«داریم به استخوان ها می رسیم...! به خانم ها و بچه ها بگویید آن طرف تر بایستند ...»
گور کن، تاملی کرد و این جمله را به آهستگی در گوش "صاحب عزا" زمزمه کرد.
بسیاری از حاضران مراسم تدفین نمی دانستند داستان از چه قرار است، اما با صدای تق و توقی که از کنار قبر بلند می شد کم کم توجهات به قبری جلب شد که گورکن حالا دیگر تا کمر در آن فرو رفته بود...
پیرمردها و جوان ها کمی جلوتر آمدند و با کمال تعجب صحنه ای را دیدند که اصلا انتظارش را نداشتند؛ استخوان های پدربزرگ در حالی که جنازه تازه شسته پسرش در کنار قبر انتظار می کشید،یکی پس از دیگری از قبر قدیمی خارج و به داخل سطل "حلبی روغن نباتی" انداخته می شد: استخوان های دست، پا، لگن، کتف و ...در نهایت جمجمه و ... یکی پس از دیگری از دل خاک بیرون آورده می شد و در سطل مذکور روی هم انباشته!
اقوام تازه درگذشته نمی دانستند برای مرگ عزیز از دست رفته شان شیون کنند یا حسرت روزهای تلخ و شیرین زندگی با پدربزرگ که اکنون استخوان هایش را آنهم در سطل روغن نباتی در برابر خود می دیدند را بخورند؟
***
به هر حال بعد از نبش قبری که گفته می شد بیش از 30 سال از دفن پدربزرگ در آن می گذرد، جنازه جدید را به جای پدربزرگ دفن کردند؛ مداح بهشت زهرا(س) پس از قرائت تلقین میت اعلام کرد که بازمانده های پیکر پدربزرگ به" امور مردگان بهشت زهرا" منتقل شده است، اما چند روز بعد و در جریان پیگیری موضوع، خانواده داغدار از دفن استخوان های میت قبلی در زیر همان قبر خبر دادند و اعلام کردند که پس از انجام عمیات نبش قبر، آرامگاه مذکور به "قبری دو طبقه" تبدیل شده است.
****
نبش قبرهای بی اشکال!
مدیرعامل سازمان بهشت زهرا درباره ریختن استخوان های متوفی در "سطل حلبی" در مقابل وابستگان او، گفت: مجریان کفن و دفن و یا اقدامات مربوط به نبش قبر پس از 30 سال، هیچ انسانی را در سطل یا قوطی حلبی نمی کنند.
وی تاکید کرد: به هنگام کندن قبری که 30 سال از عمر آن گذشته ممکن است تکه هایی از استخوان های جنازه قبلی به صورت پراکنده یافت شود که این استخوان ها باید در "جایی" جمع آوری شوند؛ ضمن آنکه با توجه به رضایت اقوام متوفی از سویی و گذشت 30 سال از دیگر سو، این اقدام به هیچ وجه اشکال شرعی ندارد!
سخنان رضائیان در حالی بیان می شود که یکی از کارشناسان مذهبی دفتر آیت الله مکارم شیرازی به سئوالات شرعی، در این خصوص به خبرنگار فراررو، گفت: اگر برای نبش قبر دلیلی هم چون کشف راز یک قتل یا مواردی از این دست موجود نباشد، این کار اشکال داشته و حرام است.
وی با بیان اینکه پس از گذشت 30 سال و با اجازه خانواده متوفی، با شرایطی نبش قبر اشکالی ندارد، افزود: البته پس از آنکه متصدی بهشت زهرا با استخوان ها و بازمانده های جنازه مواجه می شد، بهتر بود که فرایند نبش قبر متوقف می گشت و میت در قبری دیگر دفن می شد اما حالا که این کار با رضایت خانواده متوفی انجام شده، اشکالی ندارد.
این مسئول پاسخگو دردفتر آیت الله مکارم شیرازی تصریح کرد: نباید فراموش کرد که هرگونه جسارت یا توهین به بدن مومن یا مسلمان چه زنده و چه مرده، اشکال دارد و حرام است .
این کارشناس مذهبی در نهایت گفت: اگر چنین کاری انجام نمی شد، بهتر بود.
***
با این استخوان ها چه کنیم؟
مواردی همچون مورد فوق نادر نیستند. هر از چندی صاحبان عزایی که میتشان قرار است زیر میتی که سالها قبل دفن شده، مدفون شود؛ چنین صحنه ای را می بینند. دیدن استخوان های پوسیده عزیز از دست رفته ای که سالها تنها با یاد او، روزگار گذرانده اید، چندان خوشایند نیست، پس یا به فکر خریدن قبر جدید بود یا ...
در چنین مواردی فردی که دستور به انجام چنین اقدامی را صادر کرده، باید برای روشن شدن مسئله به مرجع تقلید خود مراجع کند؛ این موضوع از دو حال خارج نیست، یا مرجع تقلید او نبش قبری با شرایط فوق را "مصداق معصیت" می داند که در آن صورت استغفار عامل نبش قبرلازم است و حالت دیگر اینکه نبش قبر و دفن میتی دیگر به جای جنازه قبلی که هنوز بقایای جسم او در قبر قابل دسترسی است، به منزله "غصب قبر" و عملی حرام به شمار می رود که دراین حالت باید فورا ضمن نبش قبر مورد اشاره و دفن میت قبلی در آن، جنازه جدید را در مکانی دیگر به خاک سپرد.
با توجه به اینکه صدور حکم نبش قبر پس از 30 سال تنها منوط به نابودی کامل بقایای میت است؛ جای این سئوال وجود دارد که علیرغم وجود تشکیلات اداری مفصل در سازمان بهشت زهرا(س)، ریشه های چنین موضوعی که نه از لحاظ شرعی، نه عرفی، نه انسانی و قانونی قابل توجیه نیست، چیست؟
خبرنگار فرارو در تماس با محمود رضائیان، مدیرعامل سازمان بهشت زهرا(س) با اعلام این خبر جویای دقایق برنامه سامان متبوعش در این خصوص شد؛ وی تاکید کرد: نبش قبر بعد از گذشت 30 سال از دفن میت هیچ اشکالی ندارد.
گزارش و عکس از: حامد وفایی