بورس پس‌ از شوک جنگ

بورس پس از یک «شوک نوظهور» ناشی از آغاز تنش‌های منطقه‌ای در محاسبات خود با اشتباهات مختلفی روبه‌رو شد و خریداران سهام محتاط‌تر از گذشته رفتار می‌کنند. درحالی‌که یک هفته از حواشی عوامل بیرونی موثر بر روند بازار سهام یعنی فضای اقتصادی مبهم داخلی و خارجی می‌گذرد، معامله‌گران با سیگنال‌های ضد و نقیضی مواجه شد‌ه‌اند.

جهت‌گیری نماگر‌های بورسی با ورود به نیمسال دوم حاکی از آن است که بازار سهام قصد جدی برای بازگشت به مدار تعادلی ندارد. اما تداوم این وضعیت چه سیگنالی به سرمایه‌گذاران می‌دهد؟ بنابر اظهارات کارشناسان بازار سهام، فضای حاکم بر اقتصاد کلان کشور و بازار‌های دارایی بعد از تنش‌های منطقه‌ای، فعالان اقتصادی را به سمتی هدایت کرده که برای در امان ماندن از کاهش ارزش دارایی‌های ریالی خود، بازار‌های با ریسک محدود را انتخاب کنند. بررسی روند ۳ بازار ارز، سکه و سهام نشان می‌دهد بازار‌های مذکور متاثر از درگیری‌های ناگهانی منطقه‌ای، متحمل شوک‌های شدیدی شده‌اند؛ اما آیا این بازار‌ها می‌توانند از میدان جنگی در امان بمانند؟

در ۶ ماه نخست سال اگرچه این بازار‌ها مسیری خنثی و بدون فراز و فرد هیجانی را پشت سر گذاشتند، اما برخی از این بازار‌ها با ریسک‌های کمتری روبه‌رو بوده‌اند؛ به این ترتیب ترسیم چشم‌انداز حدودی در این بازار‌ها راحت‌تر بوده است. این در حالی است که در ماه‌های گذشته بازار سرمایه تحت‌تاثیر ریسک‌های قانون‌گذاری و برخی سیاستگذاری‌ها در سال جدید سرمایه‌گذاران را ناامید کرد.

نماگر‌های سهامی در شرایطی که در هفته‌های گذشته متاثر از توقف سیگنال‌های امیدوارکننده از روند سیاستگذاری‌ها وارد فاز جدیدی از ابهام و ریزش شده بودند، از روز یک‌شنبه با ریسک نوظهور خارجی مواجه شدند و در نخستین واکنش به این مهم، ریزش بیش از ۵۱ هزار واحدی را به نمایش گذاشتند؛ اما در روز‌های بعد از آن رفته‌رفته از روند پرشتاب کاهشی قیمت‌ها کاسته شد. با‌این‌حال در ادامه مسیر معاملاتی هفته قبل، دو شاخص کل و هم‌وزن بورس تهران باز هم سهامداران را ناکام گذاشتند.

در سومین هفته مهرماه این نماگر‌ها به‌ترتیب با افت ۲.۴۱ و ۳.۵۷ درصدی نشان دادند به‌شدت تحت‌تاثیر ریسک‌های بیرونی هستند و ریسک‌های موجود می‌توانند همچون اهرمی بازدارنده مانع از شکل‌گیری تقاضای قدرتمند سهامی شوند.

آن‌طور که به نظر می‌رسد تنش‌های منطقه‌ای جدید در واقع تسهیل‌کننده مسیر جریان پول از بازار سهام به سمت بازار‌های موازی در روز‌های گذشته بوده است. در آن‌سوی بازار ارزش معاملات خرد بورس و فرابورس (سهام و حق‌تقدم) نیز با سقوط از سطح ۴ هزار و ۳۹۵ میلیارد تومان، به رقم ۳‌هزار و ۷۳۹‌میلیارد تومانی در هفته مزبور بسنده کرده است که نشان می‌دهد پول‌های خارج‌شده از این بازار به سمت پناهگاه‌های دیگر کوچ کرده‌اند.

به این ترتیب میانگین ارزش معاملات خرد به کمترین مقدار از هفته پایانی مردادماه رسید. کارشناسان بورسی بر این باورند که معامله‌گران تمایل چندانی به افزایش خرید سهام ندارند. به طور کلی ارزیابی پارامتر‌هایی نظیر خالص تغییر مالکیت و ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم) از روز یک‌شنبه به بعد یک پیام مهم در بر دارد و آن، این است که تا حدود زیادی فضای حاکم بر بازار آمیخته به هیجان منفی است، به طوری که می‌توان گفت بورس تهران در کوتاه‌مدت احتمالا لباس رونق را از تن درآورد.

تداوم نوسانات منفی

نماگر اصلی بورس در آخرین روز معاملاتی هفته قبل سبزپوش کار خود را خاتمه داد و درنهایت در ارتفاع ۲ میلیون و ۱۹ هزار واحد ایستاد. تحلیل وضعیت کنونی بازار سهام نشان می‌دهد بورس‌بازان با دورنمایی که می‌بینند، بیشتر تمایل دارند محتاط باشند و جانب فروشندگان را بگیرند.

بورس در حالی این هفته را آغاز خواهد کرد که در روز‌های قبل از آن متاثر از رفت‌وبرگشت دلار و نگرانی‌های خاص سرمایه‌گذاران از دورنمای بنگاه‌ها و چشم‌انداز اقتصاد ایران، در وضعیت مبهمی به سر می‌برد. به نظر می‌رسد سمت تقاضا همچنان در وضعیت شک‌وتردید است و با بی‌اعتمادی شکل‌گرفته در بازار، سرمایه‌گذاران تا بعد از برطرف شدن ابهامات فوق، تمایل جدی به ورود دوباره پول به بازار سهام ندارند.

احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه، با بیان این مطلب اظهار کرد: بازار سهام همانند همه بازار‌های دارایی به‌شدت متاثر از تحولات بین‌المللی است؛ از این‌رو وضعیت تعادلی به سمت نوسانات منفی تداوم خواهد یافت. با توجه به اظهارات سیاسی طرفین جنگ، بعید به نظر می‌رسد درگیری‌ها به‌زودی پایان یابد.

این امر روند سرمایه‌گذاری‌ها را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. از سوی دیگر با توجه به اینکه در روز سه‌شنبه اظهارات مهمی مبنی بر عدم‌دخالت ایران در ایجاد تنش‌های منطقه‌ای مطرح شد، قیمت ارز در مدار نزولی حرکت کرد. این موضوع بیانگر آن است که خیز قیمتی جدی در انتظار بازار‌ها نیست.

با این اوصاف سقوط قیمت دلار در بازار آزاد به زیر کانال ۵۰ هزار تومان نیز قابل‌تصور نخواهد بود. تلطیف بازار ارز از این جهت در روند بازار سهام اثر دارد که می‌تواند به سبب ایجاد انتظارات تورمی، سبب شکل‌گیری موج تقاضا شود. بر این اساس عقبگرد قیمت دلار از کانال ۵۳ هزار تومان نیز می‌تواند باعث بی‌انگیزگی سرمایه‌گذاران برای ورود به بورس شود.

به گفته او، بازار در نقاط تعادلی به سر می‌برد و در شرایط غیر‌قابل‌پیش‌بینی قرار دارد. طبیعتا در این مقطع خرید سهام به‌کندی و با تعلل فراوان انجام خواهد شد؛ به‌ویژه آنکه بازار سهام تا قبل از جنگ نیز با بی‌تحرکی در سمت تقاضا مواجه بود.

اشتیاقی با اشاره به وضعیت سایر بازار‌های موازی نیز تاکید کرد: حواس همه بازار‌ها به جنگ جدید است. بازار‌ها در شرایط جدیدی قرار دارند و به نظر می‌رسد این امر در کوتاه‌مدت به سرانجام نرسد. بر همین اساس می‌توان بیان کرد که رفت‌و‌برگشت در همه بازار‌ها تا هفته‌های آتی ادامه داشته باشد. از سوی دیگر باید به این نکته نیز اشاره شود که با توجه به اینکه برخی کشور‌ها در روز‌های گذشته در مورد ایران اظهارنظر کردند، اظهارنظر‌های این‌چنینی اگر خاتمه یابد، بازار‌ها نوسانات شدید را تجربه نخواهند کرد.

به همین دلیل شاخص کل بورس ریزش به زیر ارتفاع ۲ میلیون واحد را به سهامداران تحمیل نخواهد کرد. بورس در بلاتکلیفی محض به سر می‌برد. در هفته جاری احتمالا سهامداران روز‌های سبز کمتری را شاهد هستند، کما اینکه قبل از شرایط جدید منطقه‌ای نیز بازار سهام میل به صعود نداشت و نبود پول، بازار را آزار می‌داد.

از اواخر شهریورماه نیز سرمایه‌گذاران در انتظار انتشار عملکرد ۶ ماهه بنگاه‌ها و شرکت‌های بورسی هستند. تنها عاملی که می‌تواند بازار را از رخوت کنونی نجات دهد، همین گزارش‌های ۶ ماهه است. اما یکی از سناریو‌های خوش‌بینانه که برای بازار سهام مطرح می‌شود حول این محور است که در این بازار قیمت‌ها به‌قدری کاهش یافته که حتی جنگ غزه نیز نمی‌تواند نماگر‌های بورسی را به سطوح پایین‌تری هدایت کند. از این منظر شاید این خوش‌بینی وجود داشته باشد که کف کنونی کفی جدی برای خیز به ارتفاعات بالاتر است.

باتلاق زیان

نزدیک‌شدن نماگر اصلی بازار به کف کانال ۲ میلیون واحد یک نکته قابل‌تامل دیگر را گوشزد می‌کند. با توجه به پایین بودن ارزش معاملات خرد سهام، نباید به قدرتمندی خرید‌های صورت‌گرفته در بازار دل بست.

یکی دیگر از مسائلی که باید در این مقطع به آن توجه کرد، این است که کسب سود جای خود را به شناسایی زیان داده است؛ بدین صورت که در بازار سهام معامله‌گران بعد از کسب بازدهی در روند‌های صعودی، اقدام به شناسایی سود در نماد‌های مختلف می‌کنند که این موضوع در بازار‌های نزولی (مانند مقطع فعلی) به صورت معکوس ظاهر می‌شود؛ یعنی سهامی که با هدف کسب بازدهی خریداری شده است، وارد محدوده زیان می‌شود و سرمایه‌گذاران به جای شناسایی سود در سهام موردنظر، در باتلاق زیان گرفتار می‌شوند.

از این‌رو پرواضح است که در مقطع کنونی اغلب سهام زیر ارزش ذاتی قرار دارند؛ بنابراین «رفتار خنثی» طی روز‌های آینده از سناریو‌های محتمل در این بخش است که نسبت به نخستین واکنش بورس پس از آغاز جنگ تا حدودی قابل‌قبول است. برآورد‌ها نشان می‌دهد تا پایان هفته آینده شرکت‌های بورسی گزارش مبسوطی از عملکرد خود ارائه خواهند داد.

به اعتقاد عده‌ای از کارشناسان بازار سرمایه، بعد از انتشار گزارش‌های مذکور، تردید‌ها در خصوص شکسته شدن کانال ۲‌میلیون‌واحدی به سمت پایین‌تر از بین خواهد رفت. مطمئنا خریدارانی پیدا می‌شوند که در سمت تقاضا حاضر خواهند بود که با دید میان‌مدت و با نگرش ارزان بودن نسبی قیمت‌ها و برای میان‌مدت اقدام به خرید کنند.

بر همین اساس با ورود به آبان‌ماه و با در نظر گرفتن شرایط کنونی منطقه‌ای، به نظر می‌رسد بازار در محدوده‌های کنونی و حتی پایین‌تر بتواند خریداران اندکی را در خود جای دهد.

کارشناسان سیاسی-اقتصادی بازار تهران انتشار سیگنال‌های نگران‌کننده نسبت به آینده جنگ و همچنین احتمال پیشروی تنش‌ها را عوامل اصلی ایجاد شرایط فشار فروش در بازار می‌دانند که سبب کاهش نرخ‌ها در تالار شیشه‌ای خواهد شد.

از سوی دیگر تمایل افراد نسبت به حفظ دارایی‌های خود در برابر موج‌های تورمی، تقاضا جهت خرید کالا‌هایی به غیر از سهام، از جمله کالا‌های سرمایه‌ای مانند سکه و طلا، را افزایش خواهد داد که این افزایش تقاضا سبب رشد بی‌رویه نرخ‌ها در بازار‌های موازی خواهد شد. به همین دلیل است که شرایط بازار‌های رقیب یکی از نقاط چالش‌برانگیز بورس در سال‌های اخیر محسوب می‌شود که همیشه بر سر آن بحث زیاد است.