شینزو آبه چه طرحی در چنته دارد؟

 

فرارو- سفر تاریخی شینزو آبه به تهران می‌تواند تفاوتی اساسی با سایر تلاش‌ها برای میانجی‌گری بین ایران و آمریکا داشته باشد. شواهد نشان می‌دهد نخست وزیر ژاپن بعد از ۴۰ سال، بی‌دلیل به تهران نیامده است و به قول زیباکلام «موضوع جدی است.»

به گزارش فرارو، روز دوشنبه ۲۰ خرداد، هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان به عنوان یکی از طرف‌های برجام به تهران سفر کرد. اما پرواز ماس بدون استقبال مقامات ایرانی به زمین نشست. کنفرانس خبری وزاری خارجه دو طرف نشان می‌داد این سفر دستاوردی نداشته است. ظریف با اشاره به جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران گفت "نمی‌شود توقع داشت کسانی که این جنگ را راه انداخته‌اند و یا از آن حمایت می‌کنند در امان باشند." هایکو ماس هم با بیان اینکه برای حفظ برجام تلاش می‌کند گفت، "نمی‌شود انتظار معجزه داشت."

اظهارات وزیر خارجه آلمان بعد از خروج از تهران، شدیدتر بود. ماس در نشست خبری خود با وزیر خارجه سوئد در روز سه شنبه گفت: «اگر ایران از این توافق خارج شود، دچار انزوای بین‌المللی می‌شود و به نقطه‌ای باز می‌گردد که قبل از این توافق بود. همه تحریم‌ها نیز باز می‌گردد. این نمی‌تواند به نفع ایران باشد.» اما در این بین به نظر می‌رسد سفر آبه تفاوتی اساسی با سایر موارد مشابه دارد.

هرچند آبه از شروع نخست وزیری خود در سال ۲۰۱۲ هفت بار با روحانی دیدار داشته است، اما این اولین سفر یک نخست وزیر ژاپنی به ایران بعد از انقلاب اسلامی است. آبه پیش از سفر به تهران حمایت ترامپ، که اواخر ماه میلادی گذشته به ژاپن سفر کرد را جلب کرد، او همچنین پیش از سفر با مقامات عربستان سعودی، اسراییل و امارات تلفنی گفتگو کرد. 

از طرفی به نظر می‌رسد آبه در حالی در ۹۰ امین سالگرد ایجاد روابط دیپلماتیک ایران و ژاپن به تهران سفر می‌کند که پیش از انتخابات مجلس ژاپن در تابستان امسال به دنبال دست آوردی در سیاست خارجی خود است. سفر آبه به تهران فرصت خوبی برای ارتقا جایگاه دیپلماتیک ژاپن پیش از برگزاری نشست سران گروه جی ۲۰ است که روز‌های ۸ و ۹ تیر امسال در اوزاکا برگزار می‌شود.

قرار است نخست وزیر ژاپن عصر چهارشنبه با استقبال وزیر خارجه ایران، وارد فرودگاه مهرآباد شود. او سپس در کاخ سعدآباد از سوی حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران مورد استقبال رسمی قرار خواهد گرفت. طبق برنامه آبه روز پنجشنبه با رهبر انقلاب دیدار می‌کند.

به گزارش خبرگزاری کیودوی ژاپن، نخست وزیر ژاپن پیش از پرواز به سمت تهران با تاکید بر توجه امنیت منطقه گفت: «برای کاهش تنش‌ها، می‌خواهد تبادل نظر صریحی» با مقامات ایرانی داشته باشد. آیا صراحت او از جنس صراحت پوتین و هایکو ماس خواهد بود و یا طرح دیگری روی میز است؟

حسن بهشتی‌پور، تحلیل‌گر مسائل بین الملل در مورد اهمیت سفر آبه به ایران به فرارو گفت: نخست وزیر ژاپن بعد از ۴۰ سال به ایران می‌آید، خود اینکه برای اولین بار بعد از انقلاب نخست وزیر ژاپن به ایران می‌آید نقطه مثبتی در روابط دو جانبه است و یک نقطه عطف محسوب می‌شود.

 

 

این تحلیلگر مسائل بین الملل سه عامل را در اهمیت سفر آبه به تهران موثر می داند. بهشتی پور گفت: اولا ژاپنی‌ها در دنیا سابقه مثبتی دارند. آن‌ها حتی در دوران جنگ ایران و عراق با وجود تمام فشار‌هایی که بر دوششان بود، روابطشان را با ایران حفظ کردند. علاوه بر این ژاپنی‌ها سابقه استعماری در ایران نداشته اند. هرچند ژاپن در شرق آسیا مثل کره و چین سابقه استعماری دارد، ولی در غرب آسیا سابقه مثبتی دارد.

او افزود: دوم اینکه ژاپن به دنبال امنیت انرژی خود است و بیش از ۸۰ درصد انرژی خود را از منطقه خاورمیانه و به ویژه خلیج فارس تامین می‌کند. از این جهت برای ژاپن بسیار مهم است که به امنیت منطقه کمک کند. ژاپن در بازار ایران نزدیک به ۲ تا ۳ میلیارد دلار تبادل مالی دارد. پیشتر روزانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت از ایران واردات داشتند.

بهشتی پور ادامه داد: سوم اعلام خبر سفر آبه به ایران همزمان با دیدار و گفتگوی او با ترامپ و هماهنگ شدن با آمریکا اعلام شد. این نشان می‌دهد آبه با دست خالی به ایران نیامده است و می‌خواهد به طرحی برسد که بر اساس آن، تنش بین ایران و آمریکا را دست کم کاهش دهد؛ ولی اینکه جزییات طرح چیست و چه کار می‌خواند بکنند نمی‌دانیم. من معتقدم از آنجایی که نخست وزیر ژاپن سفرش را با آمریکایی‌ها هماهنگ کرده است و در بالاترین سطح وارد عمل شده است و می‌خواهد در بالاترین سطح با رهبری و رییس جمهور دیدار کنند، حتما قرار است طرحی را بررسی کنند. حالا این طرح اگر با منافع ایران هماهنگ بود قاعدتا ایران هم می‌پذیرد و یک شروع جدید است، ولی اگر ایران نپذیرد، سفر آبه هم مانند سایر واسطه‌هایی خواهد بود که پیشتر به ایران آمدند.

او افزود: پس در کل دسترسی مستقیم به رهبر انقلاب و دیدار با شخص ترامپ (نه پمپئو)، وجهه و سابقه مثبت و غیر استعماری ژاپن در غرب آسیا و منافع متعدد ژاپن در منطقه به خصوص در حوزه انرژی مواردی است که برای آبه انگیزه ایجاد کرده است به ایران بیاید.

این تحلیلگر روابط بین الملل در مورد احتمال اینکه این سفر هم مانند سفر هایکو ماس به نوعی پیام «اتمام حجت» برای ایران باشد، گفت: برای اتمام حجت کردن نیازی نیست نخست وزیر مستقیم به ایران بیاید. ممکن است او هم برای توجیه افکار عمومی از لحاظ تبلیغاتی چیزی بگوید. ولی برای ابلاغ و اتمام حجت کردن معاون وزیر خارجه کافی بود یا اینکه سفیر ما را فرابخوانند کفایت می‌کند. توجه داشته باشید حتما در اینطور ابتکارات، در عالی‌ترین سطح، چیزی هست. موضع ایران در مورد موضوعات مختلف صریح و شفاف بوده است و ژاپن از این سفر سودی نمی‌برد مگر اینکه طرحی در میان باشد.

بهشتی پور در مورد احتمال مذاکره آبه از طرف مقامات آمریکایی با رهبران ایران گفت: باید ببینیم راهکار او چیست. خود آبه از موضع مذاکره کننده وارد نمی‌شود. او طرحی دارد که می‌خواهد در عالی‌ترین سطح روی میز بگذارد تا نظر مسئولین ایرانی را بداند. استنباط من این نیست که راجع به چیزی شخصا مذاکره کند. در مورد روابط دو جانبه ایران و ژاپن ممکن است مذاکره کند، ولی در مورد روابط ایران و آمریکا او فقط یک رابط خوب در عالی‌ترین سطح و یک منتقل کننده پیام است.

این تحلیلگر مسائل بین الملل در مورد احتمال خرید نفت ایران توسط ژاپن بعد از این سفر گفت: ژاپن بدون تایید آمریکا نمی‌تواند نفت بخرد. ژاپن نشان داده است در این زمینه تابع مطلق سیاست‌های آمریکاست و به‌خاطر ایران منافع خود را به خطر نمی‌اندازد. آبه بدون هماهنگی با آمریکا نمی‌تواند به ایران وعده دهد. اینجا مهم این است که آمریکا چه درخواستی دارد نه ژاپن. حتی کره و چین هم نمی‌توانند از ایران نفت بخرند. زنگنه اخیرا اعلام کرده حتی شرکت‌های چینی هم به تحریم‌ها تن دادند. گازپروم روسیه همه قرارداد‌ها را لغو کرده است. متاسفانه چه بخواهیم چه نخواهیم این سلطه در نظام بین الملل وجود دارد.

بهشتی پور در پایان در مورد پیام احتمالی ایران به آمریکا از طریق نخست وزیر ژاپن گفت: پیام ایران روشن است. بازگشت آمریکا به برجام و اجرای تعهداتش. بعد از آن شاید در مورد سایر موضوعات وارد مذاکره شوند.