سایۀ داعش بر سر "ستون فقرات" سوریه

فرارو- نیروهای  گروه تروریستی داعش در سوریه در حال آماده شدن برای گرفتن یک جادۀ حیاتی هستند که وقوع این امر می‌تواند به تشویش شدیدی میان مردم سوریه افزوده، میلیونها تن دیگر به فکر فرار از نواحی تحت حاکمیت دولت بیافتند و بر خیل 4 میلیون پناهجویی که تاکنون از این کشور آواره شده‌اند بیافزاید. جنگجویان داعش به تازگی تا 40 کیلومتری بزرگراه M5 رسیده‌اند. این بزرگراه تنها مسیر عمده‌ای است که قلمرو تحت حاکمیت دولت در دمشق را به شمال و غرب کشور متصل می‌کند.
 
به گزارش فرارو به نقل از ایندیپندنت، تازه‌ترین بحران دولت بشار اسد با اشغال شهر عمدتاً مسیحی نشین و استراتژیک القریتین در شمال‌شرق دمشق در روز ششم آگوست کلید خورد. از آن زمان واحدهای تروریست‌ها به سمت غرب پیشروی کرده و دو روستای نزدیک به بزرگراه M5 را اشغال کرده‌اند. ارتش سوریه تاکنون در بازپس‌گیری قریتین ناموفق بوده است. داعش در این شهر دست به نابودی صومعۀ الیان مقدس زد که بخش‌هایی از آن دارای قدمت 1500 ساله بود.

 
تاکنون 4 میلیون سوری‌ای عمدتاً از نواحی در اختیار مخالفین یا مورد مناقشه‌ای گریخته بودند. مناطقی که در پی حملات هوایی و توپخانه‌ای دولت عملاً غیرقابل سکونت شده بودند. اما اکثریت 17 میلیون سوری‌ای که همچنان در کشور باقی مانده‌اند، در نواحی تحت حکومت دولت زندگی می‌کنند و این عده اکنون مورد تهدید داعش هستند. مردمی که از شهرت داعش در اعدامهای دست جمعی، قطع عضوهای با بهانه‌های شرعی و تجاوز جنسی آگاهند، از اینکه شهرهایشان و روستاهایشان به دست این گروه اشغال شود، در هراسند.
 
نیمی از جمعیت سوری‌ها تاکنون در داخل و خارج از قلمرو این کشور آواره شده‌اند و در نتیجه تخمین دقیق در مورد آنهایی که باقی مانده‌اند دشوار است. با این وجود، گروههای اجتماعی‌ای شدیداً در خطر قرار دارند، شامل علوی‌ها (2.6 میلیون نفر)، مسیحیان (2 میلیون نفر)، کردهای سوریه (2.2 میلیون نفر) و دروزی‌ها (650000 نفر) می‌شوند. به این جمعیت باید میلیونها عرب سنی‌ای را که به دولت و ارتش وابسته هستند، افزود. فرار اجباری این جوامع، می‌تواند به سرعت به دو برابر شدن جمعیت پناهجویان و رسیدن به هشت میلیون نفر شود.
 
نشانه‌های فرسایش از جنگ چهار ساله در نیروهای دولتی بروز پیدا کرده و این نیروها به تازگی شکستهای متعددی را در برابر داعش متحمل شده‌اند. این گروه در ماه می موفق به اشغال پالمیرا شد. اما چنانچه داعش موفق شود M5 که "ستون فقرات رژیم" محسوب می‌شود را قطع کند، ضربۀ بسیار بزرگتری به نسبت همۀ پیروزی‌های اخیرش بر حکومت اسد وارد آورده است. دولت هرگز کنترل این بزرگراه را برای مدت طولانی از دست نداده است. در دو مورد، جنگجویان جبهۀ نصرت موفق به اشغال روستای مسیحی نشین مالولا در نزدیکی M5 شدند که ساکنان این روستا را مجبور به فرار به دمشق کرد.
 
دولت و مردم کشورهای اروپایی با وحشت نظاره‌گر موج پناهجویان در چند روز اخیر بوده‌اند و عکسی از کودک غرق شدۀ سوری به نام آیلان کوردی توجه ها را به این موضوع جلب کرده است، اما به فروپاشی امنیتی در سوریه که می‌تواند منجر به افزوده شدن چندین میلیون نفر دیگر به این موج پناهجویان می‌شود، توجه کافی نمی‌شود.
 
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهجویان می‌گوید که سوریه "بدل به بزرگترین کشور منبع پناهجویان شده و از افغانستان که برای سه دهه صاحب این مقام بوده پیشی گرفته است." امروز از هر چهار پناهجوی جدید در جهان، یکی سوری است.
 
متاسفانه، نگرانی اروپایی‌ها برای پایان دادن به بحران پناهجویان، باعث نشده که تلاش برای پایان بخشیدن به جنگ در سوریه، که تنها در حال بدتر شدن است، شدت بگیرد. نیروهای اسد در حال ضعیفتر شدن هستند و او کمبود نیرو را پذیرفته است. قلمروهایی که از دست بشار اسد خارج می‌شوند به دست داعش، جبهه نصرت، یا احرار الشام می‌افتند که همگی جنبشهای سلفی-جهادی‌ای هستند که ایدئولوژی‌های خشن و غیرمداراگرایانه دارند.
 
حتی حامیان سابق شورشیان "معتدل" در سوریه، امروز معترفند که مخالفان مسلح تحت تسلط بنیادگران تندرو قرار دارند. تسلط این گروهها، مانع از تشکیل دولتی در دمشق و قائل شدن به تقسیم قدرت می‌شود.

 
بعید است که دولت دمشق و ارتشش به مانند آنچه در لیبی یا شمال عراق شاهد بودیم از درون متلاشی شوند، اما مردمی که در نواحی دولتی زندگی می‌کنند، از شکستهای نظامی اخیر دولت در هراس به سر می‌برند. بسیاری می‌گویند که خود و خانواده‌هایشان تا وقتی که هنوز امکانش هست باید از کشور خارج شوند. زندگی کردن در نواحی تحت حاکمیت دولت به این معنی نیست که این افراد مشتاق به ماندن اسد در قدرت هستند، اما آنها از این موضوع می‌ترسند که جایگزین دولت اسد در حال حاضر، گزینه‌ای بسیار هولناکتر است. داعش عمداً با نشان دادن ویدیوهای اقدامات وحشیانۀ خود به پراکندن ترس و تشویش میان سربازان و غیرنظامیان دامن می‌زند و از طرفی تجربه نشان داده است که ارتش سوریه پس از عقب نشینی از هر موضعی، آن را بمباران می‌کند.
 
دیوید کامرون هفتۀ گذشته گفت: "ما فکر می‌کنیم که مهمترین چیز این است که برای بازگشت صلح و ثبات به آن نقطه از جهان تلاش کنیم." اما در عمل، بریتانیا، آمریکا، سلطان‌نشین‌های حاشیۀ خلیج فارس و ترکیه، با حمایت زودهنگام از مخالفان مسلح اسد که تحت رهبری جهادی‌های تندرو قرار داشتند، به این بحران دامن زدند. در گزارشی از سوی آژانس اطلاعات دفاع، که به آگوست 2012 برمی‌گردد، آمده است: "سلفی‌ها، اخوان المسلمین و القاعدۀ عراق، نیروهای محرک اصلی ناآرامی در سوریه هستند."
 
دولت اسد لزوماً یک شبه سقوط نخواهد کرد، اما هر نشانه‌ای از ضعیفتر شدن آن، میلیونها سوری را متقاعد می‌کند که وقت فرار از سوریه رسیده است. با وجود تشدید بحران پناهجویان ناشی از ادامۀ جنگ داخلی در سوریه، دولتهای بریتانیا، آمریکا و فرانسه و دیگر کشورها تلاش بسیار کمی در جهت پایان دادن به آن می‌کنند. نیمی از مردم سوریه در حال حاضر از خانه‌هایشان آواره شده‌اند و میلیونها نفر دیگر در تلاش برای فرار از کشور هستند. بحران پناهجویان و جنگ داخلی سوریه دو روی یک سکه هستند.