سفر‌هایی با هدف دلارزدایی/ رئیسی در اندونزی، مقام روسی در ایران

دولت سیزدهم بر دلارزدایی تاکید دارد و این روز‌ها کلیدواژه‌ای است که زیاد از سمت دولت‌مردان مطرح می‌شود. هدف اصلی از سفر سیدابراهیم رئیسی به اندوزی و همچنین حضور رئیس بانک مرکزی روسیه در ایران را نیز می‌توان در همین موضوع دلازدایی خلاصه کرد. اما آیا این هدف به سادگی قابل تحقق است؟

به گزارش تجارت‌نیوز، سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور از شب گذشته به اندونزی سفر کرده است. تقریبا همزمان با خروج او از کشور، مقامات اقتصادی ایران نیز میزبان یک مقام روسی هستند. الویرا نبیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه برای شرکت در پنجاه‌ویکمین اجلاس اتحادیه پایاپای آسیایی به ایران سفر کرده است. اما سفر مقام‌های ایرانی و روسی به دو کشور مختلف، یک هدف اصلی مشترک دارد؛ دلارزدایی.

در سفر رئیسی به آسیای جنوب شرقی و دیدار او با همتای خود در اندونزی، دو کشور برای برای انجام تبادلات تجاری با ارز‌های ملی خود توافق کردند. محسن کریمی، معاون امور بین الملل بانک مرکزی نیز روز گذشته دستورکار اصلی اجلاس پایاپای آسیایی در ایران را دلارزدایی دانست.

«بریدن بند ناف دلار» از اقتصاد ایران

دولت سیزدهم تاکید زیادی بر این واژه و به عبارت دیگر «بریدن بند ناف دلار» از اقتصاد ایران دارد. چندی پیش، رئیس جمهور در نشست مشترک شورای برنامه‌ریزی، توسعه و فعالان اقتصادی استان خوزستان گفته است: دبیرخانه‌ای برای تغییر نوع مبادلات ارزی ما تعریف شده تا بند ناف مبادلات ارزی از دلار قطع و با ریال انجام شود.

این در حالی است که برخی کارشناسان این سخنان را دارای ابهاماتی می‌دانند و معتقدند چنین اقدامی به آسانی امکان‌پذیر نیست.

تجارت‌نیوز برای بررسی اظهارات رئیسی درباره تاسیس این دبیرخانه و همچنین اقدامات پیشین دولت در راستای دلارزدایی با علی سعدوندی، کارشناس اقتصادی، به گفتگو پرداخت.

او در بخشی از این گفتگو توضیح داد: ایران در ۵۰ سال گذشته تحت تسلط دلار بوده و نرخ ارز خود را با دلار تثبیت کرده است. آیا آقای رئیسی قصد دارد نرخ ارز دیگر با دلار تثبیت نشود و برای مثال آن را با یوآن چین تثبیت کند؟

سعدوندی تاکید کرد: بعید است که تغییر جدی و ماهوی در این زمینه ایجاد شود. تا زمانی که ایران ارز خود را با دلار تثبیت کند، شعار دلارزدایی توهمی بیش نیست.

دلارزدایی از سیستم بانکی ایران و روسیه

در این میان، دو کشور تحت تحریم ایران و روسیه نیز، در ماه‌های گذشته به دنبال دلارزدایی از روابط مالی و اقتصادی خود بوده‌اند. چندی پیش، قرارداد پیام‌رسان مالی مشترک بین ایران و روسیه امضا شد. ایران از زمان خروج دونالد ترامپ از برجام و روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین از سیستم مالی بین‌المللی سوئیفت تعلیق شده‌اند.

پیش از این در سفر ابراهیم رئیسی به مسکو، دو طرف بر بر دلارزدایی تاکید کرده بودند. در آن زمان البته، روسیه هنوز به اوکراین حمله نکرده بود و تحت تحریم‌های گسترده غرب قرار نداشت.

چندی پیش، دو کشور اعلام کردند که از یک سیستم مالی مشترک برای مراودات مالی خود استفاده خواهند کرد. سیستمی که نیازمند یک واحد ارزی مشترک بین ایران و روسیه است.

معامله با روبل به نفع ایران است؟

به نظر می‌رسد، حالا رئیس کل بانک مرکزی روسیه، برای پیگیری همین هدف به ایران سفر کرده است. اخیرا، نشریه آمریکایی فوربس در گزارشی اعلام کرد که روسیه و ایران اکنون ۸۰ درصد از تسویه حساب‌های دوجانبه خود را با پول ملی خود انجام می‌دهند و پیوند‌های بانکی بین روسیه و ایران به سرعت در حال گسترش است.

با وجود این، یک کارشناس اقتصادی معتقد است: موضوع مهم، تحریم بودن روبل است و در صورت دریافت روبل، نمی‌توانیم آن را برای مبادله با سایر کشور‌ها استفاده کنیم در این شرایط به تهاتر کالا با روسیه محدود خواهیم شد و باید از کالا‌های روسی استفاده کنیم.

احمد مجتهد به ایلنا گفته است: تقریبا پس از فروپاشی شوروی سابق دیگر روبل پول بین المللی محسوب نمی‌شود و روس‌ها با دلار کار می‌کردند. در حال حاضر روبل دیگر قابل تبدیل به دلار نیست و آمریکا روبل را تحریم کرده و همین موضوع روسیه را با مشکل مواجه کرده است چراکه پیش از این کالا‌های خود را با دلار و یورو به فروش می‌رساند.

سهم ریال از معاملات جهانی

با همه این اوصاف، باید دید در عمل دلارزدایی تا چه حد امکان‌پذیر و به نفع کشور است. در این میان باید توجه داشت که ریال ایران به‌عنوان کم‌ارزش‌ترین واحد پولی جهان، چشم‌انداز چندان روشنی برای جایگزین شدن با دلار در تمام بخش‌های اقتصاد کشور به‌ویژه در معاملات خارجی را ندارد. دلار پرمعامله‌ترین ارز جهان و دهمین واحد پولی ارزشمند دنیاست.

با وجود اینکه جایگزین کردن دلار با ارز‌های دیگر در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما نفوذ آن در اقتصاد کشور‌ها به قدری است که نمی‌توان در کوتاه‌مدت موفق به حذف آن شد و با ارزی، چون ریال ایران که جایگاه آخر را در میان واحد‌های پولی جهان از نظر ارزش دارد، جایگزین کرد.

بر اساس آمار statista، دلار آمریکا به‌عنوان دهمین واحد پولی ارزشمند، پرمعامله‌ترین ارز دنیا با سهم ۴۵.۴ درصدی از کل معاملات جهانی است. با وجود تلاش‌های چند سال اخیر برخی کشور‌ها به‌ویژه چین، مبنی بر دلازدایی از سیستم مالی، این ارز همچنان رتبه اول را در میان ارز‌های مورد معامله جهان حفظ کرده است.