استارت‌آپ یا وزارت‌خانه؟

ژوئن۲۰۱۹ وقتی جوکو ویدودو کابینه خود را برای دوره پنج‌ساله دوم معرفی کرد، توجه رسانه‌های دنیا را به خود جلب کرد؛ افرادی از احزاب مخالف و حتی رقبای انتخاباتی او و پنج زن، از جمله وزیر امور خارجه که در تاریخ اندونزی بی‌سابقه بود در لیست او دیده می‌شدند. اما نام یک نفر بیش از همه، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد؛ ندیما مکاریم ۳۵ساله، بنیان‌گذار سوپراپلیکیشن Gojek به‌عنوان وزیر فرهنگ و آموزش اندونزی معرفی شد. او تنها اندونزیایی است که تاکنون در لیست رهبران آینده مجله تایم جای گرفته است.

به گزارش دنیای اقتصاد، مکاریم فارغ‌التحصیل MBA دانشگاه هاروارد است و در آنجا با آنتونی تان، بنیان‌گذار Grab - رقیب مالزیایی Gojek - آشنا شد. دوستانی که چند سال بعد، سخت‌ترین رقبای یکدیگر بودند. او سال۲۰۱۰، یک مرکز تماس تلفنی اوجک -در زبان اندونزیایی به معنی پیک موتوری- را با ۲۰پیک راه‌اندازی کرد. در همان سال‌ها با یکی از بنیان‌گذاران شرکت راکت اینترنت آلمان آشنا شد و پلتفرم فروش آنلاین لباس Zalora را برای آن‌ها در اندونزی راه انداخت. سال۲۰۱۴ همزمان با شروع موج علاقه سرمایه‌گذاران به تاکسی‌های اینترنتی تصمیم گرفت به کسب‌وکار خودش برگردد و تمام انرژی خود را صرف توسعه آن کند. به گفته بلومبرگ، هیچ چیز عمیق‌تر و سریع‌تر از Gojek، زندگی مردم اندونزی را تغییر نداد و بار‌ها در لیست Fortune ۵۰، جزو شرکت‌هایی که جهان را متحول کردند، قرار گرفت. Gojek یک‌سال و نیم بعد تبدیل به اولین یونیکورن (شرکتی با ارزش یک میلیارد دلار) و سپس اولین دکاکورن (شرکتی با ارزش ۱۰میلیارد دلار) اندونزی شد. سوپراپلیکیشنی که الهام‌بخش بسیاری از کسب‌وکار‌ها از جمله گروه اسنپ ایران است. در سال۲۰۲۱ گوجک با Tokopedia بزرگ‌ترین Marketplace اندونزی ادغام شد و گروه GoTo شکل گرفت؛ ولی ندیم عطای آن را به لقایش بخشید و به دولت دوم جوکووی پیوست. او در مصاحبه‌ای گفت: این تنها شغلی بود که در دولت می‌پذیرفتم و معتقدم آموزش، ریشه همه فرصت‌ها و حل مشکلات است.

اندونزی در سال‌های اخیر توجه دنیا را به خود جلب کرده است. کشوری با ۱۷۵۰۰جزیره، فرهنگ قومی متکثر (۱۳۰۰ قوم) و زبان‌های متنوع (۷۰۰زبان) و رشد متوسط ۵درصدی که بعد از چین و هند، پرسرعت‌ترین اقتصادی است که تریلیون دلاری شد. چشم‌انداز سال۲۰۴۵ اندونزی - همزمان با صدمین سال استقلال - تبدیل شدن به اقتصاد چهارم دنیاست؛ با تولید ناخالص ۸.۹تریلیونی و درآمد سرانه ۳۰هزار دلاری. این رشد پرسرعت مرهون سیاست‌های رئیس‌جمهور محبوب، جوکو ویدودو معروف به جوکووی است؛ اولین رئیس‌جمهور اندونزی که از نخبگان نظامی و سیاسی نبود. او سال‌ها به کسب‌وکار مبل‌سازی و تجارت آن مشغول بود و در ۲۰۰۴ وارد عرصه سیاست شد. بعد از پیروزی در انتخابات۲۰۱۴، او معامله با سایر احزاب سیاسی و دشمنان سابق را در پیش گرفت تا راه برای رویا‌های جاه‌طلبانه او فراهم شود. مردم سخنرانی‌های ساده او را دوست دارند؛ ولی او نشان داده است در سیاست حفظ شرق و غرب هم تبحر دارد. او اوت سال پیش، پیشنهاد عضویت در بریکس را به‌دلیل تلقی تقابل با غرب، رد کرد و می‌خواهد بعد از ژاپن و کره‌جنوبی، سومین عضو آسیایی OECD باشد.

جوکووی همچنین توانسته است سرمایه‌گذاران چینی را به اندونزی جذب کند و از ۲۰۲۰ به ازای هر یک دلار آمریکایی ها، چینی‌ها ۴دلار در اندونزی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. حتی دولت او محدودیت‌هایی برای فروشگاه TikTok چینی ایجاد کرد و TikTok مجبور شد برای باقی ماندن در بازار اندونزی با ۶میلیون مرچانت (فروشنده) و ۱۲۰میلیون کاربر، به سراغ بازیگران محلی بیاید و در نهایت، ماه گذشته ۷۵درصد سهام Tokopedia را خریداری کرد.

اقتصاددانان نیز درباره سیاست‌های توسعه‌ای جوکووی زیاد صحبت می‌کنند. او صادرات مواد خام را محدود و شرکت‌هایی از جمله هیوندای و BYD را برای ساخت کارخانه تولید خودرو‌های برقی و ایجاد زنجیره تامین در اندونزی ترغیب کرد. در ۲۰۱۹ خبر ساخت پایتخت جدید و کربن صفر نوسانتارا را با سرمایه‌گذاری ۳۴میلیارد دلاری اعلام کرد که از نگاه اکونومیست، افتتاح آن مهم‌ترین اتفاق اوت سال۲۰۲۴ خواهد بود.

همچنین راه‌آهن پرسرعت جاکارتا-باندونگ که با سرمایه‌گذاری ۷میلیاردی چینی‌ها سال گذشته افتتاح شد و پروژه‌های بسیاری مثل ساخت ۲۵فرودگاه، ۱۸بندر و هزاران کیلومتر بزرگراه و جاده با ۱۸۰میلیارد دلار هزینه را به ثمر رساند. بازار نیروی کار اندونزی هم از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است. بیش از ۷۰درصد نیروی کار در بخش‌های کم‌دستمزد مانند کشاورزی و ساخت‌وساز مشغول به‌کار هستند. ولی جوکووی اعتقاد داشت که منابع انسانی ماهر، کلید ورود اندونزی به دوران طلایی ۲۰۴۵ خواهد بود و این کار نیاز به اصلاح نظام آموزشی کشور داشت. اندونزی از ۲۰۳۰ تا ۲۰۳۵ دارای مزیت جمعیتی خواهد بود و ۵۲درصد جمعیت در سن بسیار مولد قرار می‌گیرند. وزرای قبلی آموزش و فرهنگ، همه از دو سازمان بزرگ اسلامی کشور بودند؛ ولی جوکووی برای رهبری اصلاحات نظام آموزشی نیاز به نوآوری داشت و سراغ ندیم مکاریم رفت که هیچ‌گونه سابقه سیاسی و کار دولتی نداشت. وزارتخانه او با ۵۰میلیون دانش‌آموز سروکار دارد و ۳میلیون معلمی که نیمی از آن‌ها لیسانس ندارند و زیرساخت‌هایی که به‌طور ناعادلانه در جزایر تقسیم شده است.

برای سامان‌دهی یکی از بزرگ‌ترین نظام‌های آموزشی دنیا، مکاریم آموخته‌های Gojek را به‌کار گرفت؛ از جمله کاربرمحور بودن و انعطاف‌پذیری در شیوه تدریس. او همچنین تلاش کرد آموزش، همسو با علایق و استعداد‌های دانش‌آموزان باشد و نظام رتبه‌بندی آن‌ها را حذف کرد. او با تجربه سرمایه‌پذیری، به دنبال برنامه Hyper Innovation و جذب حمایت بخش خصوصی و همکاری با دانشگاه‌های خارجی رفت. مکاریم با جنگ استعداد‌ها بین کشور‌ها آشنا بود و می‌دانست بین ثروت کشور‌ها و توانایی جذب استعداد‌ها پیوندی تزلزل‌ناپذیر وجود دارد. به گزارش مجمع جهانی اقتصاد در پایان سال۲۰۲۳، بر اساس شاخص GTCI – رقابت‌پذیری استعداد‌های جهانی - که نحوه رشد، جذب و حفظ استعداد کشور‌ها را نشان می‌دهد، اندونزی بیشترین پیشرفت را در بین ۱۳۷ کشور داشته و به نظر می‌رسد مکاریم در این حوزه کارنامه موفقی دارد.

ویدودو ظاهرا از تصمیم خود و اعتماد به جوانان رضایت دارد. او در آوریل۲۰۲۱ با ادغام دو وزارتخانه و ایجاد وزارتخانه آموزش، فرهنگ، تحقیقات و فناوری مجدد مکاریم را در رأس آن قرار داد. او حتی در آخرین تغییرات کابینه خود، دیتو آریوتجو ۳۳ساله را به‌عنوان وزیر ورزش و جوانان انتخاب کرد؛ دومین وزیر از نسل هزاره (نسل Y) که او هم قبلا در اکوسیستم استارت‌آپی اندونزی فعال بوده است.

جوکووی در ماه‌های پایانی ریاست‌جمهوری محبوبیت ۸۰درصدی دارد و انتظار می‌رود هر کسی که پیروز انتخابات ۱۴فوریه باشد، ادامه دهنده راه او در مسیر توسعه اقتصادی خواهد بود. پرابوو سوبیانتو، وزیر دفاع فعلی که دو دوره رقیب جوکووی بوده، این بار بیشترین شانس پیروزی را دارد. او در همه کمپین‌های تبلیغاتی به‌همراه معاون اول پیشنهادی‌اش حضور دارد؛ جبران، فرزند ارشد و ۳۶ساله ویدودو.