"انقلابی بودن" از نظر سیدحسن خمینی

 حجت‌الاسلام سید حسن خمینی با بیان اینکه یکی از درس‌هایی که باید از امام یاد بگیریم ادب است اظهار کرد: باید انقلابی باشیم نسبت به هنجارها و ارزش‌ها حساس باشیم ولی این حساسیت به ارزش‌ها به این معنا نیست که دهان‌مان را باز کنیم و هرچه می‌خواهیم بگوییم و هر کاری می‌خواهیم بکنیم.

یادگار امام راحل شب گذشته در جلسه شورای هماهنگی روسای مراکز روابط عمومی و اطلاع رسانی دولت و دستگاه‌های اجرایی که با حضور نوبخت سخنگوی دولت، در موسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) برگزار شده بود با اشاره به اهمیت مقوله‌ی فرهنگ گفت: بحث فرهنگ که کار دوستان در این جلسه به نوعی مرتبط با حوزه‌ی فرهنگ است بسیار تعریف سخت و مشکلی دارد. در رابطه با فرهنگ تعاریف مختلفی بیان شده که از جمله آن گفته می‌شود مجموعه‌ی هنجارهایی که یک جامعه و یک ملت از آن برخوردار است فرهنگ آن جامعه است.

وی افزود: به نظرم هر گونه که موضوع فرهنگ را تعریف کنیم عنصر هنجارمندی یکی از مسائل مهم در بحث فرهنگ است.

وی با اشاره به اهمیت توجه داشتن به هنجارهای درونی یک جامعه گفت: وقتی هنجارهای یک جامعه مورد هجوم واقع می‌شود بحث تهاجم فرهنگی مطرح می‌شود و وقتی این هنجارها فربه می‌شوند و با خودشان به نوعی با مشکل روبرو می‌شوند شما می‌توانید بگویید در یک جامعه تناقض فرهنگی یا پارادوکسیکال فرهنگی ایجاد شده است . از سوی دیگر وقتی اقوام و ملت‌های دیگر وامدار فرهنگ شما می‌شوند و هنجاری از هنجارهای شما را به عنوان هنجار برتر انتخاب می‌کنند که البته این هنجار می‌تواند یک رفتار و یا یک گفتار باشد و یا حتی یک ارزش خانوادگی؛ آن وقت می‌گوییم ما صادرات فرهنگی داریم.

سید حسن خمینی ادامه داد: مثلا پوشش یکی از بحث‌های مهم فرهنگی است. اگر شما توانستید پوشش خود را به دنیا عرضه کنید و این توسط دیگران پذیرفته شد شما صادر کننده و مولد فرهنگی هستید. اما اگر دیگرانی به جامعه شما و یا بخشی از جامعتان یک عنصر فرهنگی را صادر کنند و آن عنصر توسط جامعه شما پذیرفته شده شما در اینجا وارد کننده‌ی فرهنگی هستید.

یادگار امام گفت: فی نفسه نمی‌شود گفت که این امر بد و یا خوبی است، بستگی دارد که این فرهنگ را چگونه و با چه نظام ارزشی رصد کنیم.

وی با بیان این که الزاما نمی‌توان گفت هر آنچه که مربوط به ما خوب است و هر آن چه که از ما نیست بد است گفت: از زاویه دیگر نیز می‌توان فرهنگ را تقسیم بندی کرد. این که آیا فرهنگ ریشه در آموزه‌های دینی ما دارد یا این که در آموزه‌های آیینی و ملی ما. بنابراین فرهنگ یا سنتی است که از ملیت شما برآمده است و یا سنتی است که از آداب و آیین دینی شما برآمده است.

وی افزود: ما گاهی در بحث فرهنگ یک قضیه کلیه داریم اما باید دید مصداق قضیه کلیه در هر قوم و قبیله‌ای چگونه است چرا که هر قوم و قبیله‌ای ممکن است مصداق‌های متفاوتی در مورد این قضیه کلی داشته باشد. مثلا در تمام دنیا احترام به بزرگتر یک اصل، هنجار و جزیی از نظام ارزشی است. اما این که احترام چگونه باشد و یا چه چیزی مصداق احترام است، ممکن است در جامعه‌های مختلف تعریف متفاوتی از آن وجود داشته باشد.

وی افزود: مثلا احترام به بزرگتر یک ارزش جهان شمول است، یا احترام به پدر و مادر. اما چه چیزی مصداق این احترام است؟

وی در این ارتباط ادامه داد: در یک جامعه می‌بینید وقتی بزرگتر و یا عده‌ای از درب وارد می‌شوند دیگرانی که نشسته‌اند به احترام آنها جلوی پایشان بلند می‌شوند. ولی در برخی جوامع این گونه نیست. ولی بنای بی‌احترامی ندارند، اگر بلند نشدند . یا مثلا در برخی از جوامع کلاه بر سر گذاشتن احترام است اما در برخی از محیط‌ها اگر شما کلاه از سر بردارید بی‌احترامی کرده‌اید و باید کلاه بر سر بگذارید. مثلا در محیط روحانیت اگر بزرگی آمد شما باید حتما امامه بر سر بگذارید. و بی‌امامه بودن خود بی‌احترامی است.

تولیت آستان حرم امام خمینی (ره) با بیان اینکه در یک نظام فرهنگی یکی از مهمترین شاخصه‌ها ابزار و اجزای آن هنجارهای فرهنگی است گفت: این هنجارها می‌تواند در برگیرنده‌ی گفتار و رفتار و حتی بعضا اشیاء باشد.

سید حسن خمینی ادامه داد: وقتی ما بنای کار فرهنگی داریم اول از همه باید ببینیم که باید به سراغ کدام عنصر برویم و امروز کدام عنصر اهمیت بیشتری دارد. کدام عنصر از عناصر فرهنگ ملی و اسلامی‌مان باید مورد توجه قرار بگیرد. اگر به این موضوع توجه نکنیم از بلاغت خالی هستیم و بعضا نتیجه‌ی معکوس می‌گیریم.

وی گفت: ما باید ببینیم کدام بخش از فضای فرهنگی‌مان مورد هجوم قرار گرفته یا تضعیف شده است. گرچه این تضعیف ممکن است بر اساس عامل بیرونی نباشد.

وی با بیان اینکه ما عناصر زیادی در فضای فرهنگی کشور داریم و با اشاره به این که امسال را مقام معظم رهبری سال فرهنگ نامیده‌اند گفت: ما باید بررسی کنیم که کدام جزء از اجزای فرهنگ ایرانی که بخشی ریشه در سنتی‌های دینی و بخشی ریشه در سنت‌های ملی دارد بیشتر مورد تضعیف قرار گرفته است و باید به آن بپردازیم.

وی با بیان اینکه یکی از مهمترین بخش‌ها در فرهنگ بخش ادب و مصادیق ادب است گفت: البته منظور از ادب رفتار مودبانه است و یکی از عواملی که در مودب بودن افراد در جامعه تاثیر گذار دارد حیا است و این حیا به چشم است.

وی گفت: در فضای جامعه ما شاهد پیدایش چیزهایی هستیم که افراد می‌توانند بدون این که همدیگر را ببینند سخن بگویند و در این فضا ممکن است افراد با توجه به این که مسئولیت ندارند، چیزهایی را بنویسند و یا چیزهایی را بگویند؛ مثلا ممکن است همین فرد در همین اتاق بغلی باشد و وقتی جلوی شما می‌آید کلی با شما حال و احوال کند ولی وقتی بدون مسئولیت بخواهد چیزی را بنویسد نوعی دیگر می‌نویسد. اگر تربیت و توجه درونی به ارزش‌ها ، اخلاق و ادب نباشد وقتی افراد عصبانی می‌شوند و از کوره در می‌ورند می‌گویند آنچه را که نباید بگویند و می‌کنند آنچه را که نباید بکنند. البته خیلی‌ها هم آب گیرشان نمی‌آید و شناگرهای خوبی هستند.

سید حسن خمینی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: در بخش ارتباطات فرهنگی باید توجه کنیم که ما یک جامعه‌ای هستیم که از نظر تاریخی به شدت مودب هستیم. و یکی از مهمترین عامل در فرهنگ ایران ادب است . ما در سراسر شعر فارسی تک بیتهایی را می‌بینیم که خارج از حوزه‌ی ادب باشد.

وی افزود: در همه جوامع فاسق وجود دارد؛ البته فاسق به معنای کسی که از طریق اعتدال اجتماعی خارج باشد که این طریق اعتدال می‌تواند دینی یا غیر دینی باشد. و آنچه که مساله را خطرناک می‌کند این است که فسق تبدیل به هنجار و ارزش شود.

یادگار امام گفت: وقتی در یک جامعه‌ای یک عنصر بزه از هنجارمندی برخوردار شود مبارزه با آن کار سختی است.

سید حسن خمینی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با تاکید بر این که ما در طول تاریخ یک ملت بسیار مودب هستیم گفت: این موضوع در شعرها و الفاظ ما نیز خود نمایی می‌کند و گاهی این ادب به حد چاپلوسی رسیده است. در فرهنگ ما برای یک بفرمایید و بنشینید انواع مختلف فعل و انواع و اقسام بیان‌ها وجود دارد که همان طور که گفتم گاهی به تملق رسیده است. ما باید مراقب پیدایش فضاهایی باشیم که باعث می‌شوند ادب فراموش شود. چراکه ادب یکی از مهمترین عناصر فرهنگی است.

وی همچنین به اهمیت هنجارمندی دینی اشاره کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب تعبیر زیبایی را بیان می‌کند . ایشان فرمودند مگر می‌شود با دستمال کثیف، شیشه کثیف را پاک کرد؟ شما مگر می‌توانید با یک رفتار غیر مودبانه و غیر اخلاقی به جنگ یک ناهنجار از جمله یک ناهنجاری دینی بروید؟ در طول این سال‌ها هر کجا ما توانسته‌ایم ارزشی را حاکم کنیم جز از مسیر ادب و اخلاق نبوده است.

یادگار امام راحل ادامه داد: در زندگی امام بزرگوار یکی از قلل رفیع زندگی ایشان ادب بود. یعنی یک واژه‌ی غیر مودبان در طول زندگی امام ما از ایشان نشنیدیم و همچنین نشنیدیم که دیگران شنیده باشند. ایشان وقتی می‌خواستند اسمی ببرند مثل می‌گفتند آقای ریگان.

تولیت آستان حرم امام ( ره) با بیان این که یکی از درس‌هایی که باید از امام یاد بگیریم ادب است گفت: باید انقلابی باشیم نسبت به هنجارها و ارزش ها حساس باشیم ولی این به این معنا نیست که اگر روی ارزش‌ها حساس هستیم بر اساس این حساسیت دهانمان را باز کنیم و هر چه می‌خواهیم بگوییم و هر کاری می‌خواهیم بکنیم.

نوه بنیانگذار انقلاب اسلامی خطاب به شرکت کنندگان در این برنامه گفت: حساسیت به امر ادب را در مجموعه‌ی خودتان به عنوان یکی از درس‌های امام در جامعه ترویج کنید.

وی همچنین با تاکید مجدد مبنی بر این که جامعه ایرانی جامعه‌ی مودبی است گفت: شما هر چقدر در مقابل کسانی که به شما بی‌ادبی می‌کنند در چشم مخاطب پیروز هستید اما اگر خدای نکرده عصبانی شدید و از کوره در رفتید بدانید که در چشم و گوش و دل مردم باخته اید.

سید حسن خمینی با بیان اینکه هر کسی می‌خواهد پیروز شود باید در مسیر رعایت اخلاق حرکت کند گفت: ان شاء الله خداوند نعمت ادب را که به ملت ایران در طول قرون و اعصار داده مضاعف کند.

در این مراسم نوبخت سخنگوی دولت نیز به ایراد سخنرانی پرداخت. همچنین حمید انصاری قائم مقام موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی نیز حضور داشت. در ابتدای این جلسه معزی دبیر شورای اطلاع رسانی دولت نیز سخنان کوتاهی بیان کرد.