"زلزله" در شبکه‌های اجتماعی

فرارو- زلزله مهیب غرب کشور از همان لحظات اولیه شبکه های اجتماعی را تسخیر کرد. تایم لاین شبکه های اجتماعی مملو از خبر زلزله در شهرهای مختلف کشور بود. در زمانی کوتاه کل ایران از یک فاجه خبردار شد. روند انتشار اخبار و اطلاع رسانی در شبکه های اجتماعی پیگیرانه ادامه یافت و فضای مجازی کارکردهای مثبت خود را در این ماجرا به رخ کشید.

به گزارش فرارو، کارکردهای شبکه های اجتماعی در زلزله کرمانشاه از اظهار نظر و اظهار همدردی گرفته تا تشکیل کمپین های مختلف جمع آوری کمک های مردمی، انتشار توصیه های مختلف درباره چگونگی مقابله با پس لرزه ها، چگونگی امداد رسانی و تهیه اقلام ضروری و... را در بر گرفت.

به طور خلاصه می توان واکنش ها و کارکردهای شبکه اجتماعی را در دو بخش متن و حاشیه بررسی کرد.

متن  

1-ابراز همدردی با حادثه دیدگان و انتشار اخبار
در ابتدا مردم در شبکه های اجتماعی احساسات خود را درباره این حادثه تلخ بیان کردند در ساعات اولیه زلزله موجی از پیام های همدردی و تسلیت و ابراز ناراحتی برای آسیب دیدگان حادثه منتشر شد. پیام هایی که دیگر برخلاف دیگر واکنشهای مردمی در فضای مجازی به جز در موارد معدودی در آنها اثری از طنز و شوخی دیده نمی شد. همه اندوهگین، نگران و منتظر بودند تا ببینند که ابعاد فاجعه تا کجاست.

در این بین فضای مجازی به خصوص شبکه های اجتماعی به مهمترین ابزار برای انتقال اطلاعات تبدیل شد، هر خبر، آمار، تصویری و حتی شایعه ای به سرعت در کانال های تلگرامی، حساب های توئیتر، صفحات فیس بوک و اینستاگرام پخش می شد و می شود.

2- راه اندازی کمپین های مردمی امداد رسانی
دومین کارکرد شبکه های اجتماعی در این زلزله راه اندازی کمپین های مردمی برای جمع آوری کمک  و ساماندهی امداد رسانی به مناطق آسیبب دیده است.  قدرت سازماندهی شبکه های اجتماعی آنقدر بود که حتی در موارد زیای کمک های مردمی زودتر از کمک های دولتی به مناطق زلزله زده رسید. بسیاری هم با سازماندهی گروه های و نهادهای خیریه به مکان های آسیب دیده رفتند و توانستند در امداد رسانی موفق عمل کنند.

سلبریتی ها و شخصیت های هنری و ورزشی نیز در این میدان وارد شده و اقدام به جمع آوری کمک کردند. افراد و شخصیت هایی همچون علی دایی و صادق زیباکلام فراخواهایی برای جمع آوری کمک  در فضای مجازی منتشر کردند.فراخوان هایی که نتایجی فراتر از انتظار داشته است. صادق زیباکلام گفته است انتظار نهایتا جمع آوری 10 میلیون تومان کمک مردمی را داشته است ولی در طول چند ساعت بیش از 200میلیون تومان پول به حساب اعلامی او واریز شده است.

بسیاری دیگر نیز که امکان سازماندهی کمک در مناطق آسیب دیده را داشتند شماره حساب در فضای مجازی منتشر کردند تا از این طریق مشارکت داشته باشند. اما ساعتی پس از زلزله سازمان انتقال خون اعلام کرد که کمبود گروه خونی "او منفی" وجود دارد، همین اعلام و انتشار گسترده خبر در فضای مجازی سیل مردم در شهرهای مختلف را به مراکز سازمان انتقال خون کشاند تا آنها نیز بتوانند  مسئله حیاتی کمبود خون را رفع کنند.

نهادهای خیریه همچون جمعیت امام علی تمام فعالیت رسانه ای خود را در مجازی متمرکز کرد تا بتواند از این طریق کمک های مردمی را جمع آوری کند.

3- گزارش های عینی و اطلاع رسانی درباره وضعیت منطقه
 سومین کارکرد شبکه های اجتماعی که از روز گذشته بسیار بارز بوده است به اطلاع رسانی درباره مناطقی که کمتر به آنها امداد رسیده بود، مربوط می شود. مردم حاضر در منطقه و افراد داوطلبی که به سرپل ذهاب و روستاهای آن می رسند با انتشار مشاهدات عینی خود به نیروهای امدادی کمک کردند تا روستاهایی که آسیب زیاد دیده بودند و از کمک محروم مانده بودند شناسایی شوند.

حاشیه
این موارد کارکرد های شبکه های اجتماعی در امداد رسانی و همدلی با زلزله زدگان بود. اما در  کنار این موارد مردم در شبکه های اجتماعی در روزهای اخیر با  نگاه تیزبین خود اتفاقات مناطق زلزله زده را رصد کرده اند و جز به جز به آن واکنش نشان دادند. اتفاقاتی که با واکنش های مردمی تبدیل به مسائل حاشیه ای مهم در این زلزله شده است.

امداد رسانی زیر ذره بین
مهمترین مسئله در این بخش تمرکز و دقت افکار عمومی بر نحوه امدادرسانی دولتی و نهادهای مسئول بوده است. در این مورد انتقادات گسترده ای از سوی مردم نسبت به عملکرد مقامات کشور صورت گرفته است. بسیاری بر مبنای گزارش های منتشر شده و روایت های موجود از وضعیت مناطق زلزله زده نحوه امداد رسانی را کند و ناکارآمد دانسته اند.

آنها دولت را متهم به کم کاری می کنند و می گویند دولت می توانست عملکرد بهتری در امداد رسانی داشته باشد.

کاربری در این باره نوشته است: «فقط تصور کنید زمان زلزله بم این دولت با این سطح از خدمات سرِکار می بود؟»!

در این بین مردم امداد رسانی ارتش را قابل قبول دانستند و از آن تمجید کردند. گزارش های در مناطق زلزله زده نیز نشان می دهد که مردم از عملکرد ارتش رضایت داشتند.

عملکرد هلال احمر نیز مورد دفاع قرار گرفته است اما به اندازه ارتش دیده نشده است. در فضای مجازی همچنین گزارش هایی و روایت های منتشر شده است که نشان می دهد کمک های مردمی زودتر از کمک های دولتی به برخی از مناطق رسیده بود.

عملکرد دولت بیش از هر چیز در زمینه توزیع اقلام ضروری مخصوصا چادر و پتو زیر سوال رفته است. علی رضا در این باره نوشته است: «دولت بی تدبیری و بی عرضگیش رو حتی در توزیع اقلام مورد نیاز زلزله زدگان هم نشان داد.»

در این بین عدم اعتماد به دولت و نهادهای حکومتی نیز از بارزترین مسائل است. بسیارهای از کمک های مردمی یا به طور شخصی و گروهی جمع آوری شده و یا در اختیار نهادی های خیریه غیر دولتی قرار گرفته است. در فضای مجازی یکی از بحث ها و نگرانی ها این است که آیا این کمک ها به مردم آسیب دیده می رسد یا نه؟

نحوه توزیع کمک های مردمی نیز به شدت مورد نقد قرار گرفته است به نحوی که یکی از کاربران با انتشار ویدیویی از پرتاب اقلام مورد نیاز مردم به داخل جمعیت نوشت: «اصلاً ذره‌ای شعور در حرکاتِ مسئولین و کارمندانشون دیده نمیشه ذره‌ای حس همدردی نمیبینید، انگار رفع تکلیف به زور آوردنشون.»

نحوه حضور حسن روحانی در سرپل ذهاب هم با انتقادات شدیدی روبه رو شد. حضور او در داخل ماشین و تحت حمایت نیروهای ها ضدشورش واکنش منفی بسیاری را به همراه داشته است. مردم با انتشار تصاویری از نحوه بازدید روسای جمهور پیشین در زلزله ها  و حضور آنها در میان مردم این رفتار روحانی را توهین آمیز خواندند. برخی دیگر معتقدند او نمی توانسته است در این باره تصمیم بگیرو تیم امنیتی رییس جمهور در این موارد تصمیم می گیرد.
برخی از کاربران نحوه حضور روحانی در میان زلزله زدگان را با نحوه حضور ترامپ و اوباما در میان آسیب دیدگان حوادث طبیعی مقایسه کردند.

در کنار این مسئله انتشار تصویر یک بنر خوش آمدگویی  به رییس جمهور از سوی روابط عمومی بهزیستی نیز با واکنش تند مردم روبه رو شده است بسیاری این کار را در شرایط کنونی زیر سوال برده اند. برخی از کاربران خواستار برکناری مدیر مربوطه شده اند.

 

مجتبی فتحی روزنامه نگار در این باره توئیت کرده است: «جا داره اولین دستور روحانی در سفر به کرمانشاه برکناری رئیس و مدیر روابط عمومی اداره کل بهزیستی کرمانشاه باشه که در شرایط بحرانی هم دست از پاچه‌خواری برنداشتند.»

حاشیه‌ی دیگر در سخنان حسن روحانی در جمع آسیب دیدگان رقم خورد، زمانی که او از همراهی نیروهای مسلح تشکر کرد و نام ارتش، سپاه و بسیج را برد جمعیت فریاد زدند "فقط ارتش"! این ویدئو بارها در فضای مجازی منتشر شد و مردم از خدمات نیروهای ارتش قدردانی کردند.

مسکن مهر و ماجراهای آن
موضوع دیگری که به شکل ویژه ای در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت، به تصاویر اولیه از زلزله باز می گردد در همان روز اول تصاویری از خرابی و ویرانی واحدهای مسکن مهر سرپل ذهاب منتشر شد که بسیار مورد توجه قرار گرفت.

این تصاویر در کنار اظهارات اسحاق جهانگیری درباره تائید ویرانی واحد مسکن مهر باعث شد که از همان روز اول زلزله کاربران شبکه های اجتماعی از این طرح به شدت انتقاد کنند و باز هم به دولت نهم و دهم به ریاست محمود احمدی نژاد حمله کنند.

این موج باعث شد، کاربران اصولگرا به حمایت از مسکن مهر بپردازند و در مقابل منتقدان مسکن مهر جبهه گیری کنند. این جبهه گیری با حملات تند کاربران اصولگرا به دولت و اصلاح طلبان همراه بود.

به این ترتیب فضای مجازی با محوریت "مسکن مهر" در روز اول دو قطبی شد. منتقدان مسکن مهر را مسکن  را بدون ایمنی لازم و موجب شرم خواندند و خواستار محاکمه مقصران در ساخت و ساز بدون ایمنی مسکن مهر شدند.

 از سوی دیگر اصولگرایان از رویکرد دولت روحانی در روز اول زلزله انتقاد کردند. امیر اکبری در این باره توئیت کرده است: "تو ستاد بحران دولت روحانی یه دستورالعمل دارن، بندازید گردن دولت قبل، بقیشم ول کنید به امون خدا.»

تولد یک نوزاد و نجات یک کودک از آوار
فضای مجازی در کنار آنکه تحت تاثیر اخبار بد و ناراحت کننده زلزله کرمانشاه قرار دارد اما گاهی هم به اخبار امید بخش وخوشحال کننده این فاجعه واکنش نشان می داد. تولد نوزادی به نام "آوا" در بیمارستان صحرایی در سرپل ذهاب احساسات فراوانی را در شبکه های اجتماعی برانگیخت.

تصاویر آوا بارها در فضای مجازی نشر داده شد و کاربران تولد او را امید بخش و مایه خوشحالی دانستند.

 

از طرف دیگر نجات یک کودک بعد از سه روز از زیر آوار باعث خوشحالی مردم در فضای مجازی شد.

 

حاشیه های دیگری نیز وجود داشت  در یک مورد انتشار فیلم گرفتن یک روحانی  با خرابه های زلزله برای جمع اوری کمک و تبلیغ حمایت مردم از زلزله زدگان حاشیه ساز شد. تصویر اولیه این تصور را ایجاد کرده بود که ای نروحانی به دنبال گرفتن عکس یادگاری است که همین تصور واکنش های تندی را در پی داشت.

 

مورد دیگر مقایسه بحث برانگیز امداد راسنی به زلزله زدگان تا پذیرایی از زائرین اربیعین بود که این مقایسه خشم و ناراحتی بخشی از کاربران فضای مجازی را بخ دنبال داشت.