ماهی‌های رودخانه در متروی تهران شناورند!

آدمی به وقت رفتن نشانه‌هایی را از خود به جا می‌گذارد و نشانه‌های برخی بسیار بیشتر از دیگریست. مسعود سپهر، هنرمند پیشکسوت طراحی گرافیک روز نهم بهمن ماه نشانه‌هایش را در این دنیا به یادگار گذاشت و چشم بر جهان بست. او چند روز قبل از مرگش، به دلیل یک حادثه به کما رفته بود.

به گزارش ایسنا، سپهر که گوشه امن دنیای خود را در آغوش طراحی و گرافیک پیدا کرده بود، طی سال‌های فعالیتش موفقیت‌های بسیاری را در این زمینه کسب کرد. او نزدیک به ۲۰۰ نشانه و نام و نوشته را برای مؤسسات، شرکت‌ها و محصولات طراحی کرده است؛ طراحی و بازطراحی علائم، نشانه‌ها و تابلو‌های راهنمای راه آهن شهری را می‌توان از جمله پرکاربردترین آثار او برشمرد.

طراحی این علائم سال ۱۳۸۷ در کارگاه سپهر، با همکاری پدرام حربی و مسعود سپهر انجام شد و بعد از به تایید رسیدن از سوی متروی تهران از سال ۱۳۸۸ مورد استفاده قرار گرفت.

گفته می‌شود تا پیش از اینکه این گرافیست دست به طراحی علائم راهنمای راه‌آهن شهری بزند، این نشانه‌ها از سیاست طراحی خاصی پیروی نمی‌کردند و انسجامی در طراحی آن‌ها دیده نمی‌شد؛ به همین دلیل بود که این مجموعه‌ی تازه، تحولی در تابلو‌های خطوط راه‌آهن شهری ایجاد کرد و تا به امروز استفاده از آن ادامه دارد.

به نظر می‌رسد سپهر برای طراحی علامت‌های راهنمای راه‌آهن شهری از دوستی و ارتباط خود با نشانه‌ها استفاده و طراحی واضح، به‌خاطر سپردنی و نظام‌مندی را ارائه کرد. امروزه نشانه‌ها و علائم به جا مانده از مسعود سپهر در خطوط مترو تهران، یاری‌گر و راهنمای مسافرانی است که به دنبال راه‌یابی‌اند. بی‌شک قدرت او در انتقال معنا به شکل و شکل به معنا طی سال‌های متمادی فعالیتش شکل گرفته و بر اهمیت و کاربرد طرح و طراحی خوب تاکید می‌کند.

از سوی دیگر، با تامل در میزان کارکرد نشانه‌های مترو برای کاربرانش این موضوع به آشکارا مشخص می‌شود که طراحی علائم متروی تهران برای این هنرمند در طرح و رنگ خلاصه نشده و رساندن معنا از شکل به صورت واضح از دیگر اهدافی است که او دنبال کرده است.

سپهر طی سالیان شکل را به نحوی ملموس به معنا بدل کرده است. او در یک گفت و گوی تلویزیونی بر پیچیدگی برخی طراحی‌های به ظاهر ساده می‌گوید و تاکید می‌کند که رساندن هر پیامی از طریق طراحی می‌تواند به صورت طبیعی با انجام انتخاب‌های درست انجام گیرد.

سپهر در ادامه هم به برخی از جریاناتی اشاره می‌کند که موجب طراحی صرفا نقاشانه یا تصویرسازانه شده است؛ «اینکه چرا جریان هنرمندانه، نقاشانه یا تصویرسازانه محض در برخی از جریان‌ها و سبک‌های گرافیکی معاصر قالب شده است جای خود را دارد؛ البته اینکه بگوییم بیخیال راهبری و کاربرد می‌شویم و مردم به دنبال ما می‌آیند هم دیدگاهی است».

او معتقد است که عروس‌های زیبایی، کنار رودخانه طراحی گرافیکی حضور دارند، اما ماهی‌های رودخانه، همان چیز‌هایی است که مردم به صورت روزانه با آن‌ها سرو کار دارند.

سپهر در این زمینه چنین گفته بود، ماهی‌های رودخانه طراحی گرافیک همان چیز‌هایی است که مردم از زمان چشم باز کردن با آن روبه‌رو هستند. عقربه‌های ساعت یا ساعت دیجیتال تلفن همراه، پلاک خودرو، روزنامه‌ای که می‌خوانند، آن چیزی که در تلویزیون می‌بینند، مسیری که به اداره می‌روند و تابلو‌هایی که در مسیر می‌بینند، ماهی‌های رودخانه طراحی گرافیکی است.

برخی از شاگردان سپهر هم در یادبود و گرامیداشت سپهر به این موضوع مهم که او عقیده داشته گرافیگ را می‌توان همه جا دید، اشاره کرده بودند. یکی از شاگردان او در گرامیداشت یاد استادش و به نقل از او نوشته است، «اگه اطرافت رو خوب ببینی گرافیک همه جا وجود داره ... تو شهر، تو طبیعت، حتی ورودی یک ساختمان ... سعی کن خوب ببینی.»

حالا حدود دو ماه از درگذشت مسعود سپهر، طراح گرافیک می‌گذرد. او در حالی چشمانش را بر دنیا بست که نشانه‌های به یادماندنی خود را در این دنیا به یادگار گذاشت. نشانه‌هایی که برخی از آن‌ها کارکردی عمومی داشته و مخاطبان بسیاری دارند.

مسعود سپهر که در زمینه طراحی نشانه‌هایی با مخاطب گسترده مهارت‌های زیادی داشته، مبانی و اصول آن را هم به خوبی می‌شناخته و از پیچیدگی‌های بیهوده در طراحی خود پرهیز می‌کرده است. مصطفی اسدالهی ـ طراح گرافیک ـ درباره او چنین می‌گوید: «شخصیتِ عناصر پایه تجسمی (نقطه، خط، سطح و...) نشانه‌های او، توجه بیننده را به خود جذب می‌کند و ویژگی‌های موجز بودن، به یادماندنی بودن، پرهیز از پیچیدگی‌های بیهوده، سادگی و زیبایی بصری را دارا هستند.»

سپهر بعد از حدود ۵۰ سال فعالیت در زمینه گرافیک، اشکالی را از هنر خود به جای گذاشت که باقی بمانند و به طریقی اسرارآمیز با مخاطبانشان صحبت کنند.

این هنرمند متولد سال ۱۳۳۵ در تهران و فارغ‌التحصیل رشتۀ طراحی تایپوگرافی از کالج چاپ (ارتباطات) لندن ۱۳۵۶ و فارغ‌التحصیل برنامه ریزی چاپ ۱۳۷۲ پاریس بود. او فارغ‌التحصیل دوره آموزش تکمیلی از مرکز آموزش اپل پاریس ۱۳۷۲ نیز بود. سپهر دکترای حرفه‌ای خود را هم از وزارت فرهنگ و آموزش عالی دریافت کرده بود.