فرارو- در هفته گذشته بار دیگر پلیس به برخورد جدی با دور دورهای خیابانی تاکید کرد. طبق گفته سخنگوی ناجا قرار است شماره پلاک ماشین‌های متخلف در سیستم ثبت شود و با مالکان آنها برخورد شود؛ برخوردهایی که شامل توقیف، ممنوع‌الفروش شدن خودرو و... خواهد بود. اما آیا چنین برخوردهایی می‌تواند پدیده دور-دور کردن را کنترل کند و کاهش دهد؟
6 ماه پیش بود که نیروی انتظامی تصمیم گرفت با دور دورهای شبانه پایتخت به شکلی جدی برخورد کند. برخورد با دور دورهای خیابانی پس از چند حادثه مرگبار خودرو های لوکس در تهران، اهمیت زیادی پیدا کرد.
بنابراین نیروی انتظامی از اردیبهشت 94 برخورد با دور دورهای خیابانی را سرلوحه کار خود قرار داد. در همین راستا حسن عابدی از حضور شبانه‌روزی نیروهای انتظامی در خیابان‌های تهران سخن گفت.
چیزی نگذشت که رییس پلیس راهنمایی و رانندگی پایتخت از برخورد با 1700 خودرویی که با دور دور کردن ناامنی ایجاد کرده بودند خبر داد. به گفته سردار حسینی 60 درصد این خودروها لوکس بودند.
با این‌حال به نظر می‌رسد که دور دورهای شبانه پایتخت همچنان ادامه دارند و شب‌ها خیابان‌های شهر در تصرف ماشین‌های گران‌قیمتی است که خود را به نمایش درمی‌آورند.
دکتر حسن حسینی -جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران- معتقد است "دور دورهای خیابانی با جریمه و برخوردهای انتظامی کاهش پیدا نخواهند کرد". به گفته وی تا هنگامی‌که ثروت و فرهنگ استفاده از آن در جامعه هماهنگ نشود، همچنان باید شاهد پدیده‌های نمایشی مانند دوردورها در شهر باشیم.
این استاد دانشگاه در گفتگو با فرارو گفت: در ابتدا باید ببینیم منظور از دور دور کردن چیست؟ بخشی از دوردور کردن در معنای مسابقاتی است که جوانان با اتومبیل‌هایشان به راه می‌اندازند. دوردور کردن در این معنا به "یک نمایش" بازمی‌گردد که اگر از نگاه "نمایش‌دادن" به آن بپردازیم قابل درک است.
حسن حسینی با اشاره به همراهی لذت و خودنمایی با پدیده دور دور ادامه داد: در قشر پایین اجتماعی این دوردور کردن توسط موتورسواران انجام می‌شود که با عملیات آکروباتیک و پرخطر در بزرگراه‌ها خود را نمایش می‌دهند. در قشر مرفه نیز این دوردور کردن در رانندگی دیده می‌شود. در این نمایش رسیدن از نقطه "آ" به نقطه "ب" با لذت و نمایش‌دادن خود و اتومبیل همراه می‌شود.
وی همچنین با مقایسه این پدیده در ایران و کشورهای توسعه یافته اظهار کرد: این رفتار از دید اجتماعی قابل بحث هست. آیا اینگونه از نمایش در جوامع دیگر و در محیط‌های عمومی آنها هم وجود دارد یا خیر؟ برای مثال در پاریس در اشکال محدودی ما شاهد چنین چیزی هستیم. مثلا موتورسوارانی در محدوده‌ای خارج از شهر پاریس با حرکاتی آکروبات و هیجانی نمایش می‌دهند. اما این دست از پدیده‌ها را نمی‌توان با ایران مقایسه کرد. چرا که در فرانسه افرادی محدود و کسانی که از طبقات پایین اجتماعی هستند به "خودنمایش دادن" می‌پردازند.
این جامعه‌شناس درباره شرایطی که دور دور کردن را در یک جامعه می‌سازند توضیح داد: اما چرا در ایران ما شاهد چنین رفتارهایی در محیط‌های عمومی هستیم؟ مثالی بزنیم؛ ما بارها شاهد سیگارکشیدن نوجوانان در دوره‌های تحصیلی راهنمایی و سال‌های اول دبیرستان بوده‌ایم، سیگار کشیدنی که با هدف شبیه‌شدن و همسان‌نمایی با بزرگسالان و نشان‌دادن بزرگ‌سالی انجام می‌شود. بنابراین شباهت با دیگر همسالان و نمایش آن یکی از دلایل است.
دکتر حسینی با اشاره به کمبود امکانات و ابزارهای سالم در ایران گفت: علاوه بر این باید این سئوال را بپرسیم که در کشور ما تا چه حد امکانات و ابزارهای نمایش سالم در اختیار نوجوانان و جوانان قرار گرفته است؟ آیا میادین ورزشی با هزینه‌های پایین و تنوع زیاد در همه محلات شهری ما وجود دارد؟ ما به میزان تعداد نوجوانان و جوانانی که داریم امکان بروز کمتری نیز برای همه طبقات اجتماعی داریم.
نوکیسگان خودنما!
عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران در ادامه به پدیده "نوکیسگی" در جامعه ایران اشاره کرده و اظهار کرد: از این‌ها که بگذریم به موضوع مهم دیگری می‌رسیم به نام "نوکیسگی". ما در پی مقاطع مختلف انقلاب، جنگ و تحولات اقتصادیِ بخشی از جامعه با تلاطم‌هایی مواجه شدیم که ثروت‌های هنگفتی برای برخی حاصل شد. این در حالی بود که فرهنگ ثروت در جامعه جا نیفتاده بود. هنگامی‌که ثروت و الگوهای فرهنگی در جامعه‌ای با یکدیگر هماهنگ نباشند، قطعا خودنمایی در نگاه افراد شکل خواهد گرفت.
وی در ادامه گفت: مدت‌هاست که ما در جامعه شاهد نوکیسگی‌ها هستیم و رفتارهایی که از نوکیسگان می‌بینیم در میان طبقات بورژوای جامعه که اصالت دارند وجود ندارد. بنابراین ما رفتارهای نمایشی را نباید به طبقه بالا منتسب کنیم. چراکه این رفتارها میان طبقلتِ بالای نوکیسه وجود دارد و ناشی از فاصله میان اقتصاد و فرهنگ آن‌هاست و یا به قول بوردیو ناشی از هم‌سطح نبودن سرمایه اقتصادی و فرهنگی است.
دور دور کردن با چه هدفی انجام می‌گیرد؟
حسن حسینی درباره اهدافی که دور دور کردن در پی دارد توضیح داد: اما این شکل از دوردور کردن دایره وسیع‌تری را نیز در بر می‌گیرد. نمایش‌دادن در اشکالی که تعریف کردیم "هدفمند" است. این هدفمندی یک میدان رقابت ایجاد می‌کند؛ یعنی افراد نمایش می‌دهند تا در یک میدان رقابت نگاه‌ها را به سمت خود بکشانند. جوانان دختر و پسری که وسایلی را برای جلب توجه دیگران انجام می‌دهند میان خودشان نیز رقابت میکنند.
این استاد دانشگاه با اشاره‌ای به پایین‌آمدن سن فحشا اظهار کرد: هنگامی‌که ثروتی انباشته شود باید آن را هزینه کرد. فرزند نوجوان و جوانی که از پدرش میلیون‌ها تومان پول توجیبی می‌گیرد، باید آن را به نحوی هزینه کند؛ یک بخشی از این پول به روابط جنسیتی و در ابعادی به فحشاء خرج می‌شود. اینکه در آمار به پایین‌آمدن سن فحشاء اشاره می‌شود یکی از عواملش همین ثروتی است که در دوردور کردن‌های قشر نوکیسه نهفته است.
وی با اشاره به زندگی خارج از قاعده نوکیسگان گفت: اگر زندگی این افراد که عمدتا در قشر نوکیسه قرار دارند را بررسی کنیم متوجه زندگی‌های خارج از قاعده آنها خواهیم شد. این جوانان که عمدتا اشتغال ندارند، بخشی از روز را به استراحت و بخشی دیگر را در فضاهای عمومی‌ای می‌گذرانند که متناسب با سرمایه آنها چیزهایی برای عرضه دارد.
عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران تصریح کرد که جریمه و برخورد انتظامی با دور دور کردن بی‌نتیجه است. او در این‌باره توضیح داد: جریمه و برخورد با دور دور کردن بی‌فایده است. به این دلیل که پول ارزشش را از دست داده است. چنین پدیده‌های اجتماعی را نمی‌توان با جریمه درمان کرد. شاید بتوان این کار را در اقشار کم‌درآمدکرد؛ چرا که پول هنوز برای این قشر اهمیت دارد. اما در اقشار نوکیسه و مرفه برخورد نتیجه‌بخش نیست. بسیاری از این افراد آینده خود را در کشور ایران نمی‌بینند که تخلف اجتماعی برایشان معنا داشته باشد. حتی بگیروببندها نیز در این زمینه بی‌تاثیر است چرا که زندگی و نگاه این افراد را تغییر نخواهد داد.
دکتر حسینی ادامه داد: به نظر من در اینگونه پدیده‌ها باید همه‌جانبه‌تر اندیشید چرا که ما با مسئله‌ای پیچیده مواجهیم. مهم‌ترین چیز در این‌باره مورد خطاب قرار دادن پدر و مادرهای این افراد است. آنها مسئول این هستند که چرا برخوردی انسانی را به فرزندانشان نیاموخته‌اند.
وی همچنین تاکید کرد: البته نباید اینگونه پنداشت که پول و ثروت به طور کلی مفید نیست؛ بلکه این پول و ثروت در یک جامعه آسیب‌دیده می‌تواند خطراتی ایجاد کند.
دور دور کنندگان قربانی‌اند!
این جامعه‌شناس ضمن اشاره به اینکه افرادی که دور دور میکنند قربانیان سیستم اجتماعی هستند اظهار کرد: حتی گاهی باید به افرادی که در شکل‌دادن به چنین پدیده‌هایی دخیل هستند به چشم قربانی نگاه کرد. چرا که آنها قربانی جامعه‌ای بدون نظم شده‌اند. در جوامعی که نظم دارند چنین پدیده‌هایی کمتر دیده می‌شوند. به طور کلی این سیستم اجتماعی است که در سطحی کلان این پدیده‌ها را می‌سازد.
وی در ادامه به تاثیر سیستم‌های ارزشی بر جامعه تاکید کرده و گفت: یکی از عوامل در بروز پدیده‌هایی مانند دور دور را باید به سیستم‌های ارزشی برگرداند. در نسل انقلاب و جنگ مسائل مالی و تفکر درباره فقر و ثروت اهمیت داشت. چرا باید نسل امروز که حاصل انقلاب اسلامی هستند به ارزش‌های انسانی پایبند نباشند. انسان‌ها اگر به ارزش‌هایی پایبند باشد در جوانی بسیاری از کارها را انجام نمی‌دهد. متاسفانه ارزشی در میان نسل امروز وجود ندارد.
دکتر حسین حسینی در انتها تصریح کرد: به طور کلی از نظر من جوانانی که تمایل به نمایش‌دادن دارند ناشی از شعاری‌بودن سیستم و مفاسد سیستمی جامعه ما هستند و باید در طول زمان زیاد و با روش‌های پیچیده پدیده‌هایی مانند دور دور را کاهش داد.
گوشی های لوکس، خرید از پاساژهای گران قیمت، عکسهای سلفی با دختران و پسران، عکس با منزل و استخر و ....
فکنم ایران جزو معدود جوامعی است که خانمها برای رفتن به فرودگاه (به قصد استقبال و بدرقه) و یا رفتن به پاساژ و هایپر مارکت آرایشهای غلیط در حد میهمانی میکنند و پسرها بهترین و گرانترین لباسهای خودشون رو میپوشن...این یعنی یکجای کار میلنگه