با اینکه روزهای سالم در این سال‌ها افزایش داشته‌اند، اما آلودگی هوا همچنان معضل پیچیده محیط زیستی در ایران است که قانون‌گذاری و حل مسئله برای آن به سختی انجام می‌گیرد.
هنوز ایران یکی از پرخطرترین کشورهای جهان از نظر مرگ‌ومیر زودرس به دلیل آلودگی هواست.
همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که در کمتر از ۲۵ سال گذشته، مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا و تبعات آن در ایران حدودا ۱۲۰ درصد افزایش داشته و از ۱۷ هزار مرگ در سال ۱۹۹۰ به ۲۳ هزار مرگ در سال ۲۰۱۳ رسیده است.
آیا در این سال‌ها قانون مدون و علمی‌ای برای کنترل آلودگی هوا وجود نداشته است؟قانونی کردن کنترل آلودگی هوا به سال‌های پیش از انقلاب اسلامی برمی‌گردد. سال ۵۴ آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی هوا به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
استاندارد کردن کارخانه‌ها و کارگاه‌ها، انتقال برخی از کارخانه‌ها به نقاط دیگر با مصوبه هیات وزیران، رعایت استاندارد‌ها توسط تولیدکنندگان وسایل نقلیه موتوری، صدور گواهینامه استانداردهای آلودگی هوا برای وسایل نقلیه موتوری و جلوگیری از تردد وسایلی که این گواهینامه را ندارند برخی از بخش‌های این آئین نامه بود.
قانون‌گذاری برای کنترل هوا پس از انقلاب اسلامی نیز ادامه پیدا کرد و دولت مکلف شد تا در برنامه دوم و سوم توسعه آلودگی کلان‌شهر‌ها را بنا بر استانداردهای جهانی کنترل کند.
سال ۷۴ و ۷۹ نیز بار دیگر دولت قانونی را برای کاهش آلودگی هوا تصویب کرد و قرار شد خودروهای فرسوده از رده خارج شوند، خودروهایی که هنوز هم در سطح کلان‌شهرهای ایران وجود دارند.
در این سال‌ها آلودگی هوا به‌دلیل تولید و روانه‌کردن خودروهای شخصی به خیابان‌ها هر روز بیش‌تر شد. درنهایت دولت در سال ۹۳ لایحه جلوگیری از آلودگی هوا را به مجلس ارسال کرد که در مجلس نهم تصویب نشد.
در نتیجه، پس از روی کار آمدن مجلس جدید در سال ۹۵، این لایحه بار دیگر به مجلس ارسال شد و پس از یک‌سال خاک‌خوردن و گیر کردن پشت سد بهانه‌های مختلف، بهارِ امسال و با تاکید رییس‌جمهوری در مرحله فوریت و تصویب قرار گرفت.
حالا که بندهای زیادی از لایحه هوای پاک تصویب شده، آیا می‌توان به روزهای سالم‌تر برای کلان‌شهرهای ایران امیدوار بود؟
به نظر کارشناسان با این گونه مصوبات نمی‌توان مشکل فاجعه‌آمیز آلودگی هوا به خصوص در تهران را حل کرد.
آن‌ها می‌گویند آلودگی هوای تهران و شهرهای اطراف آن و دیگر شهرهای بزرگ کشور ریشه در تجاوز به مقررات حساس شهرسازی دارد.
دکتر حسین آخانی –استاد دانشگاه تهران، کارشناس و فعال محیط زیست- نیز
در گفتگو با فرارو در پاسخ به اینکه آیا این لایحه خواهد توانست کمکی به کاهش آلودگی هوا بکند، معتقد است که آلودگی هوا ناشی از سیاست‌های کلانِ اشتباه است و اگر برنامه‌ریزی‌های شهری را نیز اصلاح کنیم تا زمانی‌که این سیاست‌های کلان اصلاح نشوند کمکی به حل مشکل آلودگی هوا به طور دائم نخواهیم کرد.
به گفته او این قوانین و لایحه‌ها حکم مسکن را دارند، خصوصا وقتی که از سویی شهرداری‌ها تا توانسته‌اند با ساختن خیابان‌ها و اتوبان‌ها مردم را تشویق به استفاده از خودروی شخصی کرده‌اند و از سوی دیگر دولت‌ها به طور دائم خودرو به خیابان‌ها فرستاده‌اند؛ آن‌هم خودروهایی غیراستاندارد.
این استاد دانشگاه ضمن این انتقاد با تکیه بر عدم تفکیک آلودگی هوا از دیگر انواع آلودگی به فرارو گفت: ما نمی‌توانیم و نباید آلودگی هوا را از آلودگی خاک و آب جدا کنیم. این سه با یکدیگر ارتباطی جدا نشدنی دارند. مثلا وقتی که خاک آلوده شود و یا مشکلی پیدا کند گرد و خاک تولید می‌کند و این گردوخاک هوا را آلوده خواهد کرد. یا اینکه آلودگی خاک به شکلِ دیگری که دارای مواد سمی و ریزگرد باشد می‌تواند وارد بدن انسان شود.
از نظر حسین آخانی ما نیازمند یک لایحه جامع برای آلودگی هستیم که بتواند به همه مسائل اساسی در حوزه خاک، آب و هوا بپردازد.
این استاد دانشگاه همچنین در ادامه گفت: در این لایحه باید حفاظت از خاک مطرح شود. قانونی باید وجود داشته باشد که تمام عواملی که باعث ناپایداری خاک می‌شوند شناسایی شوند و اگر تشخیص داده شود که آن‌ها برای سلامت آسیب‌رسان هستند با آن‌ها برخورد شود. برای مثال خشک‌شدن تالاب‌ها منجر به ریزگرد می‌شود که اگر قانون ویژه‌ای داشته باشیم باید جلوی خشک‌شدن تالاب را بگیریم.
وی همچنین ادامه داد: چرایِ بی‌رویه یکی‌دیگر از عوامل تولید ریزگرد، سیلاب و بیابان زایی است و سه‌برابر ظرفیت مراتع است که به آن توجه نمی‌شود و ابزاری نداریم تا بتوانیم آن را کنترل کنیم.
همچنین به گفته این فعال محیط زیست، باید نسبت به جلوگیری از کشاورزی و دیم‌کاری اصولی ایستاد، خصوصا جایی که بارندگی در آن‌جا کم است؛ چرا که این نیز منجر به تولید ریزگرد خواهد شد.
معدن‌کاری‌های فراوان به گفته این کارشناس مثال دیگری از آلودگی خاک و هوا است. برداشت سنگ و خاک از معادن به طور افراطی از منابع تولید ریزگرد‌ها در استان تهران است.
آخانی همچنین تاکید کرد که ما باید به آلوده‌کننده‌هایی مانند سموم و دفع آفات بپردازیم و جلویِ مصرف بیش از اندازه کودهای شیمیایی را بگیریم و یا اینکه با آلودگی محیط شهری که یکی از منشاءهای آن آلودگی است مبارزه کنیم.
حسین آخانی همچنین ضمن اینکه بندهای لایحه هوای پاک، هم‌چون کنترل آلاینده‌های خانگی و صنعتی را قدمی مثبت می‌دانم، اما معتقد است که تاکید بر استانداردسازی خودرو و سوخت و منابع آلاینده‌کننده خانگی بخشی از مسئله است و نه حل‌کننده آن.
این استاد دانشگاه در این‌باره اظهار کرد: ما در مناظرات انتخاباتی بخشی از ناکارآمدی و بی‌توجهی و کم‌اهمیتی رجال سیاسی را نسبت به محیط زیست دیدیم. در این مناظره‌ها هیچ‌کدام از کاندیدا‌ها به‌درستی درباره محیط زیست موضع نگرفتند و به جای پاسخ دادن به سئوالات به یکدیگر توهین کردند.
به گفته او این نشان می‌دهد که سیاستمداران ما به دنبال حل مشکل محیط زیست نیستند. اقدامات ارگان‌های مختلف در این سال‌ها این را ثابت کرده است.
حسین آخانی همچنین معتقد است که آلودگی هوا یک عامل اساسی و مهم دارد و آن اینکه سیاست‌های کلان در حمایت از حمل‌ونقل فردی است. وی در این‌باره توضیح داد: شهرداری‌ها مرتبا اتوبان و خیابان درست می‌کنند و مردم را تشویق به داشتن خودروی شخصی می‌کنند و دولت نیز سیاست‌اش مبنی بر تولید خودرو است.
این کارشناس محیط زیست ادامه داد: درنتیجه این دو سیاست است که ما راهی برای کنترل آلودگی هوا نداریم؛ هرچقدر هم که لایجه تنظیم و تصویب کنیم. استاندارد کردن سوخت که در لایحه هوای پاک به آن اشاره شده تن‌ها بخش کوچکی از مشکل را حل می‌کند و متاسفانه مسئولان نمی‌دانند که تا فرهنگِ عمومی استفاده مردم از حمل‌ونقل عمومی جا نیفتد و تا حمل‌ونقل عمومی قوی نشود نمی‌توان انتظار کاهش میزان آلودگی هوا را داشت.
بنابراین به گفته دکتر آخانی این قوانین تن‌ها مسکن هستند و نخواهند توانست درمانی برای مسئله آلودگی باشند.
وی در ادامه با مقایسه سیاست‌ها در ایران و جهان اظهار کرد: در همه‌جای دنیا پی برده‌اند که باید در خصوص آلودگی شهرها از خودروهای شخصی استفاده نکرد و زیرساخت‌ها را برای حمل و نقل عمومی آماده کرد، اما این هنوز در کشور ما به درستی فهمیده نشده است.
درنتیجه این کارشناس می‌گوید که در ارائه چنین لایحه‌ای اراده‌ای واقعی برای تغییر شرایط محیط زیستی و کاهش آلودگی هوا نمی‌بینم.
آخانی با اشاره به سیاسی‌شدن موضوع محیط زیست گفت: سال‌هاست که تصمیم‌های کشور اینکه در کدام جناح سیاسی باشند فرقی نمی‌کند. متاسفانه تصمیم‌گیری‌های کلان در دست اقلیتی است و نگاهِ کارشناسان به ندرت در این تصمیم‌گیری‌ها وجود دارد.
وی همچنین تاکید کرد "اگر مدیری و مسئولی شخصا علاقه داشته باشد تا به متخصصی ارتباط بگیرد این کار را می‌کند و در غیر این‌صورت این مشاوره کارشناسی رخ نخواهد داد".
آخانی در ادامه می‌گوید همچنین ممکن است که در فرآیندی از کارشناسان نیز استفاده بشود، اما نهایتا آنچه که به لایحه تبدیل خواهد شد برآیند نظر نیروهای کابینه دولت و مجلس خواهد بود. این نیرو‌ها هستند که نگاه کارشناسی را از تصمیم‌ها حذف می‌کنند.
وی در این‌باره و با اشاره به سلیقه‌ای عمل کردن مسئولان ادامه داد: مثلا مشخص است که اگر بندی در رابطه با محدود کردن خودروهای شخصی وجود داشته باشد وزیر صنایع آن را حذف می‌کند. با این اعتقاد چگونه می‌توان انتظار داشت که لایحه‌ای تایید شود که وسایل خصوصی در آن محدود شوند؟
وی همچنین درباره نرسیدن نظرات کارشناسان به متن لایحه توضیح داد: همچنین گاهی نظر کارشناسی نیز وجود دارد، اما آنچه به مجلس ارائه می‌شود چیزِ دیگری است.
حسین آخانی در نتیجه با اشاره به این موارد گفت که متاسفانه همه به منافع خودشان فکر خواهند کرد و همچنان محیط زیست آنگونه که باید مورد توجه قرار نخواهد گرفت.
در این شرایط باز هم باید در انتظارِ تصویبِ کند بند‌ها لایحه هوای پاک باشیم تا پس از آن ببینیم از تصویب تا اجرای آن چقدر راه هست و آیا این اجرا خواهد توانست سیاست‌های کلی ما در زمینه محیط زیست را توجیه کند، یا خیر؟
از کشتن افراد عینکی به جرم روشنفکر بودن تا حذف پول و مذهب از مناسبات اجتماعی / فاجعهبارترین حرکت قرن بیستم برای ساخت اتوپیای روستایی
شباهتهای قائد بغداد و پیشوای برلین؛ از میل به ویرانگری تا قهرمان پرستی
طرز تهیه کباب لاهماجون، خوشمزهترین کباب ترکی
سالاد فیله مرغ سوخاری با سس رنچ، جذابترین سالادی که تابهحال خوردهاید
