بمب ساعتی در سوریه

فرارو- پایگاه خبری "میدل ایست مانیتور" در گزارشی به صدور اولتیماتوم از جانب گروه تروریستی "هیئت‌تحریر‌الشام" به مبارزان خارجیِ حاضر در سوریه پرداخته که در چهارچوب آن به این مساله تاکید شده که آن‌ها یا باید به گروه مذکور بپیوندند و یا خاک سوریه را هر چه سریع‌تر ترک کنند. رویه‌ای که از دید میدل‌ایست‌مانیتور می‌تواند به یک فاجعه تمام عیار در سوریه تبدیل شود.

میدل ایست مانیتور در این رابطه می‌نویسد: «صد‌ها تروریست خارجیِ حاضر در سوریه در رو‌زهای اخیر با یک دستورالعمل مشخص مواجه شده اند: "یا به گروه هیئت تحریر الشام بپیوندید و یا هر چه سریع‌تر خاک سوریه را ترک کنید". این دستور العمل، توسط گروه هیئت تحریر الشام و در بحبوحه بمباران‌های گسترده روسیه در شمال غرب سوریه صادر شده است. این گروه شورشی، از حضور پررنگی در منطقه ادلب سوریه برخوردار است.

زمان بندی صدور این دستورالعمل، بسیاری از ناظران و تحلیلگران مسائل خاورمیانه را گیج کرده است. بسیاری از جنگجویان خارجی شدیدا از واکنش‌های داخلی که امکان دارد به آن‌ها و رویه‌ها و اقداماتشان در کشور‌های آن‌ها شود نگران هستند. این افراد هیچ جایی در شرایط کنونی برای رفتن ندارند و بسیاری از آن‌ها مجبور شده‌اند تا شهروندی خود را در کشورهایشان رها کنند و یا کاملا به آن بی اعتنا باشند.

در این راستا، رهبر شورشیان چچنی در سوریه به نام ابو ولید الچچنی (الشیشانی) از جمله افرادی بود که با اولتیماتوم "ابو محمد الجولانی" رهبر گروه تروریستی هیئت تحریر الشام جهت پیویستن به این گروه مواجه شده است. البته که این درخواست در زمانه ارائه به الچچنی، قویا از سوی وی و دیگر نیرو‌های تحت امرش (که آن‌ها نیز اهل چچن هستند) رد شده است.

ابو ولید الچچنی به عنوان کسی که ۲۰ سال از عمر خود را صرف نبرد و درگیری در چچن و سوریه کرده، از احترام زیادی در میان مبارزان چچنی برخوردار است. دیگر گروه‌های شورشی نیز در پاسخ به اولتیماتوم گروه تروریستی هیئت تحریر الشام، پاسخ‌های مشابهی داده اند و گفته اند که در سوریه خواهند ماند و همچنان به نبرد ادامه می‌دهند.

به گزرش فرارو، "بلال عبدالکریم" از خبرنگارانی که تحولات میدانی سوریه را به طور دقیق دنبال می‌کند می‌گوید: "جنگجویان خارجی حاضر در سوریه در شرایط فعلی با این چالش رو به رو هستند که راهی برای بازگشت به کشور‌های خود ندارند. کشور‌های موطن آن‌ها در بسیاری از موراد حق شهروندی آن‌ها را سلب کرده اند و از سوی دیگر این افراد، ابدا به هیئت تحریر الشام اعتماد ندارند. امری که عملا آن‌ها را با یک چالش اساسی در خاک سوریه رو به روکرده است".

عبدالکریم که برای رسانه‌های آمریکایی کار می‌کند اخیرا از ادلب به مناطق شمالی سوریه حرکت کرده است. وی به مدت شش ماه، بدون هیچ دلیلی در زندان‌های هیئت تحریر الشام بوده است. جرم اصلی وی نیز این بوده که به طرح این ادعا پرداخته که گروه مذکور، به شکنجه شدید زندانیان در بندِ خود اقدام می‌کند.

بازداشت وی توسط گروه مذکور در سال ۲۰۲۰ و در پی سلسله اقدام گروه هیئت تحریر الشام در بازداشت افرادی که در حوزه کمک‌های بشردوستانه یا روزنامه نگاری فعالیت می‌کردند و در استان ادلب سوریه حضور داشتند، صورت گرفته است. بلال عبدالکریم می‌گوید: "بیشتر افراد و چهره‌های سرشناس علمی و اسلامی در استان ادلب و در قلمرو اشغالی گروه هیئت تحریر الشام، از این مناطق کوچ کرده اند و همین مساله موجب شده تا بی اعتمای‌های گسترده‌ای راجع به این گروه و جذب در ساختار آن ایجاد شود".

در این راستا، عده‌ای دیگر از تحلیلگران بر این باورند که اساسا گروه هیئت تحریر الشام، گروهی است که در عرصه عمل از "مافیایی جنایتکار" تشکیل شده است. امری که عملا یک معادله خطرناک را در سوریه ایجاد کرده است. در این چهارچوب، بسیاری از جنگجویان خارجی که اکنون در سوریه حضور دارند، در سایه رویه‌ها و اقدامات تهدید آمیز هیئت تحریر الشام قرار دارند و هیج جای دیگری نیز برای رفتن ندارند (به دلیل اینکه کشورهایشان نیز دیگر میزبان آن‌ها نیستند). در این شرایط، ما با افراد مسلحی رو به رو هستیم که هیچ جایی نمی‌توانند بروند. امری که عملا می‌توان به یک فاجعه تمام عیار در خاک سوریه ختم شود و حتی بر شدت تنش‌ها دراین کشور بیفزاید.

گروه شورشی هیات تحریر الشام در سال ۲۰۱۷ و از ادغام چند گروه تروریستی که عمدتا وابسته به القاعده بودند، توسط "ابومحمد الجولانی" ایجاد شد. "الجولانی" همان کسی بود که جبهه النصره را نیز بنیان گذاشت و بعد‌ها همین گروه را به هیئت تحریر الشام تغییر داد. در سال ۲۰۱۶، الجولانی اعلام کرد که تشکیلات وی هیچ ارتباطی با القاعده ندارد و در عین حال، این تشکیلات را با پیوستن گروه‌های افراطی دیگر نظیر "جبهه انصار الدین"، "جنبش نور الدین زنکی"، و "لوا الحق"، گسترده‌تر کرد و نام رسمی هیئت تحریر الشام را به آن داد.

در این راستا، "ایمن الظواهری" رهبر شبکه تروریستی القاعده در موضع گیری، این حرکت الجولانی را غیرقانونی و نوعی بیعت شکنی با القاعده دانست و آن را شدیدا محکوم کرد. در این راستا، الجولانی سعی کرد تا بیش از آنکه در قالب‌های سنتیِ القاعده، خود را به عنوان یک رهبرِ شورشی معرفی کند، ژست یک رهبر سیاسی را به خود بگیرد. با این حال، تلاش‌های وی برای اینکه خود را در چشمان آمریکا و کشور‌های اروپایی موجه جلوه دهد و از لفظ تروریست که برای آن‌ها استفاده می‌شود جلوگیری کند، تاکنون با شکست رو به رو شده است.

بیشترین حمایت‌ها از گروه هیئت تحریر الشام، از طرف دولت ترکیه انجام می‌گیرد با این حال حتی آنکارا نیز همواره سعی داشته تا به نوعی ارتباطات پنهانی با این گروه داشته باشد و تا جای ممکن از آن فاصله ظاهری خود را حفظ کند.

ارتش ترکیه در منطاق تحت کنترل هیئت تحریر الشام، با حمایت این گروه رو به رو است با این حال، حمایت‌های ترکیه از هیئت تحریر الشام باید در سایه رقابت‌های گسترده‌تر ترکیه با روسیه در خاک سوریه ارزیابی شود. در شریط کنونی، نفوذ هیئت تحریر الشام در ادلب سوریه، یک برگ برنده برای سوریه در چانه‌زنی‌هایش با دولت روسیه است. این مساله مخصوصا با توجه به اینکه دو طرف در مناطق دیگر نظیر لیبی نیز با یکدیگر روابط تنش آمیزی دارند، بیش از پیش از اهمیت برخوردار می‌شود.

با این همه، حمایت‌های گسترده ترکیه از هیئت تحریر الشام در نزدیکی مرز‌های خود و در نقطه مقابل، حمایت گسترده روسیه از دولت سوریه موجب شده تا مساله جنگجویان خارجی مسلحی که هیچ جایی نیز برای رفتن ندارند، به یک دغددغه اساسی در خاک سوریه تبدیل شود و حتی عده‌ای از آن به مثابه یک بمب ساعتی یاد کنند. اولتیماتوم اخیر هیئت تحریر الشام به دیگر گروه‌های شورشی و جنگجویان خارجی حاضر در سوریه نیز بر وخیم بودن وضعیت در این کشور افزوده است و می‌تواند حتی در نهایت به یک فاجعه تمام عیار نیز ختم شود».