پزشکان تمایلی به کارکردن در زندان‌ها ندارند. آنها یک به یک، انصراف می‌دهند و می‌روند. این خلاصه ماجرایی است که رئیس سازمان زندان‌ها دیروز به‌طور صریح درباره‌اش صحبت کرده است.
اصغرجهانگیر، از وزارت بهداشت خواسته زندان‌ها را مثل مناطق محروم به حساب آورند و در آن‌جا هم خدمات پزشکی بدهند. درددل رئیس سازمان زندان‌ها از مشکلات این مراکز زیاد است، او خودش بازدید وزیر بهداشت از زندان را هماهنگ کرده، می‌داند که او هم نگران وضع بهداشتی و درمانی در زندان‌هاست، اما دیروز به «مهر» دراین‌باره گفته است: «باید برای زندان‌ها یک محیط بهداشتی درنظر گرفته شود و خدماتی که در بیرون از زندان‌ها به مردم داده می‌شود، برای زندانیان هم درنظر گرفته شود.» او از دولت انتظار دارد تا وزارت بهداشت، براساس وعده‌هایی که در بازدیدهای قبلی از زندان داده، به مسائل بهداشت و درمان زندان‌ها توجه کند.
دغدغه رئیس سازمان زندان‌ها، وضع حضور و فعالیت پزشکان در این مراکز است: «با اجرای طرح پزشک خانواده، ما با یک ریزش جدی در ارتباط با حضور پزشکان در زندان‌ها مواجه بودیم، در بیرون از زندان‌ها یعنی درمجموعه دولت پول خیلی خوبی به پزشکان شرکت‌کننده در این طرح داده می‌شود و این درحالی است پزشکانی که با سازمان زندان‌ها قرارداد می‌بندند، یک‌دهم این مبلغ را دریافت می‌کنند.» به گفته او: «ما از دولت خواسته‌ایم و حتی طرحی هم داده‌ایم تا طرح پزشک خانواده را در داخل زندان هم اجرا کنند و پزشکانی که در زندان‌ها فعالیت می‌کنند، درست مانند پزشکانی باشند که درطرح پزشک خانواده کار می‌کنند، لازم است تا وزارت بهداشت، زندان‌ها را هم مانند مناطق محروم بدانند.» به اعتقاد رئیس سازمان زندان‌ها، پزشکان تمایلی به حضور در زندان‌ها ندارند، همین ریزش پزشک در زندان‌ها می‌تواند خطرساز باشد و مشکلات جدی داشته باشد. به گفته جهانگیر «باید طرح تحول نظام سلامت در زندان‌ها اجرا شود، اما این را هم اضافه می‌کند که دولت، با این پیشنهاد مخالف است، دلیلش هم نبود امکانات و اعتبار است.»
رئیس سازمان زندان‌ها درست هم می‌گوید، دولت مخالف اجرای طرح پزشک خانواده در زندان‌هاست. علی نوبخت که رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس است، با توجه به همین مخالفت‌ها تأکید می‌کند که ورود پزشک خانواده به زندان‌ها باید کارشناسی شود. هرچند که او پیشنهاد می‌دهد، به جای پزشک خانواده، از پزشکان دیگری می‌توان استفاده کرد، چراکه پزشک خانواده، تعرفه خاص خود را دارند. حالا همین دغدغه‌ها در داخل زندان، به زودی اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس را عازم زندان می‌کند. آنها، اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، به زندان می‌روند تا آنچه وزیر بهداشت در بازدیدهای اخیر خود از زندان دیده را ببینند. وزیر بهداشت یک‌بار اسفندماه سال ٩٣ و یک‌بار هم حدود یک‌ماه پیش از چند زندان استان البرز دیدن کرد. دیدارهایی که در آن مشخص شد، خیلی از پزشکان با حقوق یک‌میلیون و٣٠٠هزارتومان کار می‌کنند، پزشکانی که بیماری‌های واگیر، سل و بیماری‌های پوستی زندانیان را درمان می‌کنند. وزیر بهداشت همان موقع وعده داد تا مشکلات پزشکان شاغل در زندان را با کمک مسئولان، دولت و قوه‌قضائیه حل کنند.
هنوز یک‌ماه از آن ماجرا نمی‌گذرد که رئیس سازمان زندان‌ها، به وضع بهداشتی زندان‌ها و انصراف دادن پزشکان از کارکردن در این مراکز، انتقاد می‌کند. دغدغه او حضور پزشکان در زندان‌هاست تا سطح خدمات بهداشتی و درمانی درمحیطی که پُر از بیماری است، بالا رود.
پزشکی با ٢٠سال فعالیت در زندان: هرپزشکی در زندان دوام نمیآوردآقای «پ»، مسئول بهداری یکی از زندان‌هاست. زندانی کیلومترها دورتر از پایتخت. او پزشکی است که ٢٠سال سابقه کار دارد، یعنی ٢٠سال درد زندانیان را درمان کرده است. او مصاحبه رئیس سازمان زندان‌ها را خوانده و موارد دیگری را به آنها اضافه می‌کند. او به «شهروند» می‌گوید: «زندان شرایط سختی دارد، هرکس که در زندان کار می‌کند، پزشک یا نگهبان فرقی نمی‌کند، همه درشرایط سختی هستند، من هم اگر ٢٠سال است در بهداری هستم، به خاطر علاقه‌ام است، الان هم بعد از این همه مدت، دیر است اگر بگویم که پشیمان شده‌ام، هرچند که دو سه‌سال پیش از این کار پشیمان شدم، اما باز هم ماندم.» آقای «پ»، حالا پس از دودهه کارکردن در زندان، ٣میلیون تومان حقوق می‌گیرد: «زندانیان، گرفتاری زیاد دارند، آنها مشکلات گوارشی، دندان، سردرد و سرماخوردگی و مشکلات عصبی زیاد دارند، درهمین بهداری که من کار می‌کنم، پزشک رسمی نداریم، پزشکانی که کار می‌کنند، قراردادی و ساعتی هستند، مثلا ساعت ١٠ صبح می‌آیند، ساعت ١٢ می‌روند، دو سه ساعت بیشتر نمی‌مانند، با این وضع اگر یک زندانی، در شب مشکل پیدا کرد، واقعا دردسرساز می‌شود، چون کسی نیست که او را مداوا کند.» این پزشک، ادامه می‌دهد: «معمولا سازمان زندان‌ها، هر‌سال یا هر دو‌سال یک‌بار، فراخوان استخدام پزشک می‌دهد، با این حال حالا پزشکانی هستند که حتی ردیف استخدامی ندارند، اینها در کاهش انگیزه پزشکان برای کار در زندان‌ها تأثیر می‌گذارد.» آقای «پ»، ماجرای شروع به کارش در زندان را توضیح می‌دهد: «دبیرستان شهر ما دیوار به دیوار، زندان بود، همیشه برایم سوال بود که آن طرف دیوار چه خبر است، زمانی که پزشک شدم، یکی از دوستانم از من خواست تا به جای همسرش به یکی از روستاها بروم، زمانی که برای این کار درخواست دادم، به من اعلام کردند که زندان نیاز به پزشک دارد، من هم انگار به آرزوی نوجوانی‌ام رسیده بودم، قبول کردم و تا الان هم مشغول به کار هستم.»
او حالا ٥٠ساله است، در این سال‌ها شاهد رفت‌وآمد تعداد زیادی از پزشکانی بود که پس از مدت کار در زندان، از ادامه فعالیت انصراف داده و رفته‌اند: «ما پزشکانی را درهمین بهداری داشتیم که دوماه هم دوام نیاورده‌اند، فشار کاری و حقوق پایین از یک طرف، ترس از زندانیان از طرف دیگر، پزشکان را فراری می‌دهد. برخی از پزشکان واقعا از زندانیان می‌ترسند، به هرحال بیماران آنها افراد عادی نیستند، کسانی هستند که مرتکب قتل، تجاوز و... شده‌اند، گاهی آنها خود را به تمارض می‌زنند تا بتوانند به بیمارستان خارج از زندان اعزام شوند، اما وقتی پزشک مقاومت می‌کند، او را تهدید می‌کنند که بعدا حسابش را می‌رسند یا خانواده‌اش را پیدا می‌کنند، حتی آنها را تهدید به قتل می‌کنند، این اتفاق برای خیلی از پزشکان رخ داد و آنها را ترساند، برای خود من هم بارها این اتفاق افتاد، اما من به تهدیدهای آنها واکنش نشان نمی‌دهم، حالا هم من آنها را دوست دارم و هم آنها مرا.»
او ادامه می‌دهد: «تنها پزشکی می‌تواند در زندان دوام بیاورد که خونسرد و آرام باشد، رفتارهای خشن در زندان، کاربردی ندارد، چراکه زندانیان افراد خشنی هستند، باید با ملاطفت با آنها رفتار کرد.» این پزشک معتقد است که باید وزارت بهداشت مشکل پزشکان زندان را حل کند و طرح پزشک خانواده را اجرا کند، سازمان زندان‌ها هم باید حقوق پزشکان را بالا ببرد: «تنها با انجام این اقدامات است که مشکل کمبود پزشک در زندان برطرف می‌شود، البته پزشکان هم می‌توانند با تصمیم وزارت بهداشت، طرح خود را در زندان‌ها بگذرانند، به هرحال باید مشوق‌هایی برای حضور پزشک در زندان ایجاد شود.»
او پزشک عمومی است، از کارکردن در زندان خاطره زیاد دارد: «من خاطراتم را با زندانیان و از زندان می‌نویسم، حتی تعدادی از زندانیان خاطراتشان را نوشته و به من داده‌اند، الان چند دفتر شعر، نقاشی و خطاطی از آنها به یادگار دارم. البته مواردی هم بوده که منجر به درگیری شده، مثلا یک‌بار با یک زندانی که خودش را به مریضی زده بود تا به بیمارستان منتقل شود، بی‌توجهی کردم، او هم با من درگیر شد و وسیله‌ای به من پرت کرد.» او به مواردی که منجر به مرگ زندانیان شده، هم اشاره می‌کند: «ما در‌سال به‌طور متوسط دو تا سه فوتی داریم، اینها کسانی هستند که مشکلات حادی داشتند و معمولا هم در بیمارستان جانشان را از دست می‌دهند، مواردی هم هست که اقدام به خودکشی می‌کنند که منجر به مرگ هم بوده است.»
با این درآمد، چه دلیلی دارد زندان کار کنیم «مهدی عادل»، روانپزشکی است که ٤سال در بهداری زندان شهرکرد کار کرده. او هم به مشکلات پزشکان در زندان اشاره می‌کند و به «شهروند» می‌گوید: «من حدود ٤سال، در زندان شهرکرد به صورت قراردادی کار می‌کردم، قرارداد ما ساعتی بود، خود سازمان زندان‌ها حقوق ما را می‌داد و هرکس وارد بهداری می‌شد، از طرف خود سازمان زندان‌ها استخدام یا قراردادش بسته می‌شد. من آنکال هم بودم، یعنی در ساعاتی خارج از زندان هم اگر مشکلی پیش می‌آمد، به زندان می‌رفتم. پزشکانی هم بودند که به صورت استخدام رسمی کار می‌کنند.»
عادل، در بهداری زندان، به‌عنوان پزشک عمومی، زندانیان را درمان می‌کرد: «واقعا در زندان مشکلات زیاد است، بهداری‌ها با کمبود پزشک مواجه هستند، از همه اینها مهم‌تر، حقوق پزشکان در زندان است، درآمدها به شدت پایین است، این با حجم کاری که در زندان انجام می‌شود، قابل مقایسه نیست، تعداد زندانیان به نسبت پزشکان، خیلی زیاد است.» او می‌گوید: «وقتی پزشک می‌تواند خارج از زندان، درآمد بیشتری داشته باشد، چه دلیلی دارد که در زندان کار کند و آن همه فشار را تحمل کند، به‌طورکلی پزشکان تمایلی به کارکردن در زندان ندارند.» با این همه او به‌عنوان پزشکی که چهار‌سال سابقه کار در زندان دارد، می‌گوید: «زندانیان افراد بی‌پناهی هستند، آنها نیاز به حمایت دارند، من هم به خاطر حس انسان‌دوستانه‌ای که داشتم، در زندان ماندم و ٤سال هم کار کردم، آن‌جا در زندان، به زندانیان وابسته شدم، به همین خاطر هم به درمانشان علاقه داشتم، اما همه پزشکان این‌طور نیستند.» عادل ادامه می‌دهد: «باید برای ماندگاری پزشکان در زندان، مزیت‌هایی درنظر گرفته شود یا این‌که استخدام‌شان اجباری شود، به هرحال پزشکان با کارکردن در زندان، تجربه زیادی به دست می‌آورند.» او می‌گوید: «درحال حاضر با توجه به اجرای طرح تحول نظام سلامت و طرح پزشک خانواده در برخی مناطق، واقعا پزشکان دلیلی برای کارکردن در زندان‌ها پیدا نمی‌کنند، سازمان زندان‌ها باید با بالابردن حقوق پزشکان، انگیزه کارکردن آنها در زندان را بالا ببرد و حداقل باعث شود تا پزشکان تمایل به کار در زندان را داشته باشند، در غیر این صورت، با مشکل جدی مواجه می‌شود.»
این پزشک که اکنون در اصفهان طبابت می‌کند، به مشکلات زندانیان در زندان اشاره می‌کند: «زندانیان بیماری‌های فراوانی دارند، آنهایی که سرپایی هستند، درهمین بهداری درمان می‌شوند، آنهایی هم که مشکل‌شان حاد است، به بیمارستان منتقل می‌شوند، سازمان زندان‌ها برای بستری زندانیان، با برخی از بیمارستان‌ها قرارداد دارد، معمولا در بهداری، عمده‌ترین مشکل زندانیان، بیماری‌های گوارشی، سرماخوردگی و درمان با متادون است. میزان ویزیت‌ها در زندان خیلی بالاست، تعداد زندانیان بدحال هم کم نیست، همه اینها از پزشکان انرژی زیادی می‌گیرد.» او به حجم بالای کار پزشکان در بیمارستان اشاره می‌کند: «گاهی ٣٠ زندانی با هم وارد بهداری می‌شدند، این برای پزشک خیلی سخت است و فشار زیادی وارد می‌کند.»
او می‌گوید: «زندانیان معمولا با پزشکان رفتار خوبی دارند، افرادی هم هستند که بیماری روان دارند یا درحال ترک موادمخدر هستند، آنها روحیه پرخاشگری بیشتری نسبت به بقیه زندانیان دارند.» او حرف‌های دیگری هم می‌زند: «برخی از پزشکان حس خوبی به درمان زندانی که مرتکب قتل یا تجاوزشده، ندارند اما من معتقدم که آنها افراد بی‌پناهی هستند که نیاز به کمک دارند، آنها مشکلات زیاد دارند، همسرشان در زندان از آنها جدا می‌شود، فرزندانشان بی‌سرپرست می‌شوند، همه اینها به یک زندانی فشار می‌آورد. تنها کسی می‌تواند در زندان دوام بیاورد که به این افراد حس همنوع‌دوستی داشته باشد.»
