اردوغان چگونه قدرت را حفظ کرد؟ / آیا اردوغان پایان دوران ریاست جمهوریش را خواهد دید؟

فرارو- مهمت اوزالپ؛  مدیر مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه چارلز استورت است. او در فاصله سال های 1990 تا 1998 میلادی در رشته الهیات اسلامی تحصیل کرد و دوره کارشناسی ارشد را در حوزه دینی از دانشگاه سیدنی به پایان رساند. مهمت یکی از بنیانگذاران بنیاد بین فرهنگی Affinity در سال 2000 میلادی بود سازمانی که هماهنگی بین فرهنگی و بین ادیان را در استرالیا تقویت می کند. اوزالپ جوایز متعددی را دریافت کرده است از جمله جایزه بلواستار استرالیا در حوزه آموزش در سال 2011، جایزه تعالی حرفه ای دانشگاه چارلز استورت 2012 و جایزه الگوی سال مسلمان در سال 2012 میلادی. از او سه کتاب چاپ شده است.

به گزارش فرارو به نقل از کانورسیشن، "رجب طیب اردوغان" پس از پیروزی در دور دوم انتخابات روز یکشنبه بر "کمال قلیجداراوغلو" رقیب دیرینه اش برای پنج سال دیگر رئیس جمهور ترکیه باقی خواهد ماند. اگر او یک دوره پنج ساله کامل رئیس جمهور ترکیه باقی بماند 26 سال قدرت را در دست خواهد داشت که تقریبا کل تاریخ ترکیه در قرن بیست و یکم را شامل می شود. نکته شگفت آور آن که چگونه اکثریت مردم ترکیه اردوغان را علیرغم بدتر شدن وضعیت اقتصادی و تورم مزمن کنونی که احتمالا باعث سقوط هر دولتی در یک کشور دموکراتیک می شود دوباره انتخاب کردند. باید پرسید اردوغان چگونه در انتخابات پیروز شد و مهم تر از آن این که چه اتفاقی ممکن است در آینده قابل پیش بینی در ترکیه رخ دهد؟

انتخاباتی آزاد اما غیر منصفانه

انتخابات از این نظر آزاد بود که احزاب سیاسی می‌توانستند نامزدهای خود را معرفی کنند و مبارزات انتخاباتی انجام دهند. احزاب هم چنین حق داشتند در هر حوزه رای گیری نمایندگانی داشته باشند تا از شمارش صحیح آرا اطمینان حاصل کنند. رای دهندگان نیز در رای دادن آزاد بودند. با این وجود، انتخابات اخیر ترکیه غیر منصفانه بود. ابتدا "اکرم امام اوغلو" رقیب بالقوه پیشرو در این رقابت در ماه دسامبر به اتهام "توهین به شخصیت های عمومی" به بیش از دو سال زندان محکوم شد. امام اوغلو شهردار محبوب استانبول شکست نادری را بر حزب اردوغان در انتخابات سال 2019 استانبول وارد ساخته بود. نظرسنجی ها نشان می دادند که او می توانست در انتخابات ریاست جمهوری با اختلاف رای قابل توجهی در برابر اردوغان پیروز میدان شود.

برخی استدلال می کنند که حکم صادر شده علیه امام اوغلو با انگیزه سیاسی بوده است. با خارج شدن امام اوغلو از صحنه اپوزیسیون ترکیه مجبور شد پشت سر قلیجداراوغلو ضعیف ترین نامزد ممکن متحد شود. اردوغان همچنین تسلط تقریبا همه جانبه ای بر رسانه های ترکیه دارد تسلطی که توسط "فخرالدین آلتون" رئیس رسانه و ارتباطات در کاخ ریاست جمهوری طراحی شده است. رسانه های ترکیه یا به طور مستقیم مانند روزنامه مشهور "صباح" در اختیار نزدیکان و اطرافیان اردوغان قرار دارند یا از طریق سردبیرانی که توسط آلتون منصوب شده و مورد نظارت قرار می گیرند تحت کنترل دولت هستند، برخی از سایت های خبری اینترنتی مستقل مانند T24 برای ادامه فعالیت خودسانسوری می کنند.

اردوغان و افرادش با چنین حجم گسترده ای از کنترل رسانه ای اطمینان حاصل کردند که او بیش ترین زمان پخش برنامه از طریق شبکه های تلویزیونی را داشته باشد. اردوغان در رسانه های ترکیه به عنوان رهبری پیشرو در عرصه جهانی که کار ساخت فرودگاه ها، جاده ها و پل ها را انجام داده معرفی شد. او در مقابل ده ها روزنامه نگار در تلویزیون قرار گرفت اما تمام پرسش ها از قبل آماده شده بودند و اردوغان پاسخ ها را از طریق فردی دیگر و در قالب صدور بیانیه ارائه می کرد. هم چنین، آلتون کارزاری توهین آمیز را به شکلی گسترده علیه قلیجداراوغلو ترتیب داد. رهبر اپوزیسیون کم ترین زمان پخش را دریافت می کرد و زمانی که در رسانه ها حضور داشت به عنوان یک رهبر نالایق برای اداره کشور معرفی می شد.

آلتون نه تنها کانال های تلویزیونی معمولی و رسانه های چاپی بلکه رسانه های اجتماعی را نیز کنترل می کرد. آلتون در توئیتر که پلتفرمی بسیار تاثیرگذار در ترکیه محسوب می شود از ربات ‌ها و ارتشی از ترول ‌ها و اینفلوئنسرها برای کنترل اتاق های گفتگو استفاده می کرد. تاکتیک او اثربخش بود. تعدادی کافی از  رای دهندگان به دلیل سردرگمی و ترس از این که در صورت انتخاب قلیچداراوغلو وضعیت کشور به مراتب بدتر خواهد شد تحت تاثیر قرار گرفتند.

در نهایت، به دلیل روش غیر شفاف پردازش نتایج انتخابات احتمال تقلب وجود داشت. پس از شمارش هر صندوق برگه های رای و نتایج توسط پلیس در شهرها و ارتش در مناطق استانی به کمیسیون انتخابات منتقل می شدند. این در حالی بود که پلیس و ارتش هر دو نهادهایی تحت کنترل شدید اردوغان هستند. نتایج سپس تنها از طریق آژانس دولتی آنادولو گزارش شدند این در حالیست که پیش تر در انتخابات قبلی نتایج توسط چندین آژانس خبری و رسانه ای مستقل گزارش شده بودند. حتی اگر هیچ مدرکی دال بر تقلب در این انتخابات وجود نداشته باشد شبح آن می تواند صحت کل روند انتخابات را زیر سوال ببرد.

حمایت قاطع رای دهندگان مذهبی

البته دو عامل دیگر نیز در نتیجه انتخابات اخیر ترکیه تعیین کننده بودند. اولین مورد حمایت "سینان اوگان" از اردوغان بود نامزدی که دو هفته پیش در دور نخست انتخابات ریاست جمهوری با کسب 5.2 درصد آرا سوم شد. اردوغان اوگان را متقاعد کرد که از او حمایت کند.

دومین و مهم ترین عامل آن بود که رای دهندگان محافظه کار و مذهبی به اردوغان نگاهی تقریبا افسانه ای داشتند. از دید آنان اردوغان یک قهرمان مذهبی و مصداق یک ناجی است. جمعیت مذهبی در ترکیه مدت‌ها تحت عنوان سکولاریسم مورد آزار و اذیت قرار گرفته بودند. از دید آنان قلیچداراوغلو و حزب جمهوری خواه خلق نماد آن آزار و شکنجه بود. اگرچه قلیچداراوغلو سیاست های سرسختانه سکولار سالیان قبل حزب را کنار گذاشت اما رای دهندگان مذهبی هرگز آن حزب را به دلیل اجرای سیاست ممانعت از پوشش حجاب زنان مذهبی در نهادهای آموزشی و دولتی و دور نگهداشتن دین از عرصه عمومی و سیاسی برای چندین دهه پیش از قدرت گیری حزب عدالت و توسعه نبخشیده اند.

راست محافظه کار و مذهبی در ترکیه اردوغان را یک رهبر جهانی و قهرمانی می بیند که با نیروهای بد نیت چه در داخل و چه در خارج از ترکیه مبارزه کرده تا آن کشور را دوباره عظمت بخشد.

پس از انتخابات چه رخ خواهد داد؟

ترکیه به شدت به تغییر دولت و دمیدن هوایی تازه در کالبدش نیاز داشت. اکنون با پیروزی اردوغان احتمالا خفقان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تشدید خواهد شد. اردوغان وعده احیای ترکیه تا سال 2023 یعنی در صدمین سالگرد تاسیس جمهوری را مطرح کرده بود. قرار بود ترکیه تا آن زمان در زمره 10 اقتصاد برتر جهان قرار گیرد. با این وجود، ترکیه به دشواری در زمره 20 کشور برتر جهان قرار دارد و جایگاه نوزدهم را آن خود ساخته است. اقتصاد ترکیه در سه سال گذشته رکود قابل توجهی را تجربه کرده است. ارزش لیر ترکیه به شدت کاهش یافته و به اقتصاد مبتنی بر دلار منجر شده است. با این وجود، دسترسی به دلار دشوار است. بانک مرکزی ترکیه با تخلیه ذخایر خود در چند ماه گذشته برای انتخابات اقتصاد را سرپا نگه داشت. بانک مرکزی هر ماه با کسری حساب جاری بین 8 تا 10 میلیارد دلار مواجه بوده و ذخایر آن در هفته گذشته برای اولین بار از سال 2002 به این سو به نرخی منفی رسید.

اکنون اردوغان باید درصدد تلاش برای دستیابی به پول باشد. او به وام‌ های خارجی با بهره بالا متوسل خواهد شد و سفرهای متعدد دیپلماتیک به کشورهای مسلمان نفت خیز خواهد داشت تا بخشی از منابع مالی آن کشورها را به ترکیه بکشاند. عدم اطمینان در مورد امکان موفقیت این تلاش ها و سود احتمالی کوتاه مدت ناشی از آن ممکن است باعث ورود اقتصاد ترکیه به رکود شود.

این وضعیت برای مردم ترکیه می تواند به معنای بیکاری گسترده و هزینه بالاتر زندگی باشد. نرخ تورم ترکیه در سال گذشته به بالاترین میزان در 24 سال گذشته یعنی 85.5 درصد رسیده بود و ممکن است سیر صعودی را طی کند زیرا دولت در تنگنای نقدینگی کماکان به چاپ پول برای تامین هزینه نیروی کار عظیم بوروکراسی خود ادامه خواهد داد.

اردوغان در عرصه سیاست خارجی به تلاش برای تبدیل شدن به یک قدرت منطقه ای مستقل از ناتو،  اتحادیه اروپا و ایالات متحده ادامه خواهد داد. او احتمالا به تقویت روابط ترکیه با "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه ادامه می دهد تصمیمی که برای متحدان غربی ترکیه نگران کننده خواهد بود.

طبق قانون اساسی صویب شده ترکیه چند سال پیش رو آخرین دوره ریاست جمهوری اردوغان خواهد بود. البته ممکن است اردوغان نتواند دوره پایانی ریاست جمهوری را به پایان برساند. رئیس جمهور 69 ساله به مشکلات زیادی در زمینه سلامتی مبتلا است. او به طور فزاینده ای از نظر جسمی ضعیف می شود، راه رفتن برایش دشوار شده و در گفتارش توهین و تهمت نسبت به دیگران را بیان می کند. وضعیت سلامتی او ممکن است در سالیان آینده بدتر شود. در نتیجه، او ممکن است مجبور شود منصب خود را به یک معاون قابل اعتماد بسپارد.

احتمال دیگر آن است که رهبران بالقوه حزب عدالت و توسعه ممکن است تصمیم بگیرند تا پیش از پایان دوره ریاست جمهوری اردوغان کودتای حزبی را برای سرنگونی او انجام دهند تا بتوانند حمایت عمومی را در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 2028 به دست آورند. علیرغم آن که در حال حاضر ممکن است در ترکیه پس از انتخابات قدری ثبات سیاسی وجود داشته باشد آن کشور در آینده قابل پیش بینی دچار آشفتگی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خواهد شد.