اشارات آیات قرآن به امام حسین(ع)

خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) نوشت:

استادیار دانشگاه پیام نور در خصوص اشارات آیات قرآنی به امام حسین(ع) معتقد است بر اساس تفاسیر روایی، آیات متعددی وجود دارد که مدلول آن امام حسین(ع) است.

فهیمه کلباسی‌اصفهانی، استادیار دانشگاه پیام نور استان تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) گفت: آنچه امام حسین(ع) در واقعه عاشورا انجام دادند، عملکردی دینی، سیاسی و اجتماعی بود و به نوعی کل این رویداد در زمینه قرآنی شکل گرفته است. ایشان حج را رها می‌کنند و حرکت خود را آغاز می‌نمایند، زیرا اسلام را در خطر می‌دیدند. بحث کل قرآن نیز بحث اجرای دین اسلام است.

کلباسی افزود: در حرکت امام حسین(ع) آنچه بیشترین نقش را داشت عشق به اسلام و دین بوده و آنچه باعث شد امام با همه بستگان و نزدیکان در این مسیر قرار بگیرد و از واجبی مثل حج بگذرد، همین عشق به حقیقت اسلام بوده است. امام حسین(ع) عشق به حقیقت اسلام را به مسلمانان آموخت و اسلام را برای همیشه تضمین کرد.

این استادیار دانشگاه با بیان اینکه ما آیات زیادی را می‌بینیم که به شکل مستقیم و یا غیر مستقیم با حضرت امام حسین(ع) در ارتباط است، گفت:چنانچه معصومین و امام حسین(ع) فرموده‌اند: کتاب خداوند بر چهار امر دلالت می‌کند، عبارت، اشارت، لطایف، حقایق که عبارت برای عوام، اشاره برای خواص، لطائف برای اولیا و حقایق که برای انبیاست. قرآن کریم به نوعی از شخصیت‌های حقیقی که از نظر دینی اهمیت دارند، یاد می‌کند و در این میان تنها برخی را مانند داوود(ع)، عیسی(ع) و پیامبر اکرم(ص) نام می‌برد و گاهی نیز انبیا به اشاره معرفی می‌شوند.

کلباسی ادامه داد: ارتباط امام حسین(ع) و آیات قرآن در ذیل برخی آیات روایت شده است می‌تواند بررسی شود. یکی از این آیات می‌تواند آیه ۳۳ سوره اسراء «وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلَا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا: و نفسى را كه خداوند حرام كرده است جز به حق مكشيد و هر كس مظلوم كشته شود به سرپرست وى قدرتى داده‌‌ايم پس [او] نبايد در قتل زياده‏ روى كند زيرا او ]از طرف شرع] يارى شده است» باشد. می‌دانیم که مظلوم یکی از القاب امام حسین(ع) است که در این آیه حق قصاص برای اولیای مظلوم داده شده است. همین طور ما در زیارت اربعین امام حسین(ع) داریم که «السلام علی مظلوم شهید».

وی تصریح کرد: همچنین در ابتدای سوره مریم می‌خوانیم «كهيعص: (مریم، ۱) که این حروف از رموز الهی هستند. این حروف از اخبار غیبی است و ذیل این همین کلمه در تفسیر طبرسی مبحث کتاب احتجاج، از سعد بن‌عبدلله نقل شده است که این مبحث در مورد امام حسین(ع) است.
این استادیار دانشگاه ادامه داد: این آیه به گفت‌وگو‌ی میان خداوند و حضرت زکریا اشاره داشته و در حقیقت این حروف اشاره خاصی به کربلا دارد. در این روایت چنین آمده است که خداوند حضرت زکریا(ع) را در خصوص کربلا آگاه می‌کند و در واقع با این آیه این جریان را به گونه‌ای برای حضرت محمد(ص) مطرح می‌کند.

وی افزود: در این آیه چنین آمده است که حضرت زکریا از خداوند متعال درخواست می‌کند که پنج تن آل عبا را به او معرفی کند. و پس از این معرفی حضرت زکریا که فرزندی نداشت با توسل به پنج تن آل عبا صاحب فرزندی به نام یحیی می‌شود. در همین روایت چنین آمده است که حضرت زکریا می‌گوید من وقتی نام چهار تن آل عبا را یاد می‌کنم، غم از دلم می‌رود اما وقتی به یاد امام حسین(ع) می‌افتم غم و اندوه فراوانی مرا فرا می‌گیرد. حضرت زکریا(ع) علت را از خدا می‌خواهد که خداوند داستان کربلا را به حضرت زکریا تعلیم می‌کند و بیان می‌کند که «ک» یعنی کربلا، «ه» یعنی هلاکت عترت پاک، «ی» که اشاره به یزید دارد، «ع» به معنای عطش امام حسین(ع)‌است و «ص» اشاره به صبر امام(ع) دارد. حضرت زکریا(ع) که این مطلب را می‌شوند بسیار اندوهگین می‌شود و از خدا می‌خواهد فرزندی به او بدهد تا او را قربانی راه خداوند ببیند و همین جریان در خصوص حضرت یحیی افتاده و ایشان نیز شهید می‌شود.

کلباسی ادامه داد: در آیه دیگری چنین می‌خوانیم که «وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا حَتَّى إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ: و انسان را [نسبت] به پدر و مادرش به احسان سفارش كرديم مادرش با تحمل رنج به او باردار شد و با تحمل رنج او را به دنيا آورد و بار برداشتن و از شيرگرفتن او سى ماه است تا آنگاه كه به رشد كامل خود برسد و به چهل سال برسد مى‌گويد پروردگارا بر دلم بيفكن تا نعمتى را كه به من و به پدر و مادرم ارزانى داشته اى سپاس گويم و كار شايسته‏‌اى انجام دهم كه آن را خوش دارى و فرزندانم را برايم شايسته گردان در حقيقت من به درگاه تو توبه آوردم و من از فرمان‏پذيرانم». (احقاف، ۱۵) در کافی از امام صادق(ع) نقل می‌شود که در ذیل این آیه روایت شده است که جبرائیل بر پیامبر نازل شد و گفت: ای محمد پروردگار به تو سلام رسانده و به تو بشارت می‌دهد به فرزندی از فاطمه(س) که به دست دشمن تو کشته می‌شود و به شهادت می‌رسد و پیامبر(ص) به جبرئیل می‌گوید که از سوی من به خداوند سلام برسان و بگو که من چنین فرزندی را حاجت ندارم، سه بار این اتفاق می‌افتد که جبرائیل می‌گوید ما در ازای شهادت آن فرزند، امامت، وصایت و ولایت را به ذریه او قرار می‌دهیم. در این زمان است که پیامبر(ص) رضایت می‌دهد و مژده چنین فرزندی را به  حضرت فاطمه(س) می‌دهد و پس از تکرار همان روند، حضرت فاطمه نیز رضایت‌مندی خود را اعلام می‌کند.

این استادیار دانشگاه با بیان اینکه مراد از ذبح عظیم در آیه «وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ»(صافات، ۱۰۷)، امام حسین(ع) است، گفت: در تفسیر این آیه برخی «ذبح عظیم» را گوسفندی دانسته‌اند که به جای حضرت اسماعیل(ع) قربانی شد، اما چنین چیزی نمی‌تواند درست باشد و ما در روایات داریم که مراد از این تعبیر قرآنی حضرت سیدالشهدا(ع) است. در تفسیر کنز الدقائق روایت شیخ صدوق از حدیثی قدسی در کتاب خصال آورده شده است که وقتی خداوند گوسفندی را به جای حضرت اسماعیل(ع) فرستاد حضرت درخواست کرد که فرزندش را ذبح کند تا با تحمل آن غم و اندوه به درجات بالای معنوی در ارتباط با خدا و خلوص دست بیابد. خداوند از حضرت ابراهیم(ع) می‌پرسد که محبوب‌ترین فرد از نظر تو نزد خداوند کیست که ایشان پاسخ می‌دهند، حضرت محمد(ص) در ادامه خداوند می‌پرسند فرزند او محبوب‌تر است یا فرزند تو که می فرمایند فرزند حضرت محمد(ص) و باز خدا می‌پرسد ذبح فرزند محمد(ص) اندوه بیشتری برای تو ایجاد می‌کند و یا فرزند خودت که حضرت ابراهیم(ع) پاسخ می‌دهند ذبح فرزند حضرت محمد(ص) که در این‌جا خداوند می‌فرمایند من اندوه تو را پذیرفتم و ذبح فرزند حضرت محمد(ص) را به جای ذبح فرزند تو قرار دادم و به این لحاظ گوسفندی برای ذبح می‌فرستد. از این رو غم و اندوه حضرت ابراهیم(ع) نسبت به ذبح امام حسین(ع) جایگزین این غم در خصوص ذبح فرزندش حضرت اسماعیل شده است.

کلباسی در پایان گفت: آیه ۲۷ سوره فجر «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ: هم آیه دیگری در خصوص امام حسین(ع) است و روایاتی در خصوص اینکه مراد از نفس مطمئنه این امام بزرگوار هستند وجود دارد.