زنده باد الیا کازان

نگاهی کوتاه به دنیای فیلمسازی و زندگی پر حاشیه الیا کازان به مناسبت سالروزش :«خوشبختي يك مسئله نسبي است. انسان به ناچار بايد به اندازه شادي با اندوه هم سر كند.» (الیا کازان)

الیا کازان یکی از پرافتخارترین کارگردانان تاریخ هالیوود می‌باشد به طوری که سه بار جایزه اسکار (دو اسکار بهترین کارگردانی برای «توافق یک جنتلمن» و «در بارانداز» و یک اسکار افتخاری در سال 1999)، چهار بار جایزه گلدن گلوب و خرس طلایی افتخاری برلین در سال1996 را تصاحب نمود. وی همچنین بارها نامزد و برنده جشنواره‌های جهانی نظیر جشنواره فیلم کن و جشنواره فیلم ونیز نیز شده‌است. فیلم‌های کازان مجموعا 22 اسکار را به خود اختصاص داده و در ۶۲ مورد کاندیداي اسکار شدند.

سینمای الیا كازان معنايش را از شخصيت‌هايش مي‌گرفت، نشان دادن آدمي روي مرز پر مخاطره خير و شر مهمترين دغدغه وی در فيلمهايش بود و كازان با خلق چنين موقعيتي فضاي دراماتيك خاص خود را شکل می داد. فيلم‌هاي وی بازتابي از اجتماع و شرايطي بود كه در آن زندگي مي‌كرد و در یک کلام دنياي كازان روايت داستان‌هايي انساني است كه در آنها عوامل متناقض و حل نشده زندگي وجود دارد.

سبك اكثر كارهاي كازان از جمله «دربارانداز»، «زنده باد زاپاتا»، «شرق بهشت»، «شكوه علفزار»، «رود وحشي»، «اتوبوسي به نام هوس»، «بيبي دال» و ... سبك كلاسيك است. بارزترین ویژگی او را توانایی حیرت‌انگیزش در گرفتن بازی‌های درخشان و فوق‌العاده بازیگران می‌دانند، به‌طوری که بهترین بازی بازیگرانی چون «براندو»، «دین»، «مالدن» و «ناتالی وود» را می‌توان در فیلم‌های کازان دید.

کازان استعداد غریزی برای انتخاب بازیگر داشت و روشش در انتخاب بجای تکیه بر شکل ظاهری بر توانایی‌های درونی بازیگر متمرکز می‌شد، به همین دلیل در اغلب موارد به جای تست گرفتن، آنها را به شام دعوت می‌کرد یا در حین قدم زدن با آنان گفت‌وگو می‌کرد. در واقع او می‌خواست آنها را همان‌طور که واقعا خودشان هستند بشناسد و ارزیابی کند. کازان به وسیله دوربینش به درون بازیگرانش رسوخ می‌کرد و خصوصی‌ترین و پنهانی‌ترین افکار و احساسات آنها را عیان می‌کرد.
 
او چیزهایی را به ما نشان می‌داد که حتی خود بازیگران هم نمی‌دانستند دارند. از شاخصه‌های بارز فیلم سازی الیا كازان، همكاری او با نویسندگان نامدار دنیای ادبیات در نگارش فیلمنامه بود. وی سابقه همكاری با نویسندگانی چون «تنسی ویلیامز»، «هارولد پینتر»، «جان اشتاین بك» و «آرتور میلر» را داشته است.

مارلون براندو می‌گفت:« او بهترین کارگردانی است که یک بازیگر ممکن است از خدا بخواهد، او به آدم الهام می دهد و بازیگر را وادار به مبارزه می‌کند. او از معدود کارگردان هایی به حساب می آید که آن قدر فهمیده و خلاق است که می داند بازیگرش سعی دارد چکار کند. او به شما اجازه می‌دهد تا صحنه را به شکلی که می‌خواهید بازی کنید . او چیزهایی را درک می کند که کارگردانان دیگر نمی توانند» مهم‌ترین دستاورد هنری کازان تعريف دوباره هنربازيگري بود، در سال 1947 کازان در تاسیس موسسه اکتورز استودیو ، یکی از مهم‌ترین کلاس‌های بازیگری در آن زمان که شیوه بازیگر متدی را آموزش و رواج می‌داد، مشارکت کرد و بعدها از همین بازیگران آموزش دیده برای بازی در فیلم‌هایش استفاده كرد. او نسل جدیدی از بازیگران جوان ناشناخته را به دنیای سینما معرفی كرد كه سرآمد آنها «مارلون براندو»، «وارن بیتی» و «جیمز دین» هستند. شهرت عمده او به بازی گرفتن فوق العاده از بازیگرانش است.

الیا کازان کارگردان بزرگ و مهمی بود اما همواره واکنش اهالی سینما بخاطر ماجرای سال ۱۹۵۲ نسبت به او متفاوت بوده است. برخی او را بخشیدند و برخی هرگز به او روی خوش نشان ندادند و اين باعث شد نام او در ليست سياه هاليوود قرار بگيرد. در سال 1999 زماني كه مي‌خواستند اسكار دستاورد عمر را به كازان بدهند،تظاهراتي بيرون ازمحل مراسم اهداي جايزه به يك خائن در جريان بود و وقتي كازان وارد شد افراد كمي به احترام او برخواستند. او وقتي بعد از قضيه مك كارتي، «زنده باد زاپاتا» را ساخت، راستي‌ها متهمش كردند كه هنوز در دل خود كمونيست باقي مانده و در جبهه مقابل او را با اين فيلم ضد انقلاب خواندند. «هاوارد هيوز» ميلياردر معروف آمريكايي (موسس استوديوR.K.O) بعد از«زنده باد زاپاتا» گفت : « كازان از يك راهزن يك بابانوئل ساخته ...» و كازان در جوابش گفت : «آقاي ميلياردر، آيا راهزن‌تر از خودتان كسي را مي‌شناسيد؟» ساموئل فولر فيلمساز نیز در انتقاد از«زنده باد زاپاتا» نوشت: «آقاي كازان شما از يك ايده‌آلیست يك آدمكش ساخته‌ايد» و كازان اين بار جواب داد : «آقاي فولر شما به من ياد دهيد كه ايده‌آليسم چيست و ايده‌آليست كيست؟»