گرانی یا روحانی؟

فرارو- تجمعات روزهای گذشته موضوع آن دسته اخباری بود که بیش از هر موضوع دیگری آخر هفته گذشته مخاطبان را مشغول خود کرد. خراسان اولین جایی بود که این تجمعات اعتراضی را به خود می‌دید. علت این تجمعات که آغازش در مشهد بود موضوعات اقتصادی عنوان شده است. اما با این حال دلیل اصلی تجمع و اعتراضات دقیقا مشخص نیست. روایت بعضی رسانه های رسمی این بوده که این تجمع از سوی برخی سپرده‌گذاران موسسات مالی و اعتباری انجام شده است. اما روایت دیگر اعتراض به گرانی است. شواهد و قرائن نیز روایت دوم را تایید می‌کند. این تجمع‌ها اما در همان خراسان نماند و به دیگر نقاط کشور نیز رسید. این تجمع‌ها روز پنج‌شنبه در مشهد، کاشمر و نیشابور انجام شد. اما روز جمعه شهرهای کرمانشاه، رشت، ساری، قائم شهر قم، قزوین، قوچان، اهواز، خرم آباد و همدان نیز تجمعاتی مشابه آنچه در مشهد گذشت به خود دید. تجمعات این شهرها در اعتراض به گرانی عنوان شده است.

چرا اعتراضات حاشیه ساز شد
شاید علت اینکه این تجمعات توانست تا حد زیادی ذهن مخاطبان را درگیر خود کند دو مساله باشد. اول آنکه بلافاصله بعد از مشهد در شهرهای زیادی شبیه به آن اتفاق افتاد و دیگری حواشی این تجمعات. تقریبا همه روزه در گوشه و کنار کشور، تجمعاتی اعتراضی برگزار می‌شود که بسیاری از آنها در برابر ساختمان مجلس شورای اسلامی است. معمولا یک یا چند نماینده مجلس در محل تجمع حاضر می‌شوند و مطالبات آن ها را گوش می‌دهند. اما همه این تجمعات نه خبری می‌شوند و نه تا این اندازه حاشیه دارند. تجمع 200 نفری روز پنج شنبه با وجود آنکه مجوزی نداشت برگزار شد اما در خاتمه نیز با شعارهایی رادیکال همراه شد. بعضی شعارها دولت حسن روحانی را هدف قرار گرفته بود که به گفته فرماندار مشهد سرانجام به بازداشت 52 نفر ختم شد.

اما از بعضی واکنش‌ها اینگونه برمی‌آمد که چهره‌های مخالف دولت لااقل بخش اول تجمعات اعتراضی به دولت را تایید می‌کنند. برای آنها حمایت نکردن از دولت بیشتر اهمیت دارد. مثلا حمید رسایی، از چهره‌های مشهور مخالف دولت در صفحه «اینستاگرام» خود به این تجمعات اینگونه واکنش نشان داد: «روزگار عجیبیه! آقای روحانی و رسانه‌های اقماری‌اش که تمام هم و غم‌شون برگزاری کنسرت در مشهد بود، حالا که تعدادی از مردم مشهد در اعتراض به وضع موجود به خیابون ریختن چرا عصبانی‌ان و این مردم را سانسور می‌کنند» رسایی البته به شعارهای تندی که علیه نظام سر داده شده است، اشاره نکرده و نوشته: «مردمی که دولتمردانی با حقوقهای نجومی، زندگی اشرافی، شکمهای برآمده و ثروت های هزار میلیاردی می‌بینند در حالی که بار مشکلات روی دوش آنهاست، به اعتراض رو خواهند آورد. اعتراضات خیابانی این روزها در چند شهر مثل مشهد، برخلاف فتنه سال ۸۸ با زیرساخت سیاسی نیست، درست مثل اعتراضات چند شهر در دولت سازندگی. هاشمی به سیاستهای پولی غرب اعتماد کرد و تورم ۴۸ درصدی به ارمغان آورد و روحانی به برجام و کدخدا اعتماد کرد، دستآوردش شد رکود کمرشکن و تورم، هر دو با هم! این تجمعات مورد قبول نیست، مردم به جای اعتراض خیابانی باید در شیوه انتخاب شان در انتخابات های مجلس و ریاست جمهوری تجدید نظر کنند.»

آیت الله علم الهدی، امام جمعه مشهد نیز هرچند به بعضی شعارها انتقاد کرده اما مطالبات مردم را به‌حق دانسته است. او در خطبه های دیروز نماز جمعه گفت: مسوولان باید به مردم برسند و مشکلات آن‌ها را حل کنند. این مردم با نظام بد نیستند بلکه تحت فشار مشکلات اقتصادی و معیشتی قرار گرفته‌اند. من با مردمی که دیروز به خیابان آمدند حرف دارم. مطالبات شما کاملا بر حق بود و اینکه بر علیه گرانی شعار می‌دادید کار بر حقی بود اما بدانیم که دشمن می‌خواهد به ما ضربه بزند و نباید اجازه بدهیم از این مطالبات سوءاستفاده کنند.

آیت الله احمد خاتمی، عضو مجلس خبرگان رهبری هم در جمع مردم ملارد گفت: نباید اجازه سوء‌استفاده ضد انقلاب از اعتراضات مردمی داده شود. او با بیان اینکه گرانی در کشور افسار گسیخته شده است، گفت: نباید فرهیختگان بنزین در آتش ریخته و شعله آتش را بیشتر کنند، خیر، گرانی هست و بخشی از این گرانی‌ها ناشی از توطئه‌های دشمن و برخی دیگر ناشی از سوء مدیریت برخی مسئولان است. امام جمعه موقت تهران، با بیان اینکه نباید هر معترضی را ضد انقلاب دانست، گفت: نباید انتقاد به هر فرد را انتقاد به نظام خواند، نباید انگ ضد انقلاب به برخی مردم معترض زد، البته اعتراضات هم نباید سبب موج سواری دشمنان شود.

تجمعات سیاسی یا اقتصادی؟
با وجود آنکه این تجمعات در اعتراض به دولت شکل گرفته بود، اما بعضی چهره های اصلاح‌طلب همراه با بعضی چهرهای اصولگرا مطالبه تجمع‌کنندگان را به‌حق دانستند و می‌گفتند حق اعتراض را باید به رسمیت شناخت. مثلا عبدالله رمضان‌زاده در توئیتر خود نوشت: «اعتراض یک حق مدنی است. قانون اساسی هم آن را به رسمیت شناخته است.» با این همه اینها اینکه چند نکته در تجمعات دو روز گذشته باعث شد این تصور به وجود بیاید که شروع کننده اعتراضات به دولت، مخالفان سیاسی آن هستند؛ موضوعی که اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی هم بر آن صحه می‌گذارد. بسیاری می‌گفتند تجمع در ابتدا به صورت سازماندهی شده انجام شده است اما با شعارهای بخشی از مردم معترض که از نظر اقتصادی در مضیقه قرار دارند از کنترل خارج شده است. مشهد اولین شهری بود که تجمع در آن شکل گرفت؛ شهری که اگر هم تجمعی در آن شکل گرفته، برگزارکننده آن اصولگرایان مخالف دولت بوده‌اند. رقبای اصلی حسن روحانی، رئیس دولت دوازدهم هم در دو انتخابات ریاست جمهوری 92 و 96 مشهدی بوده‌اند. از سوی دیگر این تجمعات بلافاصله بعد از موج پشیمانیم انجام شده است. به باور عده ای بعد از آنکه مخالفان دولت سعی در ناامید کردن هواداران روحانی از او کردند، دست به این اقدام زدند تا از این طریق بتوانند دولت را ناکارآمد جلوه کنند. اسحاق جهانگیری منشاء این تجمعات را کشاکش سیاسی می‌داند. او روز جمعه گفت: مسائل اقتصادی بهانه برخی مسائل شده است. در پشت پرده مسائل دیگری مطرح است. کسانی که بانی برخی اقدامات علیه دولت شده‌اند، بدانند دود اقدامات آنها به چشم خودشان می‌رود. وقتی حرکت سیاسی در خیابان شروع می‌شود، دیگران بر آن سوار می‌شوند و کسانی که آن حرکت را شروع کردند، پایان دهنده آن نیستند.

مریم رجوی و رضا پهلوی هم‌صدا شدند
روز جمعه هم در تجمعات دیده شد که عده ای پا را از مطالبات اقتصادی فراتر گذاشتند و شعارهایی علیه حاکمیت بیان کردند. مریم رجوی رهبر گروه منافقین و رضا پهلوی بعد از این تجمعات پرحاشیه با همدیگر هم‌صدا شدند و بر آن مهر تایید زدند. همچنین کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا نیز از این تجمعات حمایت کردند. در بیانیه کاخ سفید آمده است: «گزارش‌های متعددی درباره تظاهرات مسالمت‌آمیز شهروندان ایران که از فساد حکومت و هدر دادن سرمایه‌های ملت برای تأمین مالی تروریسم در خارج از این کشور به تنگ آمده‌اند، وجود دارد». این بیانیه می‌افزاید: «حکومت ایران بایستی به حقوق مردم خود از جمله حقوق آنها برای ابراز عقایدشان احترام بگذارد. دنیا در حال نظاره است.» با این حمایت ها، برخی تحلیل‌گران سیاسی یک سوی شعارهای ساختارشکنانه دو روز گذشته را در خارج از کشور می‌دانند.

سناریوی خارج برای کشور و فشار سیاسی به دولت
حسین کنعانی مقدم، فعال سیاسی اصولگرا در تحلیل اعتراضات اخیر به فرارو می‌گوید: به نظر می‌رسد سناریویی در ارتباط با امنیت ملی ایران در حال اجراست. اعلام حمایت سخنگوی کاخ سفید از اغتشاشات نشان دهنده چشم طمع دشمنان انقلاب است. محمد بن سلمان ولیعهد عربستان هم که می‌گوید ریاض جنگ را به داخل ایران می‌کشاند به معنای برنامه ریزی های دشمن است. بعضی کشورها در منطقه به خاطر قدرت و مقاومت های ایران شکست‌هایی را متحمل شده‌اند بنابراین آنها دست روی دست نمی گذارند و برای به آشوب کشیدن ایران اقداماتی انجام می‌دهند.

این فعال سیاسی ادامه می‌دهد: با این حال مقصر تبدیل مطالبات مردم که بسیاری از آنها به حق است و تبدیل آن به لشگرکشی در داخل خیابان ها که با آشوب و شیشه شکستن و سردادن شعارهای ساختارشکنانه همراه بوده را باید در داخل جست و جو کرد. عده ای به دنبال تصفیه حساب سیاسی هستند و سعی می‌کنند از این فرصت برای تضعیف دولت استفاده کنند. در حالی که تضعیف دولت تضعیف نظام است. چارچوب های امنیت ملی و منافع کشور نباید به خطر بیفتد. در دوران قبل از ریاست جمهوری آقای روحانی هم چنین مسائلی وجود داشت و بسیاری از مسائل اقتصادی باعث نارضایتی عمومی شد. اما مردم در رابطه با حفظ دولت و تقویت دولت سعی می‌کردند از خود تحمل بیشتری نشان دهند. اما الان به نظر می‌رسد صحنه تغییر پیدا کرده است و مطالبات مردم به ابزاری سیاسی برای فشار آوردن به دولت و ایجاد یاس و ناامیدی در مردم تبدیل می‌شود.

کنعانی مقدم همچنین با انتقاد از شکل دادن به سازمان دهی های اعتراضات روزهای گذشته می‌گوید: وقتی کسانی موج آفرینی می‌کنند، خودشان هم نمی توانند آن موج را مهار کنند. همه کسانی که علیه نظام موج آفرینی کرده‌اند در همان موج غرق شده‌اند.