در روز سیاه هرات چه گذشت؟

اعتماد نوشت: هیچ کشوری با مردم افغانستان ابراز همدردی نکرده است

این گزارش توسط خبرنگار افغانستانی از هرات با گویش افغانستانی نوشته شده است.

زلزله شدید روز شنبه در ولایت هرات واقع در غرب افغانستان هزاران کشته و زخمی برجا گذاشت. مرکز اصلی این زلزله در فاصله ۴۰ کیلومتری شهر هرات در عمق ۱۰ کیلومتری زمین اتفاق افتاده است که به‌شدت ۶.۳ ریشتر و بعد از آن ۸ پس‌لرزه دیگر در ولایت هرات احساس شده است. فضای داخل شهر و هجوم مردم به داخل جاده‌ها و خیمه‌های بر پا شده داخل بلوارها، نشان از وحشت مردم هرات دارد که آرامش خود را از دست داده‌اند. بسیاری از آنان اولین‌بار است که این‌چنین زلزله‌ای را شاهد بوده‌اند و از ترس فروریختن منازل‌شان داخل جاده‌ها، همراه با تمامی اعضای خانواده خود جابه‌جا شدند. با وجود اینکه بعد از گذشت ۴۸ ساعت، شهر هرات به حالت عادی برنگشته، دیروز چندین‌بار دیگر شهر و ولسوالی‌های (شهرستان‌های) اطراف لرزیدند. اولین مورد ساعت ۱۱ و ۲۰ دقیقه قبل از ظهر زلزله‌ای به قدرت ۴.۸ ریشتر شهر هرات را لرزاند، مورد دوم ساعت ۱۲ ظهر بود که نسبتا شدید و مورد سوم که باعث وحشت و فرار مردم به سمت وسط جاده‌ها و مکان‌های امن شد، ساعت ۶ شام بود. مردم بعد از اولین مورد زلزله که روز شنبه اتفاق افتاد، شب بسیار بدی را در جاده‌های شهر و باغ‌های اطراف سپری کردند و روز یکشنبه امیدواری نسبی به وجود آمده بود، اما با شروع روزدوشنبه و لرزه‌های نسبتا شدید، باعث وحشت و فرار مردم از منازل‌شان شده است. هم‌اکنون با تاریک شدن هوا یک بار دیگر تمامی زنان و کودکان و بزرگسالان به داخل جاده‌های شهر ریخته و شماری هم وحشت‌زده در حال ترک شهر به سمت باغ‌های اطراف شهر که دور از ساختمان‌های بلند هستند، می‌روند.

حال و هوای مناطق زلزله‌زده و مناطقی که به مرکز اصلی کانون زلزله نزدیک بودند نیز، در حالت بحرانی قرار دارد، شمار زیادی از اجساد همچنان زیر آوارند و شماری از بازماندگان که در آن مناطق باقی مانده‌اند، بدون سرپناه و کمبود امکانات به سر می‌برند. از سوی دیگر گزارش‌ها حکایت از آغاز سراسری کمک‌هاست از جمله اینکه مقامات طالبان از آغاز کمک‌رسانی و درنظر گرفتن مبلغ بیش از ۲۰۰ میلیون افغانی که برای زلزله‌زدگان و بازماندگان آنان درنظر گرفته شده است، خبر می‌دهند.

در عین حال مشاهدات عینی نشان از ایجاد کمپ‌های مردمی برای جمع‌آوری کمک‌های نقدی و مواد اولیه ازجمله لباس گرم، پتو و لوازم آشپزخانه است.

«عمر نصیر مجددی» نماینده پیشین پارلمان افغانستان از ولایت هرات که بعد از تحولات در افغانستان از کشور خارج نشده، هم‌اکنون مشغول فعالیت‌های مدنی و کمک‌رسانی است.

وی می‌گوید: «وضعیت فعلی در مناطق زلزله‌زده بسیار بحرانی است و نیاز به کمک عاجل برای بیرون کشیدن افراد زیر آوار است.»

او در حالی که همراه با تیمی از همکارانش برای مردم زلزله‌زده اجناسی می‌خرید، گفت: «طبق گزارش‌ها، حجم کمک‌های سرازیر شده بد نیست، اما نیاز اولیه خارج کردن اجساد و شاید هم افرادی است که امکان زنده ماندن‌شان وجود داشته باشد و بعد ایجاد مراکز نگهداری برای بازماندگان که هیچ سرپناهی برای‌شان نمانده است. خوب است تمامی نهاد‌های خیریه بعد از بررسی وضعیت با درنظر گرفتن نیاز‌ها اقدام به خریداری اجناسی کنند که مشکلات بازماندگان را برطرف کند.»

در کنار کمپ‌های ایجاد شده در سطح شهر، کمک‌کنندگان به صورت فردی، نهاد‌های خیریه، کمیسیون ارزیابی زلزله که ازسوی حکومت ایجاد شده و نهاد‌های بین‌المللی و برخی کشور‌ها نیز اعلام همکاری و کمک کرده‌اند.

ولایات همجوار هرات از جمله بادغیس، فراه، نیمروز و قندهار نیز اعلام همکاری کرده‌اند و تیم‌های کمک‌رسانی از این ولایات به هرات رسیده‌اند. طبق آخرین گزارش‌ها یک تیم صحی (تیم پزشکی) از ولایت قندهار با تجهیزات صحی و دارو از قندهار وارد ولایت هرات شدند. به دلیل کمبود جا و امکانات، شمار زیادی از زخمی‌ها در سطح شفاخانه حوزوی هرات به سر شدند و به همین دلیل شماری از شفاخانه‌های خصوصی اعلان همکاری نمودند که با همه این‌ها کماکان کمبود دارو و امکانات صحی دیده می‌شود. یکی از علت‌های بالا رفتن آمار جانباختگان از سوی کارشناسان، وحشت ساعات اولیه، سردرگمی مقامات به دلیل بی‌اطلاعی از مرکز زلزله و مشخص شدن قریه‌جات که در کانون زلزله قرار داشتند. بعد از مشخص شدن مناطق زلزله‌زده، تمامی امکانات هوایی و زمینی به کار گرفته شده و بازماندگان زلزله که بیشترشان زنان و کودکان و بزرگسالان هستند را به سه مرکز داخل شهر جابه‌جا کردند. با تمامی تلاش‌هایی که صورت گرفته، انتقاد‌ها از نبود امکانات خاک‌برداری برای بیرون کردن افرادی که زیر آوار مانده‌اند وجود دارد، همچنین نبود یک سیستم منتظم برای توزیع کمک‌ها و رسیدگی به وضعیت بحرانی که همه درگیر آن هستند.

این زلزله حوالی ساعت ۱۱ صبح به وقت افغانستان اتفاق افتاده است، قابل ذکر است که در ساعات اولیه به دلیل نبود اطلاعات دقیق از مرکز اصلی زلزله شمار زیادی از کسانی که در زیر آوار مانده بودند جان خود را از دست دادند.

رییس اطلاعات و فرهنگ ولایت هرات که فعلا به عنوان رییس مرکز رسانه‌های حکومت امارت اسلامی معرفی شده است، می‌گوید: «بیشترین خسارات جانی و مالی را در روستا‌های سیاه آب، محله وردک‌ها، کرنیل، سربلند و چاهک است که مربوط به ولسوالی‌های غوریان، زنده‌جان و انجیل ولایت هرات است. به دلیل نبود امکانات برای مشخص شدن مناطقی که آسیب‌دیده و تمامی خانه‌های‌شان هموار شده، موجودیت مسیر‌های صعب‌العبور در ولسوالی‌های انجیل و زنده‌جان و غوریان ولایت هرات، نمی‌توان آمار دقیقی از زلزله ارایه داد، اما کمیسیون بررسی زلزله، آمار را نزدیک به ۳ هزار تن که جان خود را ازدست داده‌اند، گزارش داده که این آمار تا آخر شام روز دوشنبه به ۴ هزار تن افزایش پیدا کرده است.

مسوولان بخش صحت ولایت هرات می‌گویند بیشترین افرادی که جان خود از دست دادند یا هم زخمی شدند را کودکان، زنان و افراد پیر که در زمان زلزله در خانه بوده‌اند، تشکیل می‌دهند. قابل ذکر است دیروز «ملا برادر» معاون اقتصادی رییس‌الوزرا امارت اسلامی همراه با چند مقام ارشد دیگر امارت اسلامی به ولایت هرات سفری داشته و تلاش‌ها برای بیرون‌رفت از این بحران، وعده کمک و حمایت همه‌جانبه داده است.

قبلا ولسوالی‌های غوریان، زنده‌جان و انجیل ولایت هرات، قریه‌های این ولسوالی‌های آسیب‌دیده بودند، اما ظاهرا این‌گونه نیست و گزارش‌های جدید حکایت از گسترده بودن ساحه بیشتر جغرافیای ولایت هرات است که از زلزله متاثر شده است. گزارش‌هایی از تلفات و آسیب‌های جدی به منازل مردم از ولسوالی‌های گلران در مسیر مرز ترکمنستان و ولسوالی کهسان که مسیر مرز ایران قرار دارد، حکایت دارد. یکی دیگر از انتقادات تندی که مردم دارند از کشور‌هایی است که همواره داد از حقوق بشر زده، اما باتوجه به تلفات بالای زلزله ولایت هرات تا اکنون هیچ کشوری با مردم افغانستان ابراز همدردی نکرده است.
قابل ذکر است آلمان ۵ میلیون یورو و چین ۲۰۰ هزار دالر به آسیب‌دیده‌گان زلزله هرات کمک کردند.

به احتمال زیاد در روز‌های آینده آمار تلفات انسانی و آوار منازل بیشتر خواهد شد.