اینترنت در بلوچستان؛ راستی‌آزمایی تا اردیبهشت

عباس عبدی روزنامه نگار و تحلیلگر در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: یکی از سکه‌های رایج در ایران دادن وعده از طرف مسوولان و وفا نکردن به آن است. شاید هم به قول شاعر؛ «هزار وعده خوبان یکی وفا نکند»، از خوبی آنان است که وفا نمی‌کنند؟! نه اینکه هیچ وعده‌ای محقق نمی‌شود. می‌شود؛ ولی فقط بخشی از آن‌ها و به‌طور معمول ناقص یا با تأخیر انجام می‌شود. اگر روزنامه‌ای پیدا شود و این وعده‌ها را با سررسید آن‌ها بنویسد و تا زمانی که انجام نشود، هر روز تکرار کنند، گمان می‌کنم چند صفحه وعده انجام نشده باقی خواهد ماند.

مساله مهم‌تر از اصل وعده یا تأخیر در انجام آن، هزینه‌های تحقق آن وعده‌ها است. برای مثال همین پل صدر را مرور کنیم، وعده‌ای بود که در نهایت انجام شد، در حالی که مساله مهم هزینه‌ای است که صرف آن شده و تفاوت آن با هزینه اولیه بود. این تفاوت بسیار زیاد و غیر قابل قبول است.

اگر به موضوعات مهم کشور بپردازیم، گمان می‌کنم در میان ۲۰ مشکل اول، دو موضوع توسعه اینترنت و محرومیت‌زدایی از استان سیستان و بلوچستان در میان این ۲۰ مقوله جای خواهند گرفت. اکنون وزیر ارتباطات با سفر به بلوچستان ادعای بزرگی را مطرح کرده است. اینکه تا پایان اردیبهشت (۱۴۰ روز دیگر) کلیه روستا‌های بالای ۲۰ خانوار جمعیت در این استان به شبکه ارتباطی اینترنت وصل خواهند شد.

درباره محرومیت بلوچستان نیازی به توضیح زیادی نیست. این محرومیت ریشه در عوامل گوناگونی دارد. از وضع جغرافیایی و ناامنی گرفته تا سیاست‌های تبعیض‌آمیزی که از گذشته‌های طولانی‌مدت وجود داشته است. جملگی این عوامل موجب شده‌اند که سیستان و بلوچستان از نظر شاخص‌های توسعه‌یافتگی در میان استان‌های کشور در وضعیت نامناسبی قرار گیرد.

البته در هر حال یک استان در ردیف آخر خواهد بود، مساله اصلی شدت تفاوت و روند حرکت آن است که به سوی برابری یا نابرابری بیشتر است؛ و آیا نابرابری به زیان استان‌های ضعیف تشدید می‌شوند؟ اینترنت برخلاف تصور اولیه مسوولان پدیده‌ای تجملی یا در حاشیه امور محسوب نمی‌شود. اینترنت و توسعه آن دیگر یک انتخاب برای سیاستمدار و جامعه نیست، بلکه یک ضرورت است، چون آب و برق و راه. تمامی وجوه زندگی با آن مرتبط شده است. از انتقال پول گرفته تا خرید و فروش کالا، تا آموزش، تا بهداشت، تا انجام امور اداری، تا امنیت و نظارت، تا انتشار و دریافت اخبار و گزارش‌ها و... اخیرا دیدم مدیر یک شرکت بزرگ اروپایی تصویری از جهان در دهه آینده را ارایه کرده بود که چگونه تحت تأثیر اینترنت به‌کلی تغییر خواهد کرد.

متأسفانه مدیریت سیاسی ایران از ابتدای ورود اینترنت با ترس و لرز با آن برخورد کرد، حتی سرعت بالای ۱۲۸ (مشابه سفر با الاغ در بزرگراه‌ها است) را در اختیار قرار نمی‌داد. این رفتار محافظه‌کارانه موجب شد که از نظر زیرساخت اینترنتی با تأخیر فاز مواجه شویم و اتفاقا یکی از علل افزایش خسارت کرونا در ایران ضعف این زیر ساخت نسبت به برخی کشور‌های دیگر است. این تأخیر فاز در استان‌های محروم بیشتر بود.

اینترنت می‌تواند دنیای جدیدی را به روی همه ما باز کند. موانع جغرافیایی موجود برداشته شود. به همان راحتی که با افراد در مکان نزدیکی خود ارتباط برقرار می‌کنیم به همان سادگی با دورافتاده‌ترین روستا‌های کشور در بلوچستان مرتبط شویم و این به شکل‌گیری ملتی واحد کمک می‌کند.

توسعه اینترنت در بلوچستان می‌تواند به عنوان مهم‌ترین زیرساخت توسعه تلقی شود. شاید احداث یک راه یا زیرساخت‌های مشابه سرمایه‌گذاری و زمان زیادی لازم داشته باشد، ولی اینترنت متفاوت است. تردیدی نیست که چنین اقدامی می‌تواند منشأ تحول در استان شود و کمک کند تا بخش مهمی از نابرابری‌ها و محرومیت‌های آن از میان برود.

ولی آیا این کار شدنی است؟ تا چه حد می‌توان به وعده‌های داده شده اعتماد کرد؟ سازوکار راستی‌آزمایی این وعده‌ها چیست؟ آیا باید منتظر باشیم که در پایان اردیبهشت اعلام شود که به فلان دلیل و بهمان توجیه نتوانستیم به اهداف خود برسیم؟ اگر چنین است از ابتدا اعلام کنید، در غیر این صورت موعد راستی‌آزمایی وعده رفع محرومیت دسترسی به اینترنت، از حالا تا آخر اردیبهشت ماه است.

ولی تا پیش از آن پیشنهاد می‌کنم که لیست تمام روستا‌های استان سیستان و بلوچستان را با نام و نام دهستان، بخش و شهرستان و جمعیت و اینکه دسترسی به اینترنت دارند یا خیر مشخص شده و در سایت وزارت ارتباطات قرار داده شود. سپس جلوی آن‌هایی که اینترنت ندارند، موعد راه‌اندازی آن با تقریب معقول قید شود و هر هفته به‌روز شود تا هر کس که بخواهد بتواند همه موارد را راستی‌آزمایی کند.

پیشنهاد شخصی است که همکاران مطبوعاتی در استان چشمان ناظر اجرای این وعده شوند. به نظر می‌رسد که اگر این مساله تحقق یابد، فعالیت‌های رسانه‌ای مبتنی بر اینترنت می‌تواند مجرای مناسبی برای توجه عمیق‌تر جامعه ایرانی به مشکلات و مسائل این استان شود.