان به طور چشمگیری افزایش یافته و منجر به از میان برداشته شدن حسن نصرالله در یک سری حملات هوایی به ضاحیه در بیروت شده است. حزب‌الله مهم‌ترین متحد استراتژیک ایران است که هم به‌عنوان یک سازمان نظامی و هم به‌عنوان یک سازمان سیاسی عمل می‌کند. تهران از زمان تأسیس حزب الله در سال ۱۹۸۲ از آن حمایت مالی کرده است و این گروه در حال حاضر مسلح‌ترین گروه غیردولتی در جهان شناخته می‌شود. اسرائیل از اوایل سپتامبر با منفجر کردن پیجر‌ها و وسایل ارتباطی در اختیار حزب الله لبنان و ترور فرماندهان ارشد به شمول دبیرکل حزب الله، مجموعه‌ای از حملات خرابکارانه را پیش برده است.

فرماندهان ایران و رهبر عالی آن، آیت‌الله علی خامنه‌ای، وعده انتقام داده اند، اما اقدامات و ادبیات مورد استفاده آنها نشان‌دهنده واکنش سنجیده‌تری است. یک جنگ همه جانبه بین اسرائیل و ایران برای کل منطقه ویرانگر خواهد بود، اما به ویژه برای ایران که اقتصاد آن در حال حاضر در وضعیت وخیمی قرار دارد و تأسیسات نفتی آن می‌تواند به ویژه در برابر حملات آسیب‌پذیر باشد. قابل توجه است که قیمت نفت -که معمولاً به تهدیدات عرضه بسیار حساس است- همچنان نزدیک به ۷۰ دلار در هر بشکه برای نفت خام برنت است که نشان می‌دهد بازار‌ها همچنین واکنش محافظه‌کارانه ایران، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت اوپک را پیش‌بینی می‌کنند.

برخی از کارشناسان معتقدند که گزینه‌های پیش روی ایران خوب نیستند و به عنوان مثال اگر جمهوری اسلامی مستقیم درگیر جنگ با اسرائیل شود، امکان اینکه در یک جنگ فرسایشی بقای نظام هم نشانه گرفته شود وجود دارد و این بقاء را نمی‌توان قربانی انتقام گیری کرد.

سی ان بی سی در ادامه می‌نویسد که پس از ترور اسماعیل هنیه، رهبر سابق حماس در تهران در ۳۱ ژوئن، رهبر ایران وعده انتقام داد که البته تا کنون اتفاق نیفتاده است. اما لحن پس از ترور حسن نصرالله به طور قابل توجهی متفاوت بود و رهبر ایران به صراحت گفت که انتخاب پاسخ به عهده خود حزب الله است.

به زبان ساده می‌توان گفت که ایران تاکنون خویشتن داری نشان داده است. اقتصاد ایران از سال‌ها تحریم‌های فلج کننده غرب و همچنین سوء مدیریت رنج برده است. تورم بالا طولانی مدت قدرت خرید ایرانیان را کاهش داده و در میان کاهش شدید ارزش ریال ایران، تامین نیاز‌های اولیه را دشوار کرده است. تحلیلگران منطقه‌ای می‌گویند این کشور نزدیک به ۹۰ میلیون نفری در موقعیتی نیست که تحمل جنگ را داشته باشد.

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور اخیراً منتخب ایران، به نظر می‌رسد مصمم به تلاش برای تغییر این روند است، تا حدی با ابراز تمایل خود برای بهبود روابط با غرب و از سرگیری مذاکرات درباره توافق هسته‌ای ایران، که می‌تواند از نظر تئوری تحریم‌ها علیه تهران را در ازای محدود کردن برنامه هسته‌ای رو به رشد آن کاهش دهد.

سینا طوسی، کارشناس ارشد غیرمقیم در مرکز سیاست بین‌الملل، می‌گوید: «علیرغم وعده‌های شفاهی مبنی بر انتقام‌جویی، ایران در عمل حتی با وجود تشدید تنش توسط اسرائیل خویشتن‌داری نشان داده است».

بسیاری از اعضای حاضر در دولت پزشکیان استدلال می‌کنند که ایران نمی‌تواند جنگی را تحمل کند که زیرساخت‌های حیاتی آن را هدف قرار دهد. با این حال، برخی چهره‌های سیاسی دیگر در ساختار سیاسی ایران احساس می‌کنند که برای ایجاد بازدارندگی علیه اسرائیل، پاسخی قدرتمند لازم است. سینا طوسی معتقد است که در حال حاضر به نظر می‌رسد اولویت ایران حفظ نفوذ منطقه‌ای خود و ادامه جنگ فرسایشی علیه اسرائیل بدون ایجاد یک رویارویی گسترده‌تر است که می‌تواند اتحاد‌های این کشور را در لبنان، عراق، سوریه و یمن بی‌ثبات کند یا منجر به حملات علیه ایران شود.

روز دوشنبه، یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل، هشدار داد که حمله زمینی به لبنان ممکن است در روز‌های آینده انجام شود. باید دید که آیا چنین تحولی می‌تواند محاسبات ایران را تغییر دهد یا خیر. حزب الله لبنان اعلام کرده که در اولین فرصت رهبر جدید خود را منصوب خواهد کرد و به شلیک راکت تا ۱۵۰ کیلومتری (۹۳ مایلی) به خاک اسرائیل ادامه می‌دهد و افزود که جنگنده هایش برای تهاجم زمینی احتمالی اسرائیل آماده هستند.

نعیم قاسم، معاون رئیس حزب الله، روز دوشنبه گفت: «ما می‌دانیم که نبرد ممکن است طولانی باشد.» وی با اشاره به آخرین جنگ خونین بین حزب الله لبنان و اسرائیل افزود: همانطور که در آزادی سال ۲۰۰۶ در مقابل دشمن اسرائیل پیروز شدیم، این بار هم موفق خواهیم شد.

ده‌ها هزار نفر در دو طرف مرز اسرائیل و لبنان مجبور به ترک خانه‌های خود در نتیجه تبادل آتش مرزی در نزدیک به ۱۲ ماه پس از حمله ۷ اکتبر به اسرائیل توسط حماس شده‌اند. وزارت بهداشت لبنان روز دوشنبه اعلام کرد که بیش از ۱۰۰۰ لبنانی در حملات رژیم صهیونیستی در دو هفته گذشته کشته و ۶۰۰۰ نفر دیگر زخمی شده‌اند.

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه غیرانتفاعی بحران، به سی‌ان‌بی‌سی گفت: بعید است ایران در مقابل حزب‌الله قرار بگیرد، اما پشت آن می‌ایستد و تلاش می‌کند تا آن را بازسازی کند. بازدارندگی منطقه‌ای ایران در حال حاضر به هم ریخته است. اما این بدان معنا نیست که ایران تسلیم می‌شود. این کشور به سادگی هیچ جایگزین راهبردی مناسبی برای حمایت از خود جدا از بازیگران غیردولتی که عمق استراتژیک برای آن فراهم می‌کنند، ندارد.