‌شوک بزرگ به اقتصاد اسرائیل

رسانه‌های بین‌المللی روز گذشته بخشی از گزارش‌هایشان درباره غزه را به وضعیت اقتصادی اسرائیل اختصاص دادند. المانتیور، رویترز و فایننشال‌تایمز در گزارش‌های جداگانه بر این مساله تاکید کردند که اقتصاد اسرائیل بر اثر جنگ با شوک بزرگ مواجه شده است و تداوم جنگ نیز می‌تواند به ابعاد این شوک بیفزاید. به‌دلیل وضعیت جنگی از هر ۳ شرکت، یک شرکت بسته شده است یا با ۲۰ درصد ظرفیت خود کار می‌کند و احتمالا در سه‌ماه چهارم سال تولید ناخالص داخلی اسرائیل کاهش شدید خواهد یافت.

به گزارش دنیای اقتصاد، جنگ اسرائیل علیه حماس علاوه بر اینکه پیامد‌های سیاسی برای این رژیم دارد، دارای تبعات اقتصادی هم هست. دیوید روزنبرگ در یادداشت ۲ نوامبر در المانیتور نوشت، اقتصاد اسرائیل از درگیری یک‌ماهه اخیر با حماس ضربات سختی خورده است. فعالیت‌های اقتصادی در بسیاری از مناطق جنوبی متوقف شده و فراخوان نیرو‌های ذخیره بسیار زیاد بوده و همین باعث کمبود نیروی کار و اختلال در زنجیره تامین شده است.

جنگ طولانی با حماس و به دنبال آن اشغال مجدد غزه، اسرائیل را وارد رکود کرده و اثرات بلندمدتی بر سرمایه‌گذاری خارجی، موقعیت مالی و اعتماد مصرف‌کننده و تجارت خواهد داشت. اگر جبهه دوم با حزب‌الله لبنان که از نظر نظامی قدرتمندتر از حماس است گشوده شود، این سقوط اقتصادی شدیدتر خواهد بود. با این حال، سناریوی جنگ طولانی در حال حاضر بعید به نظر می‌رسد. آنچه محتمل‌تر است یک درگیری است که مشخصه آن چند هفته است و فقط هم محدود به غزه است. در این صورت، سه‌ماهه چهارم شاهد کاهش شدید تولید ناخالص داخلی اسرائیل خواهیم بود و فعالیت‌های اقتصادی در طول سه‌ماه اول سال۲۰۲۴ احتمالا بهبود می‌یابد.

این در حالی است که رویترز در گزارش ۵نوامبر نوشت، روزنامه مالی «کالکالیست» (Calcalist) روز یکشنبه (۱۴آبان‌ماه) با استناد به آمار‌های اولیه وزارت دارایی گزارش داد که جنگ اسرائیل با حماس در نوار غزه ۲۰۰میلیارد شِکل (۵۱میلیارد‌دلار) هزینه خواهد داشت. این روزنامه گفت که این تخمین -معادل ۱۰درصد تولید ناخالص داخلی- بر اساس جنگی است که بین ۸ تا ۱۲ ماه به طول انجامد آن هم فقط با محدود ماندن جنگ به غزه، بدون مشارکت کامل حزب‌الله لبنان یا یمن.

همچنین این آمار در حالی است که حدود ۳۵۰هزار اسرائیلی که به‌عنوان سرباز ذخیره نظامی به خدمت سربازی فراخوانده شده‌اند به زودی به سر کار بازمی‌گردند. آن‌ها ۸درصد از نیروی کار اسرائیل را تشکیل می‌دهند. کالکالیست آمار‌های وزارت دارایی را با تخمین «خوش‌بینانه» ۲۰۰میلیارد شکل توصیف کرد. اما این وزارتخانه گفت که داده‌های کالکالیست دقیق نیست.

کالکالیست گفت که نیمی از هزینه صرف هزینه‌های دفاعی شده است که حدود یک‌میلیارد شکل در روز می‌شود؛ هزینه خسارات از ۴۰ تا ۶۰ میلیارد شکل، به اضافه ۱۷ تا ۲۰میلیارد که اسرائیل برای غرامت شرکت‌ها می‌دهد و ۱۰ تا ۲۰ میلیارد هم برای بازسازی شرکت‌ها هزینه خواهد کرد. بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی پیش‌تر گفته بود که اسرائیل در حال آماده‌سازی بسته کمک اقتصادی برای کسانی است که تحت تاثیر حملات قرار گرفته‌اند.

او گفت که این بسته کمک اقتصادی «بزرگ‌تر و گسترده‌تر» از بسته اقتصادی زمان همه‌گیری کووید خواهد بود. روز پنج‌شنبه، نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو گفت که متعهد به کمک به همه افراد آسیب‌دیده است.

او بدون اشاره به ارقام گفت: «دستورالعمل من روشن است: شیر‌ها را باز کنید و منابع مالی را به روی هر کسی که به آن نیاز دارد، باز کنید. درست مانند کاری که در دوران کووید انجام دادیم. در دهه گذشته، ما در اینجا یک اقتصاد بسیار قوی ساخته‌ایم و حتی اگر جنگ هزینه‌های اقتصادی برای ما داشته باشد بدون تردید پرداخت خواهیم کرد.» «گای چازان» هم در گزارش ۱۵آبان‌ماه در فایننشال‌تایمز به جنبه دیگری از بحران اقتصادی اسرائیل در بحبوحه جنگ اشاره کرد. مشتریان وفادار شرکت «هتل‌های اطلس» اسرائیل اخیرا یک ایمیل غیرمعمول دریافت کردند: درخواستی ناامیدکننده برای کمک‌های مالی در راستای نجات این شرکت از سقوط.

این هتل در‌های ۱۶هتل خود را به روی ۱۰۰۰آواره یهودی پس از حملات ۷اکتبر حماس باز کرد. هنگامی که کابینه نتانیاهو نتوانست هزینه‌ها را پرداخت کند، حملات مدیران این شرکت هم شروع شد.

«لیور لیپمن»، مدیر عملیات این شرکت گفت: «ما از طیف گسترده‌ای از افراد و شرکت‌ها درخواست کمک کردیم: از تامین‌کنندگان و طرف‌های خارج از کشور گرفته تا کارمندان و مشتریانمان.»

او افزود این پیام واضح بود: «اگر ما نتوانیم بودجه خود را تامین کنیم، کسب‌وکارمان از بین خواهد رفت.» جنگ اسرائیل علیه حماس موجی از شوک به اقتصاد ۴۸۸میلیارد دلاری آن وارد کرده، هزاران کسب‌وکار را مختل کرده، مالیه عمومی را تحت فشار قرار داده و کل بخش‌ها را در بحران فرو برده است.

بنیامین نتانیاهو متعهد به ایجاد یک «اقتصاد زیر اسلحه» شده و قول داده است که پول گسترده‌ای را به شرکت‌ها و مناطق در معرض خطر بدهد. سخنان نتانیاهو روز پنج‌شنبه در حالی ایراد شد که بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی از کمک‌های مالی به نیرو‌های ذخیره ارتش و اقداماتی برای جبران خسارات جنگی به شرکت‌ها رونمایی کرد. برخی از رهبران تجاری از بسته کمکی استقبال کردند؛ اما بسیاری گفتند که این بسته آن‌گونه که باید کارساز نیست.

«ویکتور بهار» اقتصاددان ارشد بانک هاپوالیم گفت: «مردم نه تنها نگران موشک‌ها هستند، بلکه در حالت روحی وحشتناکی هستند و برای دوستان و اقوام غمگینند. این باعث سرکوب تقاضای مصرف‌کننده می‌شود.» شواهدی از تاثیر مخرب جنگ بر فعالیت‌های اقتصادی در حال افزایش است.

یک بررسی از مشاغل اسرائیلی توسط اداره مرکزی آمار نشان داد که از هر سه شرکت، یک شرکت بسته شده است یا با ۲۰درصد ظرفیت یا کمتر کار می‌کند. وزارت کار اسرائیل می‌گوید که ۷۶۴ هزار اسرائیلی -۱۸ درصد از نیروی کار- پس از فراخوانی برای خدمت، به سر کار نمی‌روند.

«آمی تیبل» هم در گزارش apnews نوشت، همین یک‌ماه پیش بود که نتانیاهو از فصل جدیدی در صلح و شکوفایی منطقه به‌دلیل پذیرش این رژیم خبر داده بود. اما اکنون جنگ اسرائیل و حماس یک‌ماه را پشت سر گذاشت و هنوز چشم‌انداز روشنی از صلح وجود ندارد. بسیج ۳۶۰هزار سرباز بسیاری از کسب‌وکار‌ها را بی‌رونق کرده است. رستوران‌ها و مغازه‌ها بسته‌اند. خطوط پروازی بسیاری از پرواز‌های خود به اسرائیل را لغو کرده‌اند و گردشگران هم دیگر میلی به سفر به اسرائیل ندارند.

یک میدان مهم گازی هم تعطیل شده و شرکت‌ها به‌دلیل کمبود نیروی کار یکی‌یکی تعطیل می‌شوند و کسب‌وکار‌ها بدون نیرو مانده‌اند. اقتصاد اسرائیل دفعات قبل هم رکود را از سر گذرانده بود؛ اما این‌بار فرق دارد؛ زیرا مقام‌های این رژیم خود را متعهد به نابودی حماس کرده‌اند و ممکن است این جنگ ماه‌ها به طول انجامد. وزارت دارایی اسرائیل یک طرح کمک اقتصادی ارائه کرده است که شامل یک‌میلیارد دلار کمک بلاعوض برای مشاغل آسیب‌دیده از جنگ است. منتقدان می‌گویند که این مقدار چندان کافی و کارساز نیست. آن‌ها خواستار تغییر مسیر مقداری از میلیارد‌ها دلاری هستند که به پروژه‌های احزاب «فوق ارتدکس» و «طرفدار شهرک‌نشینان» اختصاص داده شده است.

غزه دو پاره شد؟

الجزیره در گزارش ۵نوامبر نوشت، ارتش اسرائیل مدعی شده که شهر غزه را محاصره کرده و نوار ساحلی محاصره‌شده را به دو قسمت تقسیم کرده است. اکنون غزه شامل «غزه شمالی» و «غزه جنوبی» است.

دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل روز یکشنبه به خبرنگاران گفت: «امروز، شمال غزه و جنوب غزه وجود دارد» و آن را «مرحله مهمی» در جنگ اسرائیل علیه حماس خواند. رسانه‌های اسرائیلی گزارش دادند که انتظار می‌رود نیرو‌های نظامی طی ساعات آینده وارد شهر غزه شوند. این در حالی است که انفجار‌های شدیدی در شمال غزه مشاهده شده است. برخی منابع گزارش دادند که اسرائیل برای تخریب تونل‌های حماس از بمب‌های «زلزله‌زا» استفاده کرده است. اما «قطع ارتباطات» انتقال جزئیات درباره مرحله جدید حمله نظامی را پیچیده‌تر کرده است.

«ژولیت توما»، سخنگوی آژانس پناهندگان فلسطینی سازمان ملل به آسوشیتدپرس گفت: «ما ارتباط خود را با اکثریت قریب به اتفاق اعضای تیم آنروا از دست داده‌ایم. قطعی اول غزه ۳۶ ساعت و دومی چند ساعت به طول انجامید.»، اما قطعی سوم که اکنون جریان دارد معلوم نیست چقدر طول بکشد. وزارت بهداشت فلسطین اعلام کرد که بیش از ۹۷۰۰ فلسطینی در نزدیکی یک ماه جنگ در این سرزمین کشته شده‌اند که بیش از ۴۰۰۰ نفر از آن‌ها کودک هستند. این تلفات احتمالا با پیشروی نیرو‌های اسرائیلی به سمت محله‌های شهری متراکم افزایش خواهد یافت.

وزارت بهداشت گفت که حملات هوایی شبانه به کمپ آوارگان مغازی منجر به کشته شدن حداقل ۴۰نفر و زخمی شدن ۳۴نفر دیگر شد. این اردوگاه در منطقه‌ای است که ارتش اسرائیل از غیرنظامیان فلسطینی خواسته بود تا در آنجا پناه بگیرند. حمله هوایی دیگری هم به خانه‌ای در نزدیکی مدرسه‌ای در اردوگاه آوارگان بورجی در مرکز غزه انجام گرفت.

کارکنان بیمارستان الاقصی گفتند که دست‌کم ۱۳نفر کشته شده‌اند. «پریانکا شانکار» و «عدنا محمد» هم در گزارش ۶نوامبر در الجزیره که همواره به‌روزرسانی می‌شد نوشتند، با شدت گرفتن بمباران‌های اسرائیل، حدود ۱۸نفر از مقام‌های سازمان‌های بشردوستانه سازمان ملل در بیانیه‌ای خواستار «آتش‌بس بشردوستانه فوری» در غزه شدند. این در حالی است که این مقام‌ها افزودند که ۸۸نفر از نیرو‌های امدادی‌شان را در یک ماه اخیر از دست داده‌اند و این «بزرگ‌ترین» تلفات ثبت‌شده آن‌ها در یک نبرد واحد است. «محمد اشتیه»، نخست‌وزیر فلسطین و از رهبران سازمان فتح هم در جلسه کابینه گفت: صحنه‌هایی که در غزه دیده می‌شود، فراتر از تحمل انسان است.

او گفت کودکان با بمب، گرسنگی و ترس جان خود را از دست می‌دهند و زخمی‌ها هم بدون دسترسی به خدمات بهداشتی و آمبولانس هستند. او افزود همه چیز در غزه قطع است و این منطقه زیر آوار و تلی از خاک دفن است. او غزه را «دره خون» نامید. بمباران‌های سنگین و بی‌سابقه اسرائیل منجر به تخریب کامل ۸۴۱۰۰ واحد مسکونی و آسیب‌دیدن ۱۴۶۱۰۰ واحد مسکونی، علاوه بر ده‌ها مدرسه، بیمارستان و تاسیسات صنعتی شده است.

الجزیره همچنین با اشاره به تظاهرات مردم ترکیه و حرکت آن‌ها به سوی پایگاه اینجرلیک نوشت، پلیس با معترضان درگیر شد و اقدام به پراکنده ساختن آن‌ها کرد. این تظاهرات در ملبورن، پاریس، برلین، کرالا، روم، اندونزی و ... هم برگزار شد. در تمام این تظاهرات‌ها مردم خواستار آتش‌بس در غزه و جلوگیری از «نسل‌کشی» شدند.

«رسول سردار» هم در گزارشی از ترکیه برای الجزیره نوشت، هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه در دیدار با همتای آمریکایی خود خواستار «آتش‌بس بی قید و شرط» در غزه شد. این در حالی است که طرف آمریکایی همتای ترک خود را ترغیب کرد که فشار بیشتری بر حماس وارد آورد تا زندانیان آزاد شوند. به نوشته این گزارشگر، مواضع ترکیه روشن است. ترک‌ها اعلام کرده‌اند که تبادل زندانیان باید متقابل باشد.

سردار افزود که فیدان در دیدار با بلینکن با تاکید بر «آتش‌بس بی‌قید و شرط» افزود که باید مکانیسم‌های بین‌المللی برای نظارت بر آتش‌بس شکل گیرد. به نوشته «شانکار- محمد»، گزارشگران الجزیره فرانسه هم برای برقراری امنیت بیشتر در مرز لبنان با اسرائیل تعدادی خودروی زرهی به لبنان داد تا گشت‌زنی در مرز برای نیرو‌های ارتش راحت‌تر شود. از سوی دیگر، اتحادیه اروپا هم کمک‌های بشردوستانه خود را از ۲۵میلیون یورو به ۱۰۰میلیون یورو رساند. «توبی فریکر»، سخنگوی یونیسف هم به الجزیره گفت: وضعیت در غزه فاجعه‌بار است. او افزود که زندگی در غزه به‌گونه‌ای است که فرزندان برخی از نیرو‌های امدادی سازمان ملل دچار مشکلات روحی و روانی ناشی از جنگ شده‌اند.

این مقام یونیسف افزود: یک دختر ۴ساله به خاطر فشار‌های جنگ مو‌های سر خود را می‌کشد و پا‌های خود را به دیوار می‌کوبد به‌گونه‌ای‌که خون از پا‌های او بیرون می‌زند. به گفته فریکر، «این‌ها استرس‌های عظیم زندگی است.» تاکنون ۴ هزار کودک در غزه جان خود را از دست داده و تعداد تلفات به ۱۰ هزار نفر نزدیک می‌شود. گفته شده است ۲۶۰۰ نفر هم زیر آوار‌ها مدفون هستند و نشانی از آن‌ها نیست.