اولین بازیگر زن ایرانی برنده‌ی جایزه کن

سعید هاشمی*ٰ؛ در حالی شاهد مراسم اختتامیه هفتاد و پنجمین دوره جشنواره فیلم کن در روز گذشته (۲۸ می) بودیم که "زهرا (رُز) امیر ابراهیمی" برای بازی در فیلم "عنکبوت مقدس"، برنده جایزه بهترین بازیگر زن جشنواره فیلم کن شد تا به اولین زن ایرانی برنده این جایزه تبدیل شود.

عنکبوت مقدس که فیلمی در ژانر درام دلهره‌آور و جنایت واقعی محصول سال ۲۰۲۲ است در کشور اُردن فیلم‌برداری و بر پایه داستان واقعی از وقایع زندگی سعید حنایی، قاتل زنجیره‌ای معروف به قاتل عنکبوتی که زنان کارگرِ جنسی را هدف قرار می‌داد و ۱۶ زن را از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۱ م در شهر مشهد به قتل رساند، ساخته شده است.

حنایی که فاحشه‌های جنسی را در مشهد به قتل می‌رساند، کارگری بود که همراه همسر و دو فرزند دختر و یک پسر در خانه‌ای در منطقه فقیرنشین مشهد زندگی می‌کرد. وی در ۲۸ فروردین ۱۳۸۱ به دلیل ارتکاب قتل‌های فوق الذکر در مشهد اعدام شد.

در مورد زندگی این فرد تاکنون یک مستند در سال ۲۰۰۱ با نام "و عنکبوت آمد" و دو فیلم سینمایی به نام "عنکبوت" (۱۳۹۸) و "عنکبوت مقدس" (۱۴۰۱) ساخته شده‌است.

زهرا امیرابراهیمی، بازیگر ایرانی این فیلم که در ابتدای دهه ۸۰ خورشیدی با بازی در چندین مجموعه تلویزیونی از جمله نرگس به شهرت رسید، در میانه‌ی دهه ۸۰ به فرانسه مهاجرت کرد. دلیل مهاجرت این بازیگر ایرانی، انتشار فیلم جنجالی خصوصی رابطه‌ی جنسی‌اش بود که در آن هم‌آغوشی دختر و پسری جوان به تصویر کشیده شد.

با پخش وسیع این فیلم بر روی اینترنت، سی‌دی‌های خانگی و شبکه‌های اجتماعی در آن زمان موج وسیعی از اخبار و حواشی در خصوص وضعیت موجود در سینمای ایران و بازیگران آن به راه افتاد. در خارج از کشور نیز این اتفاق، عکس العمل‌های زیادی را به دنبال داشت مثل این گزارش که در مجله‌ی پلی‌بوی در مه ۲۰۰۷ مقاله‌ای مربوط به ماجرای «فیلم هم‌آغوشی منتسب به زهرا امیرابراهیمی» با این عنوان منتشر شد: «انتشار عمدی یک فیلم اروتیک، زندگی خصوصی یک بازیگر زن ایرانی را افشا می‌کند و نقاب از چهره یک جامعه‌ی درگیر تضاد برمی‌دارد.»

به نظر می‌رسد انتخاب این بازیگر به عنوان نقش اول زن فیلم عنکبوت مقدس که دقیقا به موضوع وجود زنان روسپی و قتل آنان توسط یک مرد در مقدس‌ترین شهر مذهبی ایران اشاره دارد و در نهایت مُنتج به دریافت جایزه‌ی بهترین بازیگر زن جشنواره‌ی کن به عنوان مهم‌ترین و رفیع‌ترین قله‌ی جوایز هنری در جهان برای وی می‌گردد، در نوع خود قابل تامل و واکاوی است!

البته حواشی مربوط به حوزه‌ی زنان در سینمای ایران به همین جا ختم نمی‌شود، در سال‌های اخیر به مراتب شاهد هستیم که بازیگران زن مشهور زیادی در سینمای ایران همچون کتایون ریاحی (بازیگر نقش زلیخا در سریال یوسف پیامبر) نسبت به تعرض و آزار جنسی از سوی عوامل و دست اندرکاران صنعت سینما علیه زنان افشاگری کرده‌اند.

بنابر شواهد و قرائن موجود در بستر جامعه‌ی ایرانی، گمان بر این است که گسترش این گونه اخبار ناخوشایند و زایش رو به رشد حواشی نابهنجار از بطن هنر هفتم و اهالی آن، علاوه بر سلب اعتماد عمومی و خدشه دار کردن امنیت ساختاری و ذهنی افراد جامعه، در رشد آسیب‌های اجتماعی میان قشر‌های مختلف و خصوصا جوانان به عنوان طبقه‌ی تاثیرپذیرتر از جماعت سلبریتی‌های وطنی، تاثیر بسزایی داشته است.

*کارشناس ارشد مدیریت فرهنگی و دانشجوی دکتری تخصصی جامعه‌شناسی سیاسی