چرا ایران اعتراض نمی‌کند: رتبه ایران در «برده داری مدرن»، دهم از آخر!

فرارو- آیا عصر برده داری در جهان به پایان رسیده است؟ پاسخ منفی است. داده‌های گزارش موسوم به «شاخص برده داری جهانی» نشان می‌دهد که اکنون نزدیک به ۴۰ میلیون نفر در سراسر جهان در شرایطی زندگی و کار می‌کنند که می‌توان آن را «برده داری» در نظر گرفت.

به گزارش فرارو، در این میان، نام ایران هم در میان کشور‌هایی به چشم می‌خورد که نویسندگان گزارش ادعا می‌کنند برده داری هنوز در آن‌ها رواج دارد. آیا داده‌های این گزارش قابل پذیرش هستند؟

«فرارو» برای اطلاع خوانندگان این گزارش را منتشر می‌کند و انتشار این گزارش به معنی تایید محتوای آن نیست.

تقریبا همه مان مطمئنیم که «برده‌داری» در جهان پایان یافته است. به نظر می‌رسد که کار کردن زیر ضربِ شلاق و احتمال مرگ در اثر فشار کاری، مشخصه فضای کاری در قرن بیست و یکم نباشد. با این همه، برخی معتقدند که برده داری هنوز هم زنده است و البته تنها شکلش تغییر کرده است.

بر اساس آمار‌های برخی نهاد‌های غیردولتی، جمعیت بسیار بزرگی از مردم جهان، اکنون در شرایطی زندگی می‌کنند که بدون تسامح می‌توان آن را «برده داری مدرن» در نظر گرفت.

شمایل برده داری مدرن البته تا حدی متفاوت از آن برده داری سنتی است که شاید به ذهن متبادر شود: ازدواج اجباری، فروش دختران به عنوان همسر، کار در مقابل دریافت غذا، اجبار بدهکاران به فروش اعضای بدن و صد البته خرید و فروش افراد در قالب برده، همین حالا هم در جهان رواج دارند.

ایران، دهم از آخر

بر اساس «شاخص برده داری جهانی» (Global Slavery Index)، در سال ۲۰۱۶ میلادی (زمانی که آخرین داده‌های گسترده در این مورد استخراج شده)، حدود ۴۰.۳ میلیون نفر در سراسر جهان در شرایط برده داری مدرن زندگی می‌کردند که ۷۰ درصد از آن‌ها زنان و دختران بوده اند.

این گزارش البته در سال ۲۰۱۸ میلادی تهیه شده و در تدوین آن، «سازمان جهانی کار» (International Labour Organization)، «سازمان بین المللی مهاجرت» (International Organization for Migration) و سازمان غیردولتی Walk Free با هم همکاری داشته اند. (ایران در هر دو سازمان بین المللیِ نخست عضویت دارد.)

بر اساس این گزارش، در آن سال حدود ۲۴.۹ میلیون نفر در سراسر جهان به شکلی ناچار به «کار اجباری» بوده اند. حدود ۱۵.۴ میلیون نفر هم ازدواج اجباری داشته اند. (در برخی مواردِ ازدواج اجباری، زنان به عنوان نیروی کار بدون مزد به مردان فروخته می‌شوند.)

نگران کننده‌تر اینکه از میان حدود ۱۸۰ کشور مورد بررسی، ایران در رتبه ۱۷۰ از این منظر قرار دارد. به عبارت ساده، ایران یکی از ۱۰ کشور جهان است که شاهد رواج برده‌داری مدرن هستند. اما چنین چیزی چطور ممکن است و چه معنایی دارد؟

چرا رتبه ایران این قدر بد است؟

برده داران اروپایی و آمریکایی در سده‌های گذشته، برای فراهم‌کردن نیروی کار بردگان، دشواری‌های چندانی نداشتند: در نبودِ قوانین بین المللیِ محدودکننده، کافی بود با یک کشتی نظامی به کمتر توسعه یافته‌ترین کشور‌های آفریقایی بروند، مردان جوان با وضعیت بدنی مناسب را به زور سوار کشتی کنند و به کشور‌های شان برگردند.

برده داری مدرن، اما متفاوت است. حالا نیروی کار جهانی شده و یک کارگر ساده هندی، می‌تواند در سوئد مشغول به کار شود.در عمده بخش‌های جهان هم ۸ ساعت کار در روز، بیمه بیکاری، مستمری بازنشستگی و عوایدی از این دست تضمین شده هستند. اما این همه داستان نیست. کشور‌های بسیاری هستند که «نمی توانند» یا «نمی خواهند» سخت گیری‌های این چنینی داشته باشند.

در واقع، در کشور‌هایی که توانایی دولت‌ها برای اعمال قانون یا وجود ندارد یا اینکه کمرنگ است، کسانی می‌توانند به زور فرودستان را مجبور به کار کنند.

بنابراین، این گزارش پس از آنکه به شناسایی موارد برده داری مدرن می‌پردازد، «پاسخگویی دولت ها» به این معضل را به عنوان نمادی از عملکرد آن‌ها مورد بررسی قرار می‌دهد. رتبه بسیار بد ایران هم از همین جا نشات می‌گیرد.

بر اساس گزارش «شاخص برده داری جهانی»، برده داری مدرن در این کشور‌ها بیش از هر جای دیگری در جهان شایع است:

(به ترتیب) کره شمالی؛ اریتره؛ بروندی؛ جمهوری آفریقای مرکزی؛ افغانستان؛ موریتانی؛ سودان جنوبی؛ پاکستان؛ کامبوج و ایران.

آیا این داده‌ها پذیرفتنی هستند؟

تعریف برده داری در ساده‌ترین شکلش شاید این باشد: کاری که مجبور باشید به زور انجام دهید، اما در مقابلش دستمزدی دریافت نکنید. بنابراین، اگر این تعریف را خیلی وسیع در نظر بگیریم، احتمالا نباید تنها به کار کردن نزدِ کارفرما یا این شرکت و آن سازمان بسنده کنیم.

«کار اجباری» در کشور‌های سوسیالیستی (همچون جمهوری‌های اقماریِ «اتحاد جماهیر شوروی سابق») رواج داشت. در دوره «جوزف استالین»، رهبر اقتدارگرای شوروی، بسیاری شهروندان روانه اردوگاه‌های کار اجباری یا کارخانه‌های نظامی و غیرنظامی می‌شدند تا بدون دستمزد برای دولت کار کنند.

بازمانده آن شکل از حکومت داری در جهان امروز، «کره شمالی» است، جایی که شهروندان تقریبا هیچ حقی در مقابل دولت و حکومت ندارند.

در این کشور، مردان بین ۱۱ تا ۱۳ سال سربازی اجباری دارند و باید از ۱۷ سالگی آماده اعزام به خدمت باشند. زنان هم باید ۷ سال سربازی بروند.

به نظر بدیهی می‌آید که این وضعیت را می‌توان «برده داری مدرن» نامید. علاوه بر این، جایی که دختران (به دلایل قانونی، فرهنگی یا مالی) از حق تحصیل محروم باشند و خانواده‌های شان ناچار باشند آن‌ها را به اولین خواستگار متمول «بفروشند»، باز هم می‌توان ردپای «برده داری مدرن» را دید.

از آنجا که ایران در دست کم دو سازمان بین المللی که در تهیه گزارش «شاخص برده داری جهانی» نقش داشته اند عضویت دارد، به نظر می‌رسد امکان اعتراض نسبت به این داده‌ها برای ایران محفوظ باشد.